Instalacja udojowa zalicza się do najintensywniej eksploatowanych urządzeń technicznych w gospodarstwie. Dlatego, nie bez przyczyny, pozyskiwanie mleka i jego techniczna infrastruktura podlegają ciągłemu doskonaleniu, co przejawia się we wdrażaniu do praktyki coraz nowocześniejszych urządzeń udojowych.
Ciągłemu doskonaleniu systemów pozyskiwania mleka w gospodarstwach towarzyszy kilka ważnych do spełnienia celów. Najważniejsze z nich to zapewnienie komfortu i bezpieczeństwa w miejscu pozyskiwania mleka, a także ograniczenie uciążliwości realizacji procesu. Warto podkreślić, że są to cele odnoszące się nie tylko do personelu prowadzącego dój mechaniczny, ale i samych krów, co tym bardziej eksponuje równorzędne podejście do wysokich wymagań stawianych przez każdego z uczestników procesu pozyskiwania mleka, tj. człowieka i zwierzę.
Niewątpliwie mechaniczny dój krów zalicza się aktualnie do procesów o najwyższym poziomie nowoczesności. Doskonałym tego potwierdzeniem są wdrażane w coraz szerszej skali roboty udojowe, ale i inne rozwiązania służące pozyskiwaniu mleka, w tym hale udojowe. Osiągnięcie wysokiego poziomu rozwoju konstrukcyjnego i funkcjonalnego urządzeń udojowych nie oznacza jednak, że realizacja zadań związanych z mechanicznym pozyskiwaniem mleka pozbawiona jest innowacji.
Nowoczesny dój w halach udojowych
W kompleksowej ocenie funkcjonalności hal udojowych szczególnie silny nacisk kładzie się na kilka aspektów.
Komfort pracy. Wyrazem komfortu pracy w hali udojowej jest zarówno mniejszy wysiłek fizyczny, wynikający z odpowiednio dostosowanego stanowiska pracy dojarza względem stanowisk zajmowanych przez zwierzęta, jak również warunki sprzyjające lepszemu samopoczuciu pracownika w efekcie przebywania w pomieszczeniu hali o stosunkowo niższym stężeniu szkodliwych gazów, np. amoniaku i przykładowo regulowanej temperaturze powietrza.
Automatyzacja zadań roboczych w hali udojowej. W efekcie automatyzacji osiąga się wzrost wydajności pracy przy pozyskiwaniu mleka. Jest to możliwe dzięki szerokiej gamie rozwiązań technicznych służących przykładowo wyręczaniu człowieka przy zdejmowaniu aparatów udojowych ze strzyków wymienia po zakończeniu doju. Automatyzacji może również podlegać szereg innych czynności w hali udojowej, w tym doprowadzanie krów do stanowisk udojowych, co wiąże się z wykorzystaniem przykładowo systemu sterowanych ze stanowiska roboczego dojarza przesuwnych bramek zamykających poczekalnię dla krów, a także kierowanie przemieszczaniem krów po wyjściu z hali udojowej. Przykładem zastosowania automatyzacji w hali udojowej jest gromadzenie informacji o doju i dojonych krowach. Wyższym stopniem automatyzacji działania hali udojowej jest zastąpienie funkcji spełnianych przez człowieka przy obsłudze krów zestawem robotów umieszczonych wewnątrz obracającej się platformy (dojarni karuzelowej). W tego typu rozwiązaniu (DeLaval AMR) roboty realizują zadania związane z przedudojowymi zabiegami sanitarnymi, zakładaniem kubków udojowych i poudojową dezynfekcją (opryskiem) strzyków wymienia.
Higiena pozyskiwania mleka w hali udojowej. Utrzymanie higieny pozyskiwania mleka w hali udojowej jest tym łatwiejsze, gdy po wyjściu każdej krowy lub grupy krów przeprowadza się mycie stanowisk strumieniem bieżącej wody. Systematycznemu myciu i dezynfekcji po obsłudze każdej krowy na stanowisku poddawane są również aparaty udojowe. W efekcie ogranicza się możliwość przenoszenia zanieczyszczeń między zwierzętami, a tym samym zmniejsza ryzyko pojawiania się nowych infekcji wymienia w stadzie. Nawet w przypadku doju krowy z zapaleniem wymienia instalacja hali udojowej jest na ogół przystosowana do gromadzenia mleka w oddzielnym pojemniku, dzięki czemu skażony surowiec nie jest mieszany z pozostałym mlekiem.
Precyzyjny dobór hali udojowej do gospodarstwa. Na rynku dostępna jest bogata oferta hal udojowych, obejmujących rozwiązania typu tandem, bok w bok, rybia ość i karuzelowa. Charakterystyczną cechą większości modeli oferowanych na rynku i użytkowanych hal udojowych jest możliwość wyposażenia w pełen zestaw najnowocześniejszego sprzętu wspomagającego pracę dojarza i sprzyjającego wysokiej jakości obsługi krów, a także przystosowanie do zintegrowania z oferowanymi przez poszczególne firmy systemami zarządzania stadem. Najnowocześniejsze systemy do zdejmowania aparatów udojowych, a także rozwiązania odzwierciedlające tendencje w doskonaleniu jakości gum strzykowych, działania kolektorów, pomiaru ilościowych i jakościowych cech mleka, mycia i dezynfekcji instalacji udojowej, odzysku ciepła z mleka i inne są wdrażane również, a może przede wszystkim w halach udojowych. Dotyczy to także systemów zarządzania stadem, dzięki którym stwarza się szerokie możliwości systematycznego monitorowania takich procesów i parametrów, jak: przebieg doju i przemieszczania krów po zakończeniu doju (z opcją oddzielania zwierząt do wydzielonych pomieszczeń), zmiany wydajności mlecznej krów, zmiany w ilości pobieranej paszy treściwej, stan zdrowia i płodność krów, aktywność zwierząt, cechy mleka (elektroprzewodność) świadczące o zapaleniu wymienia w jego wczesnych stadiach, zmiany masy ciała zwierząt i inne.
Roboty udojowe
Wprowadzanie na coraz szerszą skalę do eksploatacji nowoczesnych konstrukcji robotów do doju krów zalicza się do najważniejszych przykładów dynamicznego postępu, jaki od lat obserwuje się w zakresie kształtowania technicznej infrastruktury produkcji mleczarskiej.
Studia badawcze nad pełną automatyzacją doju krów, pomimo pokonania szeregu problemów technicznych, są jednak nadal kontynuowane. Stworzenie precyzyjnie działającego systemu pozyskiwania mleka w gospodarstwie wymaga bowiem ciągłego pogłębiania wiedzy na temat uwarunkowań kształtujących relacje w układzie: człowiek – maszyna – zwierzę.
Niezależnie od wysokiego poziomu zaawansowania technicznego i technologicznego, roboty udojowe podlegają ciągłemu doskonaleniu koncepcyjnemu. Jednym z przykładów jest w tym przypadku ewolucja robota udojowego Lely. Na początku listopada 2010 r. została wdrożona wersja robota Lely Astronaut A4, która w stosunku do dotychczas oferowanego modelu Lely Astronaut A3 Next wnosi szereg innowacyjnych rozwiązań. W rozwiązaniu Lely Astronaut A4 wprowadzono nowy system odpompowywania mleka, zastępując wirową pompę mleczną innym, bardziej doskonałym rozwiązaniem (pompą przeponową) ograniczającym w efekcie bardziej delikatnego działania zjawisko uszkadzania struktury kuleczek tłuszczu mlecznego. Istotnej zmianie w nowej wersji robota Lely uległa również konstrukcja stanowiska legowiskowego, które jest bardziej przestronne, przede wszystkim zaś wyposażone w nowe ideowo rozwiązanie wchodzenia i wychodzenia zwierzęcia ze stanowiska. Istota tego rozwiązania polega na tym, że dzięki odpowiedniej konstrukcji bramek przejście przez stanowisko odbywa się na wprost, bez konieczności wykonywania przez krowę jakichkolwiek skrętów, co ma szczególne znaczenie w przypadku zwierząt o ograniczonej sprawności ruchu. Dodatkowym uzupełnieniem wyposażenia stanowiska udojowego jest kamera, której funkcje robocze zostały zintegrowane z działaniem laserowego systemu lokalizacji strzyków, co w efekcie przekłada się na skrócenie czasu zakładania kubków udojowych na strzyki wymienia. Instalacja robota jest przystosowana do pomiaru barwy mleka, a także jego elektroprzewodności, temperatury i wybranych składników chemicznych w mleku. Wartościową opcją jest również pomiar aktywności krowy i innych funkcji, związanych chociażby z intensywnością przeżuwania paszy. Istotny nacisk został także położony na higienę, w tym przypadku kubków udojowych poddawanych dezynfekcji parą o temperaturze 160oC i płukaniu wodą.
Nowoczesność systemów pozyskiwania mleka zalicza się do kluczowych czynników podnoszenia efektywności produkcji mleczarskiej w gospodarstwie. Warto po tę nowoczesność sięgać, by tym samym generować korzyści zarówno dla właścicieli stad krów mlecznych jak i samych zwierząt.
