Zboża po ciężkiej zimie

Dawno oziminy nie były okryte przez tak wiele dni przez grubą warstwę śniegu. Śnieg pojawił się nagle, gdy gleba była niezamarznięta i praktycznie przez cały czas taka sytuacja miała miejsce. Przemarznięcie gleby obejmowało tylko powierzchniową warstwę gleby.

Przed przykryciem śniegiem rośliny były porażone przez mączniaka prawdziwego (głównie odmiany wrażliwe pszenicy). Proces chorobowy odbywał się jeszcze pod śniegiem. Był to mój pierwszy przypadek przez dziesiątki lat pracy, że stwierdzałem takie zjawisko. Śnieg długo zalegał, ale w szybkim tempie stopniał i już w ostatnich dniach zimy kalendarzowej nie było warstwy śniegu. Długie zaleganie śniegu powoduje osłabienie roślin. Wykorzystują to grzyby tzw. słabości roślin" i powodują choroby.

W takich sytuacjach ważną chorobą jest pleśń śniegowa, która może porażać wszystkie gatunki zbóż ozimych. Obecnie na polach obserwuje się znaczące występowanie pleśni śniegowej. Choroba ta występuje w latach kiedy okrywa śnieżna długo zalega nad oziminami. Często nasilenie jej występowania związane jest z wyprzeniem. Jeżeli wystąpi wyprzenie, a dodatkowo rośliny zostaną zaatakowane przez Microdochium nivale (dawniej Fusarium nivale), obserwuje się liczne place zamierających wiosną roślin. W tym roku tak jest, ponieważ dla wystąpienia pleśni śniegowej panowały dogodne i sprzyjające warunki (obfita pokrywa śnieżna długo zalegająca na polach). Po stopnieniu śniegu widoczne były martwe siewki. Place z martwymi i zamierającymi roślinami mogą mieć powierzchnię 0,5-3 m2 lub niekiedy może to być 90% powierzchni plantacji. W tym sezonie właśnie obserwowano takie sytuacje. Objawy były widoczne na polach z roślinami wcześnie sianymi, dobrze rozwiniętymi przed zimą.

Pleśni w tym roku jest na pszenżycie, jęczmieniu, pszenicy i życie. Najgorzej jest na pszenżytach i jęczmionach, lepiej na pszenicy – zwłaszcza tej sianej później. Sprawcą pleśni śniegowej mogą być grzyby rodzaju Fusarium, ale w Polsce najczęściej sprawcą tej choroby jest Microdochium nivale (dawniej Fusarium nivale). Rośliny porażone przez sprawcę pleśni śniegowej mają obumarłe liście, płasko leżące na glebie, pokryte są jasnoróżową lub białopomarańczową grzybnią. Na martwych liściach pojawić się mogą owocniki sprawcy choroby w postaci brunatnych punkcików. Grzyb atakuje dolne liście, ale może też porażać górne liście. Zamarłe porażone rośliny są też źródłem pleśni śniegowej.
Inną chorobą obserwowaną po stopnieniu śniegu w pszenicy była septorioza paskowana liści. Obserwowane teraz objawy tej choroby pojawiły się już jesienią, a obecnie na niektórych odmianach wyraźnie można dostrzec zmiany powodowane przez sprawcę – grzyba Septoria tritici. Porażenie liści przez tę chorobę objawia się w postaci jasnych plam z licznymi czarnymi punktami (owocnikami grzyba). Porażone liście zamierają, ale jednocześnie wypływające zarodniki sprawcy choroby porażają jeszcze zdrowe liście, tak właśnie dzieje się obecnie.

Ze względu na ciężką dla ozimin zimę rośliny porażone są też przez inne choroby niż dotychczas wymienione. Wiele roślin porażonych jest przez sprawców fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni. Objawy tej choroby to brunatnienie pochew liściowych oraz brązowienie korzeni, a następnie zamieranie starszych liści. Wysoka wilgotność gleby i temperatury dodatnie powodować będą, że może pojawić się mączniak prawdziwy zbóż oraz rynchosporioza zbóż. Choroby już obecnie zaznaczyły swoją obecność w jęczmionach i życie, ale ich nasilenie nie było duże. W tym sezonie, gdy po monitoringu plantacji stwierdzona zostanie sytuacja na polu (np. pszenicy czy jęczmienia) i okaże się, że na roślinach są objawy chorób, to warto wtedy przyspieszyć wykonanie zabiegu T-1. Dla ułatwienia podaję w tabeli przykłady środków, które mogą być wykorzystane do tego celu.

Tabela 1. Przykłady fungicydów zarejestrowanych w pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego, jęczmienia ozimego i żyta do stosowania od początku strzelania w źdźbło (BBCH 30) do fazy 1. kolanka (BBCH 31), a niekiedy nawet 2. kolanka (BBCH 32) – termin T 1.

Tabela 1. Przykłady fungicydów zarejestrowanych w pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego, jęczmienia ozimego i żyta do stosowania od początku strzelania w źdźbło (BBCH 30) do fazy 1. kolanka (BBCH 31), a niekiedy nawet 2. kolanka (BBCH 32) – termin T 1.

^Acanto 250 SC w zwalczaniu sprawcy łamliwości źdźbła stosować wyłącznie w mieszaninie ze środkiem Unix 75 WG

^^ Capalo 337,5 SE i Opera Max 147,5 SE w pszenicy ograniczają występowanie sprawców fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni

^^^ Duett 497 SC w pszenicy ogranicza występowanie sprawców łamliwości źdźbła

p – pszenica

pż – pszenżyto

j – jęczmień

ż – żyto