Facelia, peluszka i reszta roślin na poplony

Wobec znacznego spadku w ostatnich latach produkcji zwierzęcej, odpowiednio mniej wnosi się do gleby substancji organicznej w postaci obornika lub gnojowicy. Powoduje to zubożenie gleb w próchnicę oraz spadek ich żyzności i urodzajności. Substytutem obornika jest często przyorywana słoma zbóż lub rzepaku, jak też wysiewane rośliny na nawóz zielony. Uprawiane w międzyplonach szybko rosnące gatunki niektórych roślin są następnie przyorywane, bądź po pocięciu, mieszane z wierzchnią warstwą gleby broną talerzową, odpowiednim agregatem, a nawet kultywatorem.

Zabiegi te można wykonywać zarówno w okresie późnojesiennym, jak też wczesnowiosennym (po 1 marca ze względu na możliwość uzyskania dopłat unijnych). Praktykuje się też pozostawienie przemarzniętych roślin w polu i wysiew nasion buraków cukrowych lub kukurydzy, bez doprawiania gleby, w tzw. mulcz. Taki sposób można polecać, jeśli rośliny w międzyplonie są słabiej wyrośnięte, delikatne, mniej zdrewniałe, np. w wyniku opóźnionego siewu lub późnych wschodów. Nasiona buraka lub kukurydzy powinny być wówczas wysiane siewnikiem z redlicami tarczowymi. Niemniej, jak wynika z wielu badań, lepsze wyniki daje płytkie zmieszanie z glebą przemarzniętych, bądź też zdefoliowanych wiosną roślin glifosatem, np. preparatem Roundup, lub jego generykami. Wcześniej należałoby wysiać nawozy mineralne, głównie azotowe. Pozostałe makroelementy: fosfor, potas, magnez oraz 30% dawki nawozów azotowych, najlepiej wnieść przed uprawkami poprzedzającymi siew międzyplonów.

Wybór roślin na międzyplony jest dość szeroki. Jeśli przedplon (zboże, groch, wczesne ziemniaki) dostatecznie wcześnie zejdzie z pola (do końca lipca), wówczas polecić można w międzyplonie rośliny strączkowe lub ich mieszanki ze zbożami. Należy je wysiać jak najwcześniej po zebraniu przedplonu – ostateczny termin do 10 sierpnia. Główną zaletą tych roślin jest silny rozwój systemu korzeniowego, który wnika w głębsze warstwy profilu glebowego, skąd wydobywa" trudno przyswajalne składniki oraz wzbogaca glebę w azot i substancję organiczną. Główną wadą tych roślin jest długi okres wegetacji, duże potrzeby wodne, jak też duży koszt materiału siewnego. Koszt nasion można jednak zmniejszyć poprzez wysiew mieszanek, np. wyki ozimej lub jarej z owsem, peluszki ze słonecznikiem lub owsem, itp. Zwykle jednak w międzyplonach wysiewane są rośliny niemotylkowe, a wśród nich, najczęściej gorczyca biała, rzadziej facelia. Mogą też być wysiewane zboża, przede wszystkim owies, który jest mniej porażany przez choroby podsuszkowe, niż pszenica i jęczmień. Polecać też można żyto ozime, a najlepiej jare, a ściślej przewódkowe, które może być wysiewane od początku września do końca listopada, jak też wiosną. Mogą być jednak trudności z pozyskaniem nasion tej formy żyta (odmiana Bojko), poza tym wiosenny termin siewu, należy potraktować jako uprawę na nasiona, a nie w międzyplonie. Również październikowy, a zwłaszcza listopadowy wysiew odmiany Bojko, nie zapewni uzyskania odpowiednio wysokiej biomasy do przyorania.

Rośliny międzyplonowe pełną bardzo ważną rolę ochronną i konserwującą. Przede wszystkim chronią glebę przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi: erozją wodną, wietrzną, zlewnością, zaskorupieniem, zachwaszczeniem (pod tym względem najlepsza jest gorczyca). Przemarznięta w okresie zimowym masa roślinna sprzyja tworzeniu gruzełkowatej struktury, dzięki czemu reguluje gospodarkę wodno-powietrzną w glebie, tworzy sieć kanalików ułatwiających podsiąk wody oraz ogranicza jej straty. Udane międzyplony dostarczają znacznych ilości substancji organicznej, z której tworzona jest próchnica Mogą też być wykorzystane na cele pastewne.

Najczęściej uprawiana u nas w międzyplonach gorczyca biała powinna być wysiewana, poczynając od drugiej dekady sierpnia, nawet do połowy września, w ilości 18-25 kg/ha nasion. Zbyt wczesny siew powoduje, że rośliny tworzą jesienią zdrewniały pęd, często zakwitają, a nawet tworzą łuszczyny. Trudno je wówczas przyorać, dość długo ulegają mineralizacji, następuje przesuszenie gleby i problemy z zasiewem i kiełkowaniem nasion roślin następczych. Późniejszy siew nasion (po 10 sierpnia) powoduje, że wyrośnięte rośliny tworzą bujniejsze ulistnienie, lepiej okrywają (mulczują glebę), łatwiej je rozdrobnić i przyorać, bądź zmieszać z wierzchnią warstwą gleby. Łatwiejszy jest też wysiew roślin następczych: zbóż, w tym kukurydzy, roślin okopowych, warzyw, itp. Niemniej ich wysiew w połowie września można jeszcze tolerować, ale należy się liczyć ze znacznie niższym plonem wyrośniętej jesienią biomasy. Można wówczas polecić mieszankę gorczycy białej z owsem, w proporcji 10 kg nasion gorczycy + 100 kg owsa. Jeśli w następnym roku planowana jest uprawa buraków, należy zaopatrzyć się w mątwikobójcze odmiany gorczycy białej: Concerta, Sirola, Salvo, Maxi. Większy efekt mątwikobójczy wywiera uprawa rzodkwi oleistej, odmian: Colonel, Pegletta, Adagio, Remonta. Należy dodać, że przy uprawie tych roślin w plonie głównym (na nasiona) działanie mątwikobójcze jest większe.
Spośród bogatej oferty roślin do uprawy w międzyplonach, za najlepsze (wierne w plonowaniu) uważa się: gorczycę białą, rzepak jary, facelię oraz podane w tabeli zboża, ewentualnie ich mieszanki z roślinami strączkowymi. O powodzeniu uprawy decyduje w największym stopniu przebieg pogody w okresie kiełkowania i w dalszych okresach wegetacji, a ściślej ilość i rozkład opadów. Jednak uprawa tych roślin, zwłaszcza w gospodarstwach bezinwentarzowych, powinna być stosowana, gdyż umożliwia poprawę żyzności i urodzajności gleb, a tym samym wzrost plonów i satysfakcję z uzyskiwanych wyników. Należy podkreślić, że korzystny wpływ uprawy roślin w międzyplonach, przedłuża się na 2-3 letni okres od ich uprawy, a więc podobnie jak z wniesienia obornika.

Propozycja wysiewu roślin w miedzyplonach