Brakowaniem nazywamy usuwanie ze stad sztuk o obniżonej wartości rozpłodowej lub użytkowej. Najczęstszymi przyczynami są trudności z zacieleniami krów, choroby wymienia, racic, nieprawidłowe żywienie, złe warunki utrzymania i niewłaściwa pielęgnacja.
Kłopoty z cielnością krów spowodowane mogą być jałowością, może to być niepłodność czasowa lub stała niezdolność do rozmnażania. Wszystkie krowy, u których ruja nie występuje w odpowiednim czasie po porodzie lub nie zachodzą w ciążę po kilku kryciach, uważa się za niepłodne. Również, jeżeli jałówki po osiągnięciu odpowiedniego wieku i stopnia rozwoju, nie wykazują rui lub pomimo pokrycia są niezacielone, zaliczamy do niepłodnych. Jałowość mogą powodować choroby układu rozrodczego, różnorodne stany zapalne, nowotwory, uszkodzenia narządów rozrodczych (np. jajników) lub przez nieprawidłowo udzielaną pomoc porodową (np. uszkodzenie macicy). Na niepłodność duży wpływ ma nieprawidłowe utrzymanie, pielęgnowanie i żywienie zwierząt. Czasową niepłodność może spowodować trzymanie krów w ciemnych, ciasnych i wilgotnych pomieszczeniach, jak i ograniczenie korzystania z wybiegów i pastwisk. Pasze bogate w witaminy szczególnie A, C, E oraz sole mineralne wpływają pozytywnie na płodność krów. Niebezpieczne może być zapasienie” zwierząt, ponieważ obniża zapładnianie. Nieodpowiednie użytkowanie rozpłodowe, zbyt wczesne krycie jałówek, nieprawidłowo przeprowadzona inseminacja powodują jałowość.
Zapewnienie krowom poprawnego żywienia ogranicza brakowanie. Błędy w żywieniu obniżają zdrowotność zwierząt, powodują zaburzenia rozrodu, jak: poronienia, obumieranie zarodków, ciężkie porody, urodzenia martwych cieląt lub niezdolnych do życia. Najwięcej błędów żywieniowych występuje w okresie okołoporodowym, co może spowodować, np. zatrzymanie łożyska. Nieodpowiednie żywienie może powodować schorzenia racic, co z kolei przyczynia się do obniżenia aktywności krów, pobierają mniej paszy oraz spada wydajność mleczna. Bardzo ważny jest dodatek paszy treściwej dla krów o wysokich wydajnościach, jak i podzielenie na odrębne grupy żywieniowe. Proporcja białka do energii powinna wynosić 1:6,7-1:5,8, należy ją zmniejszyć wraz ze wzrostem wydajności. Bardzo ważne sa w paszy składniki mineralne, witaminy, ich niedobór prowadzi do zaburzeń w rozrodzie.
Złe warunki utrzymania i nieodpowiednie żywienie wpływają na występowanie chorób wymienia, najczęściej z tego powodu brakowane są krowy starsze. Brak higieny podczas doju, brak dezynfekcji strzyków przed i po doju powodują zakażenie wymienia. Często do powikłań prowadzą drobne, nieleczone skaleczenia strzyków. W czasie doju krowy z uszkodzonymi strzykami wzrasta ryzyko wystąpienia mastitis.
Do głównych powodów brakowania krów mlecznych należą też choroby racic. Na zdrowotność racic wpływają warunki utrzymania, odpowiednia pielęgnacja oraz żywienie. W oborach uwięziowych racice są częściej zniekształcone, mogą powodować nieprawidłowe ustawienie nóg, przeszkadzają w staniu i chodzeniu, wywołują ból, w efekcie prowadzą do stanów zapalnych, a to z kolei obniża apetyt i spada wydajność. Odpowiednia dawka pokarmowa poprawia stan racic, niedobór pasz strukturalnych może spowodować wystąpienie ochwatu, jego wystąpienie łagodzi dodatek grochu lub produktów sojowych. Pasze ubogie w makroelementy (Ca,P) lub mikroelementy (Cu, Zn) i witaminy osłabiają racice, na ich wzmocnienie zalecane są pasze bogate szczególnie w siarkę. O stanie racic decyduje fachowo przeprowadzona i w odpowiednich terminach ich korekcja, również warunki utrzymania jak i sposób usuwania obornika.
Zapewnienie krowom optymalnych warunków utrzymania, umożliwienie korzystania z wybiegów i pastwisk jest warunkiem ich prawidłowego rozwoju i wysokiej wydajności. Brak dostatecznej ilości światła lub nadmierna ilość sztuk w oborze, zbyt twarde podłoże obniżają zdrowotność krów. Ważne jest zapewnienie odpowiedniej higieny utrzymania zwierząt, czystości pomieszczeń, odpowiedniej wilgotności i temperatury.
Na zdrowotność krów ogromny wpływ ma ich dobrostan, o który musi zadbać hodowca. Większość przyczyn brakowania zależy od warunków utrzymania, warunków żywieniowych oraz od prawidłowej pielęgnacji zwierząt.
Natalia Ławniczak
“
