Ochrona rzepaku ozimego przed zachwaszczeniem w dobie wzrastających kosztów produkcji

Autor: Dr hab. Roman Krawczyk – Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy

Publikacja sfinansowana z Funduszu Promocji Roślin Oleistych

W Polsce rzepak uprawiany jest na powierzchni ponad 1 mln ha, co stanowi o istotnym znaczeniu gospodarczym tej uprawy.

Właściwa ochrona rzepaku ozimego przed zachwaszczeniem jest jednym z bardziej istotnych czynników decydujących o opłacalności uprawy. Największą szkodliwość wykazują gatunki chwastów, które cechuje szybki wzrost, duży potencjał reprodukcyjny, a zwłaszcza gatunki, które pośrednio biorą udział w rozwoju chorób, jako rośliny żywicielskie lub rezerwuar patogenów chorobotwórczych.

Rzepak w początkowym okresie rozwoju tj. od siewu do fazy wydłużania łodygi, nie toleruje zachwaszczenia. W tym okresie zwanym okresem krytycznej wrażliwości na zachwaszczenie, występowanie niepożądanej roślinności ujemnie wpływa na rozwój roślin rzepaku. Bujnie rosnące chwasty stanowią konkurencję dla rośliny uprawnej w dostępie o wody, substancji pokarmowych, przestrzeni i światła, co prowadzi do pogorszenia warunków wegetacji i znacznego spadku plonu. Ponadto wzrasta ryzyko wymarznięcia plantacji. Większe zagęszczenie łanu w następstwie zachwaszczenia sprzyja rozwojowi patogenów chorobotwórczych i szkodników.

W zachwaszczeniu rzepaku ozimego najczęściej występują zarówno gatunki dwuliścienne jak i jednoliścienne. Z chwastów dwuliściennych najczęściej dominują gatunki, takie jak: bodziszek drobny, chaber bławatek, fiołek polny, farbownik polny, jasnota, gwiazdnica pospolita, mak polny, przytulia czepna oraz chwasty rumianowate i rdestowate. Ponadto problemem są gatunki chwastów z rodziny kapustowatych, które oprócz konkurowania o powierzchnię oraz składniki pokarmowe i wodę stanowią rezerwuar dla chorób i szkodników rzepaku. Z chwastów kapustowatych najczęściej są to roczne gatunki zimujące, takie jak na przykład często licznie występujący tasznik pospolity czy tobołek polny oraz występujące sporadycznie, ale na coraz większej liczbie plantacji rzepaku ozimego gatunki, takie jak: stulicha psia, stulisz lekarski i gorczycznik pospolity.

W uprawie rzepaku ozimego ważne jest, aby od siewu aż do okresu spoczynku zimowego, plantacja była wolna od zachwaszczenia. W tym okresie do dyspozycji plantatorów rzepaku są preparaty, które można stosować przed wschodami rzepaku lub po jego wschodach, w szerokim zakresie terminów stosowania- od fazy rozwiniętych liścieni rzepaku aż do okresu spoczynku zimowego. Większość z nich wykazuje działanie odglebowe. Natomiast stosowanie herbicydów w terminie wiosennym należy rozważać wyłącznie w aspekcie zabiegu uzupełniającego.

W warunkach Polski występuje duża zmienność czasowo-przestrzenna występowania opadów atmosferycznych oraz znaczne zróżnicowanie sumy ich wysokości. W ostatnich latach w poszczególnych regionach kraju, w terminie siewu rzepaku i po jego wschodach, występowały warunki od skrajnie wilgotnych do skrajnie suchych. Powyższe zjawiska atmosferyczne mają istotne odzwierciedlenie w dynamice rozwoju zbiorowisk chwastów, a także skuteczności chwastobójczej herbicydów o działaniu odglebowym. Skuteczność ich działania zależna jest od wilgotności oraz staranności przygotowania gleby. Herbicydy o działaniu odglebowym słabiej zwalczają chwasty przy zastosowaniu na przesuszoną glebę. W skrajnych sytuacjach chwasty mogą pozostać nie zwalczone.

Aby osiągnąć optymalną skuteczność chwastobójczą herbicydów o działaniu odglebowym należy także równomierne pokryć powierzchnię gleby cieczą opryskową. Dlatego niezmiernie ważna jest przedsiewna uprawa gleby, przeprowadzona w taki sposób, aby maksymalnie ograniczyć utratę wody z gleby, jednocześnie uzyskując wyrównaną jej powierzchnię.

Równomierność pokrycia gleby cieczą opryskową zależy od sprawności opryskiwacza. Szczególnie należy zwrócić uwagę na stabilizację belki polowej w płaszczyźnie poziomej i pionowej oraz precyzyjne jej utrzymywanie nad powierzchnią pola, a także równomierne wydatkowanie cieczy opryskowej przez wszystkie rozpylacze.

W programie ochrony rzepaku ozimego przed zachwaszczeniem można użyć herbicyd krótko przed siewem, stosując jeden z zalecanych w tym terminie preparatów opartych na s.cz. napropamid. Wówczas bezpośrednio po zabiegu preparat należy wymieszać z glebą na głębokość około 3-5 cm. Po siewie, ale przed wschodami rzepaku asortyment środków chwastobójczych jest znacznie szerszy. Do wyboru są środki oparte na bazie substancji czynnych, takich jak: aminopyralid, chlomazon, chinomerak, dimetachlor, dimetanamid-P, metazachlor, napropamid lub petoksamid. Natomiast po wschodach rzepaku mamy możliwość zwalczania chwastów w oparciu o środki zawierające następujące substancje czynne: aminopyralid, bifenoks, chinomerak, chlopyralid, dimetenamid-P, halauksyfen metylowy, imazamoks, metazachlor, pikloram lub propyzamid.

Chwasty jednoliścienne powszechnie występują na plantacjach rzepaku ozimego. Wśród nich dominuje miotła zbożowa. Natomiast lokalnie problemem może być zachwaszczenie wyczyńcem polnym lub perzem właściwym. Samosiewy zbóż także często pojawiają się w zasiewach rzepaku ozimego, zwłaszcza w uproszczonych systemach uprawy roli. Licznie występujące chwasty jednoliścienne oraz samosiewy zbóż stanowią duże zagrożenie dla plantacji rzepaku, jednak ich zwalczanie jest stosunkowo łatwe przy zastosowaniu graminicydów. Są to środki chwastobójcze selektywnie zwalczające rośliny jednoliścienne, oparte na substancjach czynnych, takich jak: chizalofop-P etylowy, chizalofop-P tefurylowy, cykloksydym, fluazyfop-P butylowy, kletodym lub propachizafop. Stosowane są tylko w zabiegach nalistnych, zarówno w okresie wegetacji jesiennej, jak również wiosną po rozpoczęciu wegetacji.

Autor: Dr hab. Roman Krawczyk – p.o. Kierownika Zakładu Herbologii i Techniki Ochrony Roślin w Instytucie Ochrony Roślin – Państwowym Instytucie Badawczym
 

Publikacja sfinansowana z Funduszu Promocji Roślin Oleistych