Plan nawozowy podstawą racjonalnego nawożenia w gospodarstwie

Cykl produkcji roślinnej trwa od przygotowania pola pod oziminy do zbioru roślin okopowych późną jesienią i nie pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Z tego względu plan nawozowy zestawiamy dla roślin zbieranych w danym roku kalendarzowym, chociaż przygotowanie pola pod oziminy dotyczy roku poprzedniego.

Potrzeby pokarmowe roślin wyliczamy na podstawie przewidywanej wielkości plonu głównego i jednostkowego pobrania składników pokarmowych na jednostkę plonu.

Szczególną uwagę należy zwrócić na potrzeby wapnowania, które powinno być przeprowadzone na podorywkę po zbiorze zbóż, ale jeżeli okaże się konieczne, to trzeba wysiać wapno przed orką siewną lub przedzimową, o ile nie przyoruje się obornika. Wielkość dawki CaO i formę nawozu wapniowego ustala się w zależności od przedziału potrzeb wapnowania, kategorii agronomicznej gleby i jej zasobności w przyswajalny dla roślin magnez.

Im cięższa gleba tym większe dawki CaO są potrzebne do jej odkwaszenia. Dawka 1,0 t CaO/ha na glebach średnich i ciężkich zalecana jest przy ograniczonych potrzebach wapnowania ze względu na utrzymywanie optymalnej dla funkcjonowania korzeni roślin gruzełkowatej struktury gleby. Na gleby bardzo lekkie i lekkie stosujemy wyłącznie wapno węglanowe, na średnie węglanowe lub tlenkowe, na ciężkie – tlenkowe.
Bardzo często gleby wymagające pilnie wapnowania mają niską zawartość przyswajalnego magnezu. Na takie gleby koniecznie trzeba wysiać wapno magnezowe w celu równoległej poprawy odczynu i zasobności w magnez przyswajalny. Potrzeby nawożenia magnezem zależą także od odczynu gleby i wystąpienia objawów niedoboru magnezu na roślinach uprawnych, szczególnie na zbożach. Nawożenie Mg jest konieczne na glebach bardzo kwaśnych, przy bardzo niskiej zawartości przyswajalnego magnezu w glebie na glebach bardzo lekkich i przy bardzo silnych objawach niedoboru magnezu na roślinach. Potrzebne jest też nawożenie magnezem przy kwaśnym odczynie na glebach lekkich, przy bardzo niskiej zawartości przyswajalnego Mg i słabych objawach niedoboru magnezu na roślinach. Przy koniecznym nawożeniu magnezem na glebach bardzo kwaśnych i kwaśnych połowę zalecanej dawki CaO trzeba zastosować w formie wapna magnezowego. Można też jednorazowo zastosować wyłącznie wapno magnezowe. Na glebach, gdzie nawożenie magnezem jest potrzebne wystarczy 1/3 dawki CaO zastosować w wapnie magnezowym. Jeżeli gleba ma bardzo niską zawartość przyswajalnego magnezu, ale nie wymaga wapnowania, to koniecznie trzeba wysiać kalimagnezję lub kizeryt. Na glebach lżejszych zaleca się dawki 120-160 kg MgO/ha, na średnich i ciężkich 80-120 kg MgO/ha.
Nawożenie fosforem i potasem uwzględnia zarówno wyrównanie bilansu tych składników, jak też ewentualną potrzebę poprawy zasobności gleby w te składniki pokarmowe. Przy bardzo niskiej zawartości dawki P2O5 i K2O zwiększamy o 50% w stosunku do pobrania tych składników przez rośliny, przy niskiej o 25%. Zawartość średnia przyswajalnego dla roślin fosforu i potasu wymaga nawożenia P2O5 i K2O na poziomie pobrania tych składników przez rośliny uprawne. Wysoka zawartość fosforu i potasu w glebie umożliwia zmniejszenie dawek P2O5 i K2O o 25% w stosunku do pobrania przez rośliny, a bardzo wysoka, zmniejszenia o 50%. Przy wyliczaniu dawek P2O5 i K2O uwzględniamy też ilości i wykorzystanie fosforu i potasu wnoszonego do gleby w nawozach naturalnych, oborniku i gnojowicy oraz w przyorywanej słomie zbóż i rzepaku.

Dyrektywa azotanowa ogranicza wielkość dawek nawozów naturalnych w stosunku do azotu do 170 kg N na hektar rocznie. Taka ilość N odpowiada 34 tonom obornika. Zakładając 20% strat azotu z pryzmy i przy rozrzuceniu i przyorywaniu w polu dopuszcza się jednorazowe zastosowanie 40 ton obornika na hektar pod buraki. Stosowanie obornika pod ziemniaki lub buraki zapewnia dobre wykorzystanie składników pokarmowych już w pierwszym roku po przyoraniu. Mimo to w pierwszym roku rośliny wykorzystują tylko 30% wniesionego w oborniku azotu. Fosfor i potas z obornika jest tak samo dostępny, jak z nawozów mineralnych. W pierwszym roku rośliny wykorzystują z obornika 40% fosforu i 70% potasu, w drugim 30% fosforu i 20% potasu a w trzecim i czwartym 20 i 10% fosforu. 10% potasu stanowią straty z gleby na drodze wymycia.
Wiosenne stosowanie obornika ogranicza straty azotu i potasu na drodze wymywania. Optymalnym terminem stosowania obornika jest wczesna wiosna. Pod rzepak ozimy i ewentualnie pszenicę ozimą, obornik trzeba przyorać bezpośrednio po zbiorze przedplonu. Przy stosowaniu gnojówki i gnojowicy obowiązują podobne zasady, a szczególnie ważne jest dobre ich wymieszanie po rozlewie narzędziami uprawowymi, a także unikanie jesiennego rozlewu pod rośliny okopowe i zboża jare. Najlepiej do rozlewu gnojowicy stosować rozlewacze połączone z zębami kultywatora. Przy wiosennym stosowaniu gnojowicy pod kukurydzę i rośliny okopowe wykorzystanie azotu z tego nawozu wynosi 70%, pod inne rośliny 60%, a przy rozlewie na łąki kośne 50%. Gnojowicę można stosować w kolejnych latach na tym samym polu pod wszystkie uprawiane w zmianowaniu gatunki roślin. Przeciętna wielkość dawki gnojowicy nie powinna przekraczać 50 m3 na hektar rocznie. Fosfor i potas gnojowicy jest wykorzystywany przez rośliny tak, jak z nawozów mineralnych.

Gospodarstwo utrzymuje 8 krów, 3 jałówki w wieku 12-24 miesięcy oraz 5 jałówek w wieku 6-12 miesięcy. Roczna produkcja obornika wg tabeli 4 wynosi zatem 134,5 tony. Gleba średnia, o średniej zasobności w przyswajalny dla roślin fosfor, potas i magnez oraz ze wskazanym wapnowaniem. W gospodarstwie uprawia się na 5 ha rzepak jary i na pozostałych 5 pszenicę ozimą. Całą ilość obornika należy wywieźć i przyorać na polu rzepaku jarego wczesną wiosną. Wapnowanie w ilości 1,7 t CaO na hektar czyli 8,5 t CaO należy zastosować po zbiorze 5 ha pszenicy ozimej na podorywkę. Nawożenie fosforem i potasem stosujemy jesienią zgodnie z zaleceniami nawozowymi, uwzględniającymi przewidywany poziom plonu, zasobność gleby w przyswajalny dla roślin fosfor i potas oraz rodzaj i wielkość dawki obornika lub gnojowicy. W tabeli 5 przedstawiono zalecaną wielkość dawek P2O5 i K2O pod pszenicę ozimą i rzepak jary oraz wielkość całkowitej dawki N.

,br>
Azot pod pszenicę dzielimy na 25 kg N przedsiewnie i po 30 kg N/ha w fazie strzelania w źdźbło i przed kłoszeniem. Pod rzepak jary przedsiewnie stosujemy 80 kg N/ha i kolejne 80 kg N/ha przed kwitnieniem.

Korzystając z zaleceń nawozowych zapewniamy optymalne zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe, utrzymujemy na wysokim poziomie żyzność gleby i chronimy środowisko przed zanieczyszczeniem azotem i fosforem.

Doradztwo nawozowe wymaga przeprowadzenia analiz glebowych i wypełnienia formularza danych o gospodarstwie, ale zapewnia racjonalne, zrównoważone nawożenie roślin i optymalne, bezpieczne stosowanie nawozów naturalnych i mineralnych.Wyliczone dawki wapna i nawozów mineralnych umożliwiają zestawienie planu nawozowego dla całego gospodarstwa i poszczególnych pól i ułatwiają uzyskiwanie wysokich, o dobrej jakości plonów roślin uprawnych. Uwzględnienie obsady inwentarza pozwala na ocenę, czy nie przekroczono bezpiecznego dla środowiska progu 1,5 SD na 1 ha UR. Plan nawozowy wymaga prowadzenia kart dokumentacyjnych dla poszczególnych pól w gospodarstwie, na których rejestruje się wszystkie zabiegi agrotechniczne, uzyskiwane plony główne i uboczne roślin oraz terminy pobierania próbek glebowych i wyniki analiz odnośnie potrzeb wapnowania oraz zasobności w przyswajalne dla roślin formy fosforu, potasu i magnezu.