Zwalczanie stonki ziemniaczanej środkiem Mospilan 20 SP

Prognozowanie pojawu szkodliwych owadów jest trudne, bowiem zależy od wielu czynników, a w tym w jakiej kondycji przetrwały okres zimy oraz jakie będą warunki pogodowe w sezonie wegetacyjnym. Niemniej jednak nie należy spodziewać się, że stonka ziemniaczana nie wystąpi na plantacjach ziemniaka w ogóle. N

Od kilku lat obserwujemy przemieszczanie się stonki w rejony Polski wschodniej i południowo-wschodniej. Kierunek ten związany jest, między innymi, z zakresem jej zwalczania. Na wschodzie i południowym wschodzie kraju jest duża liczba gospodarstw, w których ziemniaki uprawia się na małych areałach. Na polach tych nie zawsze zwalcza się stonkę, zwłaszcza na odmianach bardzo wczesnych i wczesnych, zakładając iż nie spowoduje strat, które mogłyby mieć wpływ na jakość i wielkość plonu. Tym sposobem powstają rejony o sprzyjających warunkach dla jej rozwoju.
W tabeli 1 podano zakres ochrony przed stonką w 2006. Widać z niego jak powszechne jest występowanie stonki w naszym kraju i jaki ciągle stanowi problem.

Tabela 1. Zakres ochrony przed stonką ziemniaczaną w 2006 roku*

* opracowanie własne na podstawie danych z Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Co wiemy o biologii stonki?

Producenci ziemniaków posiadają dużą wiedzę na temat stonki, ale zasadnym wydaje się przypomnienie podstawowych danych o zwalczanym owadzie. Cykl rozwojowy stonki (Leptinotarsa decemlineata) składa się z następujących stadiów: złoża jaj, larwy, poczwarka i chrząszcz. Chrząszcze pokolenia letniego, które poprzedniego roku zeszły do gleby w celu przezimowania, opuszczają ją wiosną, kiedy temperatura gleby na głębokości do 25 cm przez kilka dni, wynosi około 14oC, a temperatura powietrza powyżej 15oC. Po kilku dniach intensywnego żerowania samice składają jaja w złożach, na spodniej stronie liści. Z jaj wylęgają się larwy, w temperaturze otoczenia 25oC – po około pięciu dniach, 200C – po siedmiu, a 15oC – po dwudziestu. Larwy, w zależności od pogody żerują około miesiąc, przechodząc w tym czasie trzy linienia, mają więc cztery podstadia larwalne. Ostatnie stadium musi zejść na niewielką głębokość do gleby, aby ulec przepoczwarczeniu. Poczwarka w ciągu trzech tygodni przeobraża się w chrząszcza (pokolenia letniego) i wylatuje z gleby. Chrząszcze intensywnie żerując, przygotowują się do zimowania w glebie (diapauza zimowa). W niektóre lata chrząszcze pokolenia letniego rozpoczynają cykl rozwojowy od początku, czyli od składania jaj w złożach. Jednak w naszych warunkach klimatycznych stonka najczęściej nie ma szans na przejście ponownego, pełnego cyklu. A zatem larwy lub poczwarki, które często spotykamy na polu podczas zbioru ziemniaków, nie kończą rozwoju biologicznego i giną. Pojawiające się pierwsze chrząszcze po przezimowaniu najczęściej zasiedlają ziemniaki na obrzeżach, a w dalszym etapie przemieszczają się w różnych kierunkach do środka występując placowo”.

Co decyduje o wyborze insektycydu ?

Podstawowym kryterium wyboru insektycydu do zwalczania stonki jest odmiana. Odmiany ziemniaka należą do różnych grup wczesności, czyli mają różną długość okresu wegetacji (czas od posadzenia do zbioru): bardzo wczesne – do 90 dni, wczesne – od 90 do 110 dni, średnio wczesne – od 110 do 125 dni, średnio późne – od 125 do 135 dni i późne – powyżej 135 dni. Należy znać okres karencji insektycydu, czyli jak długo po wykonaniu zabiegu chemicznego nie można zbierać ziemniaków z pola. Zdarza się, że długość okresu karencji rozumiana jest w ten sposób, że wliczany jest także okres przechowywania. Dla przykładu: insektycyd X, o 14 dniowym okresie karencji został zastosowany 25 czerwca, a 5 lipca ziemniaki zebrano z pola, odczekano cztery dni i przeznaczono je do spożycia, tak nie wolno postępować. Kiedy wykonać zabieg ochronny?

W Polsce stonka ziemniaczana nie jest zaliczana do szkodników kwarantannowych. Decyzja o wykonaniu zabiegu należy do producenta, o ile nie jest zobligowany przestrzeganiem ustaleń związanych z umową wiążącą go z konkretnym odbiorcą. Za próg ekonomicznej szkodliwości stonki przyjmuje się wystąpienie na roślinie jednego złoża jaj lub 15 larw (przewidywane są wówczas minimalne straty plonu bulw). Wystąpienie 60 larw oznacza straty istotne ekonomicznie – zniszczenie ok. 20% roślin ziemniaka. A jeżeli zbiegnie się to z wystąpieniem sprzyjających dalszemu rozwojowi szkodnika warunków pogodowych – temperatura w granicach 20-25OC i brak opadów – to jest to bardzo poważny sygnał do rozważenia potrzeby użycia insektycydów. Nie można jednak zakładać, aby w 2007 roku była potrzeba wykonania aż trzech zabiegów na stonkę:
•pierwszego, z powodu masowego wylotu z gleby chrząszczy po przezimowaniu, w okresie kwitnienia bzu czarnego, jaśminu i kasztanowca zwyczajnego
•drugiego, zwalczającego masowy pojaw larw (L1, L2 – małe fasolki, L3, L4 – duże), najczęściej w trzeciej dekadzie czerwca lub pierwszej lipca, w trakcie kwitnienia lipy drobnolistnej
•trzeciego, przeciwko chrząszczom pokolenia letniego, pojawiającym się na przełomie lipca-sierpnia w czasie czerwienienia jagód jarzębiny pospolitej.Niemniej jednak, jeden zabieg przeciwko larwom może okazać się niezbędny, bo to one powodują największe zniszczenie roślin i największe straty w plonie.

Jak postępował proces zwalczania stonki?

Ze stonką “walczymy” w Polsce od przeszło 50-u lat. Pierwsze sposoby, w latach 50. XX wieku, były bezpieczne dla środowiska, a dzisiaj metody te nazwalibyśmy ekologicznymi. Polegały na zbieraniu szkodnika, a następnie niszczeniu. Metoda była bardzo pracochłonna, ale możliwa do przeprowadzenia dzięki przepisom zawartym w Ustawie o ochronie roślin z dnia 19 listopada 1956 r. Na jej podstawie można było wyegzekwować od rolników niszczenie stonki, pod groźbą grzywny i aresztu. Podstawową metodą ochrony przed stonką jest stosowanie insektycydów. Rozwój insektycydów do zwalczania szkodliwych owadów, w tym stonki, rozpoczął się od związków nieorganicznych, chlorowanych węglowodorów, fosforoorganicznych, karbaminianów i pyretroidów do najnowszych – neonikotynoidów. Ta najnowsza generacja nazywana jest neonikotynoidami w celu podkreślenia powiązania, jakie istnieje pomiędzy tymi nowoczesnymi syntetycznymi środkami, a środkami pochodzenia naturalnego. Nie jest to nowy sposób łączenia przeszłości z teraźniejszością. Podobnie było w wypadku syntetycznych pyretroidów, dla których pierwowzorem były naturalne pyretryny.

Jaki jest sposób działania insektycydów?

Większość insektycydów stosowanych w ochronie przed stonką to neurotoksyny oddziałujące na aksony komórek nerwowych owadów, receptory synaptyczne lub acetylocholinoesterazę. Niektóre spośród nich dodatkowo powodują w organizmie owada zaburzenia w systemie produkcji energii. Charakterystyczną cechą neurotoksyn jest zarówno ich wysoka efektywność, jak i szybkość działania w organizmie, czym różnią się od insektycydów z innych grup chemicznych, takich jak inhibitory biosyntezy chityny, hormony juwenilne oraz bioinsektycydy, których działanie – choć równie skuteczne – jest wydłużone w czasie.

Po zastosowaniu neurotoksyn zostaje zakłócony proces przenoszenia bodźców w neuronach. W zależności od miejsca działania w systemie nerwowym owada dzielimy je na insektycydy blokujące: kanały sodowe błon komórek nerwowych, kanały chlorowe związane z receptorami kwasu gamaaminomasłowego GABA, acetylocholinoesterazę (AChE) oraz współdziałające z nikotynowymi receptorami acetylocholiny (Ach).

Czym charakteryzuje się insektycyd Mospilan 20 SP ?

Mospilan 20 SP jest neurotoksyną, co oznacza że niezależnie od drogi wnikania do organizmu (kontaktowo poprzez oskórek i nabłonek, żołądkowo poprzez przewód pokarmowy oraz oddechowo przez system tchawek) docelowo wnika do komórek nerwowych owada, zakłócając prawidłowe funkcjonowanie jego organizmu. Widocznym efektem działania tego środka jest zwiększona ruchliwość (nad wzbudzenie) szkodnika, a następnie jego paraliż. Mospilan zawiera jako substancję czynną – acetamipryd, związek z grupy pochodnych neonikotynoidów. Do zwalczania larw i chrząszczy stonki środek Mospilan 20 SP zalecany jest w dawce 80 gramów na hektar.

Jak Mospilan 20 SP działa w roślinie?

Mospilan 20 SP, jako środek z grupy neonikotynoidów, na powierzcni chronionej rośliny działa powierzchnio i wgłębnie, a w roślinie układowo (systemicznie). Działanie układowe polega na tym, że środek wnika do rośliny, a następnie przemieszcza się w jej obrębie, krążąc wraz z sokami. Przemieszczając się środek dociera do rosnących części ziemniaka, a tym samym zabezpiecza roślinę przed zniszczeniem przez żerującego szkodnika. Ta cecha środka stanowi bardzo istotną jego zaletę również dlatego, że ograniczony zostaje wówczas wpływ niekorzystnych warunków pogodowych, jakie mogą wystąpić po wykonaniu zabiegu nalistnego, a które mogłyby spowodować np. jego szybkie odparowanie lub wyschnięcie (wysoka temperatura, wiatr), zmycie (deszcz, mżawka), fotodegradację (silne nasłonecznienie) albo zwianie (silny wiatr). Dobrą skuteczność obserwujemy tak długo, jak długo utrzymuje się odpowiednia koncentracja środka w roślinie, najczęściej do około trzech tygodni od wykonania zabiegu.

Jakie są efekty badań?

Mospilan 20 SP badany był przez wiele lat w Instytutcie Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Zakładzie Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie, a wyniki wykazały jego wysoką skuteczność w ochronie ziemniaka przed stonką ziemniaczaną, do trzech tygodni od wykonania zabiegu. Temperatura otoczenia nie ma wpływu na efekty zwalczania stonki środkiem Mospilan 20 SP, ponieważ działa on skutecznie zarówno w niskiej jak i wysokiej temperaturze Korzystny zakres temperatur dla rozwoju stonki wynosi od 18 do 260C. Mospilan 20 SP zwalcza zarówno jaja, larwy jak i osobniki dorosłe – chrząszcze.

Jakie jeszcze szkodniki może zwalczać Mospilan 20 SP w ziemniaku?

Mospilan 20 SP zalecany jest także do zwalczania owadów powodujących szkody pośrednie, czyli mszyc – wektorów chorób wirusowych.
Mszyce są owadami stwarzające duże problemy zarówno w rozróżnianiu poszczególnych gatunków, jak i metodach zwalczania. W tabeli 2 podano podstawowe informacje o najbardziej popularnych gatunkach mszyc występujące w uprawie ziemniaka.

Tabela 2 Informacje o podstawowych gatunkach mszyc występujących w ziemniaku

Zabieg na mszyce, Mospilanem 20 SP w dawce 150 gramów na hektar, należy wykonać w ciągu tygodnia od stwierdzenia pełni wschodów ziemniaków lub po wystąpieniu form uskrzydlonych.

Uwagi do techniki zabiegu ochronnego

Czasami spotykamy się z uwagami o słabej skuteczności danego środka, a przyczyną często jest po prostu zła jakość wykonywanego zabiegu, albo niewłaściwa woda użyta do przygotowania cieczy roboczej (zbyt twarda i o zbyt wysokim pH). W przypadku wody o zbyt wysokiej twardości należy rozważyć możliwość dodania do niej przed przygotowaniem cieczy roboczej – kondycjonera wody, np. Niagara.
Do zwalczania stonki, zabiegami nalistnymi, powinny być stosowane opryskiwacze wyposażone w rozpylacze zapewniające wydatkowanie od 150 do 300 l cieczy na 1 ha i opryskiwanie średniokropliste, a dobrą jakość zabiegu uzyskamy stosując ciśnienie około 3 barów

Ostrzeżenie

W ostatnim czasie obserwujemy wysoce niestosowne praktyki polegające na fałszowaniu (podrabianiu) środków ochrony roślin. Aby mieć pewność, że środek jest oryginalny i będzie skutecznie działał, nie należy korzystać z tzw. okazji, czyli kupować produkt nieznanego pochodzenia lub nie posiadającego na opakowaniu opisu w języku polskim. Należy pamiętać, że w przypadku zatrucia takim środkiem ochrony roślin brak wiarygodnej informacji uniemożliwi również udzielenie pomocy medycznej. Ewentualna reklamacja z powodu nie uzyskania właściwych efektów zabiegu ochronnego nie będzie przez producenta uwzględniona.

dr inż. Maria Pawińska
Instytut hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie
Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie
mpawinska@wp.pl
“