12 marca br. w Jasionce k. Rzeszowa odbyła się konferencja nt. reformy Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 r. Zaproszenie od Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej, organizatora debaty, przyjęli Przewodniczący Parlamentu Europejskiego Jerzy Buzek, Komisarz UE ds. Rolnictwa Dacian Ciolos oraz liczni goście zajmujący się tematem rolnictwa w Polsce i UE. Uczestnicy dyskutowali na temat możliwości osiągnięcia kompromisu, uwzględniającego zarówno konieczność wyrównania poziomu wsparcia, jak i realia budżetowe.
O reformie WPR mówi się już od kilku lat, jednak w nowej perspektywie budżetowej na lata 2013 -2020 jest to już absolutna konieczność. Wspólna Polityka Rolna stanowi obecnie blisko 43% budżetu UE, a z dotacji korzysta nie tylko 13,7 mln gospodarstw rolnych, ale także całe obszary wiejskie, które stanowią niemal połowę (47%) terytorium UE.
W negocjacjach nad kształtem reformy WPR po raz pierwszy biorą udział nowe państwa członkowskie UE. Ponadto, po raz pierwszy na mocy traktatu lizbońskiego, pełnoprawnym i współdecydującym partnerem negocjacji jest Parlament Europejski. Koncepcja WPR jest częścią długoterminowego budżetu na okres po 2013 r., obowiązywać więc będzie zasada jednomyślności decyzji, co oznacza potrzebę kompromisu, zarówno ze strony państw, które chcą zachowania status quo, radykalnych reformatorów postulujących drastyczne ograniczenie wydatków na WPR, jak i nowych” krajów Unii domagających się równych dotacji dla każdego z państw Unii.
Jak powiedział podczas konferencji Przewodniczący PE prof. Jerzy Buzek “Parlament Europejski jest w pełni zaangażowany w dyskusję nt. WPR, w przygotowaniu jest druga opinia w tej sprawie”. Zadaniem prof. J. Buzka “w nowej perspektywie budżetowej finansowanie polityki rolnej UE musi być zmienione (…). Ponadto, rolnictwo musi wziąć odpowiedzialność nie tylko za produkcję żywności, ale również za sprawy takie jak środowisko, ochrona klimatu, różnorodność biologiczna i wiele innych, dlatego powinno być odpowiednio inaczej finansowane”. Przewodniczący PE dodatkowo podkreślił, że “w obliczu licznych wyzwań, jakie stoją przed rolnictwem, nie można rezygnować z dofinansowania obszarów wiejskich (II filar)”.
Obecna sytuacja
Teraz podział środków w ramach WPR opiera się na tzw. kryteriach historycznych, gdzie mechanizm obliczania dopłat uwzględnia dane produkcyjne pochodzące z różnych, nawet bardzo odległych, lat. Obecnie dopłaty bezpośrednie dla rolników wahają się od około 500 euro na hektar w Grecji i na Malcie, do około 100 euro na Łotwie – przy unijnej średniej około 250 euro. W Polsce jest to ok. 200 euro, we Francji ok. 250 euro, w Niemczech 300 euro. Duże różnice występują również w podziale środków pomiędzy I filarem (dopłaty bezpośrednie) a II filarem (programy na rzecz rozwoju wsi).
W Polsce jest to mniej więcej po połowie, we Francji 90% do 10%. Główny spór wokół reformy WPR dotyczy struktury dopłat bezpośrednich, rozdziału środków pomiędzy I i II filarem, systemu premii oraz kryteriów ich przyznawania.
Stanowisko Komisji Europejskiej
W listopadzie 2010 r. Komisja Europejska przedstawiła komunikat w sprawie przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej w nowym okresie budżetowym UE. Jak podkreślał Komisarz UE ds. Rolnictwa Dacian Ciolos, nowa WPR ma być “bardziej ekologiczna oraz sprawiedliwsza, wydajniejsza i skuteczniejsza”. KE zakłada utrzymanie płatności bezpośrednich, jednak ze zmienioną strukturą i dystrybucją – tak, aby była “bardziej wyrównana i sprawiedliwa między krajami członkowskimi i różnymi kategoriami rolników”. Ponadto, KE proponuje, aby do “dopłaty podstawowej” doliczać premie za “respektowanie zasobów naturalnych oraz norm ochrony środowiska, bioróżnorodności”. Projekt zakłada również dodatkowe wsparcie dla rolników działających w trudnych warunkach klimatycznych i najmniejszych gospodarstw w UE. KE chce utrzymać II filar WPR, czyli rozwój obszarów wiejskich. Koncepcja nie mówi o konkretnych kwotach, jest raczej podstawą do dalszych konsultacji i opracowania szczegółowych rozwiązań legislacyjnych.
Podczas dyskusji w Jasionce Komisarz Ciolos zwrócił uwagę, że
“Wyzwania, jakie stoją przed UE są duże – potrzebujemy niezależności w dostawach żywności, w zmieniających się warunkach klimatycznych, rozwoju i spójności wsi. WPR musi być polityką otwartą i zrównoważoną (…) Bez mocnego WPR, Europa będzie słaba” -podkreślił Komisarz Dacian Ciolos.
Komisarz ponownie potwierdził, że jest za znacznym uproszczeniem procedur WPR, proponuje wprowadzenie systemu “dobrych praktyk” na etapie wdrażania przez poszczególne państwa, tak aby procedury administracyjne były łatwe i zrozumiałe. Komisarz odniósł się również do pomysłu wsparcia najmniejszych gospodarstw w UE – “schematy rozwiązań dla małych gospodarstw mają być zachętą do modernizacji i zajęcia miejsca na specyficznych rynkach (w niszach rynkowych – red.), a nie formą pomocy społecznej” .
Podsumowując, propozycja przedstawiona przez Komisarza Ciolosa nie jest ani radykalną opcją odchodzenia i znacznego ograniczenia dopłat bezpośrednich dla rolników, co proponuje Wielka Brytania, ani propozycją zmian w minimalnym zakresie, czyli zachowaniem status quo, czego chciałyby Francja i Niemcy. Główne założenie proponowanych przez Komisarza zmian to uproszczenie i zrównoważenie WPR.
Stanowisko Polski i “nowych” krajów UE
Polska jest za uproszczoną i bardziej sprawiedliwą WPR po 2013 r. Jak wielokrotnie podkreślał Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marek Sawicki, celem Polski jest wyrównanie dopłat bezpośrednich we wszystkich krajach Unii. Jak wspomniał podczas konferencji, “dopłaty w ramach WPR powinny uwzględniać warunki klimatyczne związane z produkcją, ale to jedyny warunek. Nie może być dysproporcji w dopłatach pomiędzy poszczególnymi państwami, jakie są teraz”. Ponadto, Minister Sawicki zaznaczał, że według polskiej propozycji, dopłaty bezpośrednie stanowiłyby około połowy tzw. “koperty narodowej”. Druga część kierowana byłaby na rozwój obszarów wiejskich. W stanowisku polskim model WPR zakłada stopniowe przekazywanie większej ilości środków na rzecz II Filaru, kosztem dopłat bezpośrednich. Wspólną deklarację w tej sprawie podpisało pod koniec ubiegłego roku 11 państw: Bułgaria, Cypr, Republika Czeska, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja i Szwecja. Polska jest także przeciwna okresom przejściowym w WPR. Zdaniem Ministra Sawickiego “Europa nie ma czasu na politykę przejściową i kolejną politykę stagnacji i ograniczania produkcji. W ciągu najbliższych 2 lat jest czas, aby ustalić prostszą, spójną, skierowaną na rozwój WPR”.
Postulaty Polski są zgodne z oczekiwaniami nowych krajów UE. Propozycje Polski popierają niektóre kraje ze “starej” 15-stki (Portugalia i Szwecja), jednak nie ma wśród nich największych państw, mających liczne reprezentacje w Parlamencie Europejskim.
Stanowisko Francji i Niemiec
Największymi przeciwnikami zmian w strukturze WPR są Francja i Niemcy, które uzgodniły wspólne stanowisko w tej sprawie. Jak podkreślał w styczniu br. Minister Rolnictwa Francji Bruno Le Marie, propozycje wyrównania dopłat bezpośrednich dla rolników we wszystkich krajach UE w ramach reformy WPR są nie do przyjęcia dla Francji, ale też zapewne nie zgodzą się na nią takie kraje, jak Niemcy, Włochy czy Hiszpania. Najwięksi beneficjenci WPR w obecnym kształcie są za minimalnymi zmianami w proporcjach dopłat bezpośrednich. Swoje stanowisko argumentują m.in.: znacznie wyższymi kosztami pracy i kosztami zapewnienia standardów ochrony środowiska.
Jak mówił były wicekanclerz Austrii Wilhelm Molterer “Ustępstwa ze stron wszystkich państw Unii są konieczne. Jednak najważniejszy jest cel reformy WPR – zapotrzebowanie na żywność w ciągu najbliższej dekady zwiększy się dwukrotnie, zapotrzebowanie rośnie szybciej niż możliwości dostaw. Europa powinna skoncentrować się na poprawie jakości produkcji i systemu dostaw, aby sprostać czekającym ją wyzwaniom”.
Komisja Europejska w połowie roku przedstawi propozycje ustaw. Następnie, jak powiedział Komisarz Ciolos, ma nadzieję, że “do końca 2012 roku państwa UE zdołają ostatecznie porozumieć się w sprawie reformy WPR, tak by od 1 styczna 2014 r. uzgodnienia te mogły zostać wprowadzone w życie”.
“
