Nawożenie i integrowana ochrona pszenżyta

Nawożenie mineralne jest to kolejny, ważnym elementem integrowanej uprawy pszenżyta. Powinno zabezpieczyć podstawowe potrzeby pokarmowe roślin na poziomie umożliwiającym osiągniecie w sposób opłacalny dobrej ilości i jakości plony ziarna oraz zredukowanie zagrożeń dla środowiska przyrodniczego, powodowanych przemieszczaniem się składników z gleby do wód gruntowych.

Dlatego w technologii integrowanej należy uwzględnić składniki pokarmowe z gleby, przedplonu, nawozy mineralne, nawozy organiczne.
Podstawowym warunkiem efektywnego przetwarzania azotu w plon jest utrzymanie odpowiedniego stosunku N:P:K, który powinien wynosić 1:0,4:1. W gospodarstwach, w których prowadzi się jedynie produkcję roślinną i brakuje nawozów naturalnych, pszenżyto poza podstawowymi składnikami zazwyczaj wymaga dostarczenia magnezu, miedzi, a często siarki i manganu. Do wyprodukowania dt ziarna wraz ze słomą pszenżyto potrzebuje 2,2 kg N, 1,0 kg P₂O₅, 2,4 kg K₂O, 0,5 kg Mg i 0,8 kg CaO, poza tym z 1 ha pobiera 30-40 kg siarki, 7-10 kg sodu, 120 g miedzi, 500 g manganu, 350 g cynku 115 g boru i 7 g molibdenu. Mikroelementy regulują procesy biochemiczne zachodzące w roślinach, pozwalają na lepsze wykorzystanie makroskładników, a także ograniczają rozwój chorób. Dostarcza się je roślinom w formie oprysku dolistnego, ponieważ są słabo pobierane przez system korzeniowy.
Ustalenie dawki azotu w odróżnieniu od dawki fosforu i potasu wymaga większej precyzji mającej na uwadze dodatkowe względy ekonomiczne i środowiskowe. Podział dawki azotu wynika z dynamiki zapotrzebowania pszenżyta na azot.
Dawki nawożenia azotowego i terminy ich stosowania należy ustalać posługując się najnowszymi metodami. Pierwsza dawkę nawożenia azotem określa się na podstawie zawartości Nmin w glebie oznaczoną przed ruszeniem wegetacji. Wyznacza się ze wzoru:
Nn = (YxUs) – Nmin (0-90 cm)
gdzie: Nn – dawka azotu, kg/ha, Y – zakładany plon, t/ha, Us – wartość jednostkowego pobrania azotu, kg/1 t ziarna, Nmin – zawartość azotu mineralnego w glebie, kg/ha
Zadaniem pierwszej wiosennej dawki N, która stanowi do 60% całkowitych potrzeb na N jest uzupełnienie rezerw zapasów tego składnika w glebie, a w następnej kolejności pobudzenie pszenżyta do krzewienia oraz pokrycie potrzeb pokarmowych rośliny do fazy strzelania w źdźbło. W pierwszej fazie dostępność azotu z gleby decyduje o liczbie wytworzonych źdźbeł wegetatywnych.
Drugi termin aplikacji azotu przypada na początek strzelania w źdźbło. Głównym jego zadaniem jest wzrost liczby zawiązanych kłosów i zawiązków kłosków. Ocenę stanu odżywiania przeprowadza się wykorzystując metody bezpośrednie polegające na oznaczeniu zawartości N ogólnego w liściach lub na podstawie oceny stanu odżywienia tj. indeksu stanu zaopatrzenia roślin w azot, określany jako NNI. Indeks stanu odżywienia definiowany jest jako iloraz aktualnej i krytycznej zawartości azotu w roślinach, przy określonym poziomie plonów. Krytyczna wartość testu wynosi 1. Jeśli w danej fazie zawartość azotu w badanych liściach jest mniejsza od 1 (NNI<1), to stan taki wskazuje na niedostateczne odżywienie azotem. Jedną z najprostszych metod kontroli stanu odżywienia N w celu dokonania korekty nawożenia pszenżyta jest okno nawozowe. Polega ono na obserwacji roślin i pojawiania się widocznego spadku intensywności zabarwienia w miejscach o zmniejszonych dawkach azotu.
Poprawna agrotechnika pozwala na znaczne ograniczenie zagrożenia ze strony sprawców chorób. Wykorzystując zmianowanie, odpowiednie przygotowanie gleby, nawożenie stosowane zgodnie z potrzebami pszenżyta oraz wykonanie terminowego siewu z optymalną ilością ziaren na m2 zmniejsza się niebezpieczeństwo obecności wielu chorób grzybowych.
Stosowanie chemicznych środków ochrony roślin w okresie wegetacji w integrowanej technologii uprawy pszenżyta jest możliwe po przekroczeniu progu szkodliwości. Za ekonomiczny próg szkodliwości przyjmuje się takie nasilenie agrofaga (choroby, szkodniki, chwasty) przy którym szacowane straty plonu spowodowane jego wystąpieniem będą takie jak koszt chemicznego zwalczania.
Zaleca się wykonanie oprysku herbicydem, jeśli w łanie występuje jesienią powyżej 60 chwastów dwu- i jednoliściennych na m² oraz po pełnym wznowieniu wegetacji powyżej 20 szt./m² miotły zbożowej, 30 szt./m² wyczyńca polnego, 5 szt./m² owsa głuchego i rumianowatych oraz 2 szt./m² przytuli czepnej, rdestu powojowego, chabra polnego, wyki kosmatej i ostrożenia polnego.
Zwalczanie chwastów należy rozpocząć już jesienią po siewie lub wschodach chwastów, szczególnie takich jak miotła zbożowa, przytulia czepna czy maruna bezwonna. Zabiegi wykonane po wschodach chwastów maja tę zaletę, że można policzyć ich ilość i nasilenie występowania. Wiosną odchwaszczanie należy traktować jako zabieg uzupełniający, gdy skuteczność jesiennej ochrony była niewystarczająca.

Tabela.1. Odporność wybranych odmian pszenżyta ozimego na wyleganie, porastanie i ważniejsze choroby (wg COBORU 2012).

+, ++ – duża lub bardzo duża odporność, duża lub bardzo duża tolerancja

-, — – mała lub bardzo mała odporność, mała tolerancja

puste pole – przeciętna odporność, przeciętna tolerancja

Tabela 2. Orientacyjne progi ekonomicznej szkodliwości chorób pszenżyta (wg IOR 2011).

Tabela 3.  Progi ekonomicznej szkodliwości agrofagów pszenżyta (wg IOR 2011).