Okres trwającej kampanii cukrowniczej jest doskonałą okazją do tego, aby zabezpieczyć gospodarstwo w zapas wysłodków buraczanych. To przecież wartościowa pasza, której cenne składniki pokarmowe są bardzo przydatne w żywieniu różnych grup zwierząt.
Wysłodki buraczane zaliczają się do pasz, które jako jedne z ostatnich przygotowuje się w gospodarstwie w okresie poprzedzającym czas zimowo-wiosennego żywienia zwierząt. Aby wysłodki stanowiły w pełni wartościową paszę, wymagają odpowiedniej konserwacji, pozwalającej ograniczyć ich straty w czasie przechowywania. W jakiej formie przechowywać wysłodki w gospodarstwie? Oto jest pytanie.
Co warto wiedzieć o wysłodkach
Zasady postępowania z wysłodkami są związane z tym, w jakiej postaci trafiają one z cukrowni do gospodarstwa. Jeśli wysłodki zostały w cukrowni poddane suszeniu, to i w takiej formie są na ogół przechowywane w miejscu spasania. Zadaniem właściciela gospodarstwa jest zapewnienie takich warunków przechowywania, by ograniczając dostęp wilgoci, w tym deszczu nie pogorszyć jakości suszonych wysłodków. Dopuszczalna wilgotność suszonych wysłodków buraczanych wynosi 12%. Na rynku dostępne są również wysuszone wysłodki w formie brykietu, z zawartością suchej masy do 80%. Opcją w przypadku suszonych wysłodków buraczanych jest dodawanie w procesie suszenia melasy. Są to suszone wysłodki melasowane. Tego typu wysłodki są przykładowo dostępne w papierowych workach, co ułatwia ich transport i przechowywanie.
Suszone wysłodki są wygodne nie tylko do przechowywania, ale też skarmiania przez zwierzęta. Wymagają bowiem jedynie zalania masy wodą i nasączenia. O cenie suszonych wysłodków decyduje konieczność poniesienia znacznych nakładów energii i kosztów na suszenie masy w cukrowni, co nie pozostaje bez wpływu na atrakcyjność paszy na rynku.
Alternatywą dla suszonych wysłodków jest ich wersja naturalna, tj. wysłodki w świeżej postaci. Charakterystyczną cechą świeżej formy wysłodków jest zawartość suchej masy na poziomie tylko ok. 10%. Wysłodki o wysokiej zawartości wody, ze względu na swoją masę generują wyższe koszty transportu paszy z cukrowni do gospodarstwa. Ponadto spasanie świeżych wysłodków ma swoje ograniczenia związane z czasem, w którym pasza wykazuje przydatność do jej podania zwierzętom. Świeże wysłodki stanowią paszę sezonową, dlatego – poza kosztownym suszeniem – uzasadnione jest korzystanie z innych form konserwacji. Wśród nich ważne miejsce zajmuje kiszenie.
Celem stawianym w procesie zakiszania wysłodków buraczanych jest uzyskanie możliwie jak najwyższej jakości paszy, przy równocześnie niskich stratach masy. Te straty mogą być wynikiem potencjalnych błędów na etapie przygotowania masy do zakiszania jak i wyboru technologii zakiszania. Warto zadbać o to, aby dostawę wysłodków buraczanych z cukrowni do gospodarstwa zorganizować takimi środkami transportowymi, które nie spowodują zanieczyszczenia masy i późniejszych problemów z jakością paszy. Poza czystością środków transportowych ważne jest także zdezynfekowanie urządzeń do rozładunku bądź przeładunku wysłodków. W ten sposób można wyeliminować ryzyko skażenia masy patogenami, które zagrażałyby jakości i trwałości kiszonki.
Zakiszanie wysłodków buraczanych można przeprowadzić różnymi sposobami.
Zakiszanie wysłodków buraczanych w pryzmach
W wielu gospodarstwach świeże wysłodki układa się w naziemne pryzmy, okrywane folią. Zakiszanie wysłodków w pryzmie często wiąże się z ryzykiem strat składników pokarmowych (nawet do 30%) i stąd niekorzystnym obniżeniem jakości paszy podawanej zwierzę-tom. Ryzyko strat nasila się w sytuacji, gdy do procesu podchodzi się niestarannie, nie przestrzegając określonych zasad postępowania.
Przy zakiszaniu wysłodków zaleca się możliwie szybkie (tj. płynne i bez przerw) formowanie masy w pryzmie lub na silosie. Formowana masa powinna być starannie ugniatana za pomocą odpowiednio dobranego ciągnika, walców lub innych urządzeń o wysokim nacisku jednostkowym. W efekcie ugniatania usuwa się powietrze z masy i stwarza tym samym warunki beztlenowe, które są potrzebne do prawidłowego przebiegu procesu zakiszania. W przeciwnym wypadku może dochodzić do inicjowania procesów gnilnych i obniżenia jakości paszy.
Jeżeli gospodarstwo nie dysponuje wybetonowanym, czystym miejscem, które można przeznaczyć na podłoże do zakiszenia masy wysłodków, to w takim przypadku – gdy pozo-staje jedynie sucha gleba – zaleca się rozłożenie na spodzie warstwy słomy bądź plew, aby w ten sposób wyeliminować kontakt wysłodków z glebą. Maksymalna wysokość znajdującej się w silosie masy nie powinna przekraczać 2 metrów.
Staranność jest także wymagana przy zakładaniu folii na sformowaną i już ugniecioną masę wysłodków. Aby zapobiec bocznemu wypływaniu soków zalecane jest wykładanie folii silosowej rozpoczynając od środka silosu na obie ściany boczne. Folię zawija się, a następnie
przykrywa drugą warstwą folii, co pozwala na szybkie odcięcie dostępu powietrza. Silos lub pryzma wymagają oczywiście obciążenia, przykładowo oponami, piaskiem bądź ziemią.
Zakiszanie wysłodków w foliowych rękawach i balotach
Alternatywnym rozwiązaniem dla pryzmy z wysłodkami jest zakiszanie masy w ręka-wie foliowym. Jest to metoda na ogół rozpowszechniona w gospodarstwach o większym za-potrzebowaniu na zakiszone wysłodki do spasania przez zwierzęta.
Zakiszanie wysłodków polega na wtłoczeniu i ubiciu masy roślinnej w specjalnym rę-kawie foliowym przy wykorzystaniu prasy silosującej. Dzięki dostępowi do rękawów o róż-nych przekrojach można dostosować się do wymagań związanych z dziennym zapotrzebowa-niem i pobieraniem kiszonki, wynikającym z wielkości stada zwierząt. Średnice worków przeznaczonych do napełniania masą paszy wynoszą na ogół od 1,50 m do 3,50 m, zaś długo-ści od 45 do 150 m, co pozwala na zakonserwowanie od 150 do 1000 t paszy.
Gospodarstwom, które prowadzą produkcję zwierzęcą w mniejszej skali, z relatywnie niższym zapotrzebowaniem na paszę poleca się technologię zakiszania wysłodków buracza-nych w postaci balotów. Do formowania balotów z wysłodkami potrzebny jest dostęp do od-powiednich pras. Ten sprzęt może być relatywnie kosztowny, dlatego opcją pozostaje pro-dukcja balotów na terenie cukrowni lub korzystanie z pras i owijarek w formie usługowej.
