Na rynku dostępne jest żyto odmian mieszańcowych i populacyjnych. Wyjaśniamy, jakie są różnice w uprawie między żytem mieszańcowym czyli inaczej hybrydowym, a populacyjnym.
W ofercie są odmiany populacyjne oraz mieszańcowe żyta. Aktualnie dominują mieszańce (hybrydy), wykazujące wyraźnie wyższy, przeciętnie o 20 proc. potencjał plonowania. Dzięki temu cieszą się na ogół większą popularnością, choć trzeba mieć na uwadze fakt, iż ich materiał siewny należy corocznie odnawiać, co wprawdzie podraża koszty zakupu (ponad dwukrotnie większe), ale na ogół wyższe plony i lepsza jakość ziarna, rekompensują ponoszone nakłady. Przy ich wyborze należy wykorzystać listę zalecanych odmian (LZO) dla swego województwa. Są one corocznie publikowane przez stacje COBORU na podstawie 2-3 letnich badań prowadzonych w ramach porejestrowych doświadczeń odmianowych (PDO).
Żyto ma niewielkie wymagania glebowe, często uprawiane jest na glebach klasy bonitacyjnej V i VI, przy pH gleby poniżej 5. Na takich glebach trudno jednak uzyskać plony przekraczające 3 t/ha, zwłaszcza odmian mieszańcowych. Z kolei na nieco lepszych glebach (klasy bonitacyjnej IVa i b) z reguły lepsze wyniki uzyskuje się z uprawy pszenżyta, choć także z mieszańcowych odmian żyta. Wprawdzie żyto toleruje kwaśny odczyn gleby, ale bardzo niskie pH wpływa negatywnie na właściwości gleby, w tym przyswajalność większości składników. Dlatego niekiedy również pod żyto, wskazane byłoby (przy pH poniżej 5) wcześniejsze zwapnowanie pola. Na lżejszych glebach, najlepiej formą węglanową wapnia i magnezu, np. dobrze zmielonym dolomitem.
Mieszańce wysiewaj rzadziej
Odmiany mieszańcowe żyta ze względu na lepszą krzewistość, wysiewane są w mniejszej ilości, przeciętnie dwie jednostki siewne, co odpowiada 200 kiełkującym ziarniakom na 1 m2 (65–75 kg/ha, zależnie od masy 1000 ziaren). Podczas żniw wysiew w tej ilości, powinien zapewnić obsadę 450-600 płodnych kłosów na 1 m2 oraz plon ziarna w wysokości 7-9 t/ha. Oczywiście taka obsada kłosów, a następnie liczba wykształconych ziaren w kłoskach i kłosie, co przekłada się na ostateczny plon, jest wypadkową wielu innych czynników, w tym przebiegu pogody.
Odmiany populacyjne żyta należy wysiewać w większej ilości, tj. do 300 ziaren w przeliczeniu na 1 m2 (do 120 kg/ha). Przy wczesnym wysiewie oraz w lepszych warunkach glebowych i stanowisku, normę wysiewu obydwu form można zmniejszyć o 10 proc. Z kolei przy opóźnionym terminie wysiewu oraz w gorszych warunkach glebowych i stanowisku, normę wysiewu należy zwiększyć o 10 proc. Za optymalną głębokość siewu, można przyjąć 2-3 cm, przy czym głębiej na glebach lżejszych i przesuszonych.
Niewskazane zbyt wczesne jak i późne terminy siewu
Pod względem terminu siewu nie ma zasadniczych różnic pomiędzy odmianami populacyjnymi a mieszańcami, choć niektórzy proponują, by mieszańce wysiewać nieco wcześniej (przeciętnie o 5 dni), by miały czas na dobre rozkrzewienie. Dawniej zalecano ich wysiew od 5 do 15 IX, w zależności od rejonu kraju, by zapewnić 50-dniowy okres jesiennej wegetacji. Obecnie wobec wyraźnych zmian klimatu, związanych z wydłużeniem wegetacji jesiennej, termin wysiewu mieszańców można proponować na 15-30 IX, zaś populacyjnych od 20 IX do 5-10 X, w zależności od rejonu kraju oraz prognozowanego przebiegu pogody.
Nieco późniejszy termin siewu ułatwi także wybór lepszego przedplonu, wydłuży okres na przygotowanie roli oraz zmniejszy porażenie roślin przez chwasty oraz niektóre choroby i szkodniki. Niemniej pod względem wymagań agrotechnicznych, są niekiedy znaczne różnice pomiędzy odmianami, dlatego przed ich wysiewem, należy dokładnie zapoznać się z zaleceniami firm hodowlano-nasiennych, oferujących do uprawy poszczególne odmiany.
Zbyt późne siewy (po 15 X) są niewskazane, ponieważ żyto (w odróżnieniu od pszenicy) krzewi się wyłącznie jesienią. Stąd późne siewy skutkują słabym rozkrzewieniem i mniejszą obsadą płodnych kłosów na jednostce powierzchni, co przekłada się na niższe plony. Z kolei zbyt wczesny siew (w pierwszej połowie IX), zwłaszcza na lepszych glebach i stanowiskach oraz sprzyjającym przebiegu pogody, powoduje dużą krzewistość jesienną (zbita szczotka). Sprzyja to porażeniu roślin przez patogeny chorób grzybowych oraz zwiększa podatność na wyprzewanie, czyli uduszenie pod długo zalegającą wiosną pokrywą śnieżną lub skorupą lodową.
