Krajowa Rada Izb Rolniczych wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego o uznanie obecnie obowiązującej ustawy o składkach na ubezpieczenia zdrowotne rolników za niezgodną z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Podpisana 24 stycznia przez Prezydenta RP ustawa o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników jest wynikiem stanowiska Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z dnia 26 października 2010 r. orzekł o niezgodności ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, w zakresie, w jakim ustawa określa zobowiązanie budżetu państwa do finansowania składek na ubezpieczenie zdrowotne wszystkich wskazanych w niej rolników i ich domowników, podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy, prowadzących działalność rolniczą bez względu na wysokość osiąganych przez nich przychodów.
Zgodnie z ustawą, rolnicy prowadzący gospodarstwa rolne od 6 ha użytków rolnych będą sami opłacać składkę na ubezpieczenie zdrowotne – za każdą osobę podlegającą ubezpieczeniu 1 zł za każdy pełny hektar przeliczeniowy użytków rolnych w gospodarstwie rolnym, a w przypadku gospodarstw poniżej tej wielkości składka opłacana będzie przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Nowe zasady nie będą dotyczyć rolników prowadzących działalność wyłącznie w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej oraz rolników, którzy prowadzą działalność w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej i dodatkowo w gospodarstwie rolnym.
Zdaniem Krajowej Rady Izb Rolniczych uchwalone przepisy są krzywdzące dla rolników i wprowadzenie ich w życie negatywnie wpłynie na warunki życia i pracy wszystkich tych, którzy trudzą się pracą w rolnictwie. Dlatego samorząd rolniczy wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o ich unieważnienie. Podstawą do zaskarżenia ustawy jest też fakt, że projekt ustawy o składkach na ubezpieczenie zdrowotne rolników na 2012 r., w tej formie, nie był konsultowany ze stroną społeczną, tj. Krajową Radą Izb Rolniczych.
Izby rolnicze z mocy ustawy reprezentują wszystkich polskich rolników, a członkami samorządu rolniczego są wszyscy rolnicy. Zgodnie z art. 38, pkt. 2 ustawy o izbach rolniczych (Dz. U. 2002 r. Nr 101. poz. 927, z późn. zm.) do zadań Krajowej Rady należy m.in. opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących rolnictwa i gospodarki żywnościowej oraz założeń i programów polityki rolnej,
– Jeżeli, jak przyjęto w przepisach, hektar przeliczeniowy jest wskaźnikiem dochodu, to istotne jest ile osób utrzymuje się z tego hektara, gdyż zmniejsza to istotnie dochód z tego ha na osobę. Kilkudziesięciohektarowe gospodarstwa rodzinne prowadzone przez rodzinę wielodzietną, z pełnoletnimi dziećmi, zapłacą więcej niż przedsiębiorcy samozatrudniający się. Przy 300 ha gospodarstwie – czyli gospodarstwie rodzinnym, gdzie np. prowadzą to rodzice z dwoma dorosłymi synami, składka zdrowotna wyniesie 1200 zł/mies. – co jest niedopuszczalne. W przypadku, gdy synowie ci będą mieli żony – składka będzie wynosiła odpowiednio więcej – mówi Wiktor Szmulewicz, prezes Krajowej Rady Izby Rolniczych.
W ocenie KRIR ustalenie wysokości składki zdrowotnej w oparciu o powierzchnie gospodarstwa rolnego nie jest wykładnikiem ekonomicznym. Sam fakt posiadania ziemi nie daje, zdaniem samorządu rolniczego, podstaw do nakładania obowiązku opłacania składek zdrowotnych. Wielkość gospodarstwa wyrażona w hektarach przeliczeniowych nie jest bowiem wskaźnikiem osiąganych przez to gospodarstwo dochodów.
Wątpliwości samorządu rolniczego budzi też fakt, że przyjęto jednolitą stawkę składki na ubezpieczenia zdrowotne wynoszącą 1 zł/ha. Jednak rolnicy nieposiadający gospodarstwa do 6 hektarów zostali zwolnieni z obowiązku jej płacenia. Nie ma również żadnego uzasadnienia prawnego, dlaczego akurat 6 ha jest wyznacznikiem obowiązku płacenia składek.
O rzeczywistej sytuacji gospodarstwa rolnego, o sytuacji finansowej wiejskiej rodziny nie decyduje przecież liczba osób (rolników, domowników, dzieci do 16-go roku życia), utrzymujących się z tego gospodarstwa.
W związku z tym istnieją podstawy do zaskarżenia przyjętej ustawy, bo nie jest ona zgodna z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 października 2010 roku, który zarzucił, że w dotychczasowym systemie płatności składki zdrowotnej rolnicy są traktowani jako grupa jednorodna. Nie ma przecież żadnego uzasadnienia do płacenia składek tylko w oparciu o wielkość gospodarstwa rolnego.
Opracowanie i treść nowego aktu prawnego w tej sprawie powinny być przedmiotem szerokich konsultacji społecznych, w tym z izbami rolniczymi – jako jedynymi ustawowymi reprezentantami wszystkich rolników prowadzących gospodarstwa na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.
