fbpx

Zwalczanie nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw żywności

Pytania i odpowiedzi.

Na czym polegają nieuczciwe praktyki handlowe?

Baner Syngenta

Nieuczciwe praktyki handlowe to praktyki stosowane w relacjach między przedsiębiorstwami, które rażąco odbiegają od dobrego postępowania handlowego i są sprzeczne z zasadą dobrej wiary i uczciwego obrotu. Są one zazwyczaj jednostronnie narzucane partnerowi handlowemu przez innego partnera handlowego. Łańcuch dostaw żywności jest na nie szczególnie narażony z uwagi na duże różnice w sile przetargowej między partnerami.

Dlaczego należy rozwiązać problem nieuczciwych praktyk handlowych właśnie teraz? Dlaczego nie wystarczą dobrowolne kodeksy postępowania?

Komisja Europejska zajmuje się problemem nieuczciwych praktyk­ handlowych w łańcuchu dostaw żywności już od kilku lat. W latach 2009 i 2014 opublikowała na ten temat komunikaty. W styczniu 2016 r. Komisja odnotowała w szczegółowym sprawozdaniu szereg działań podjętych przez sektor w celu przeciwdziałania nieuczciwym praktykom handlowym zarówno na poziomie organów krajowych, jak i pod postacią dobrowolnej inicjatywy dotyczącej łańcucha dostaw zainicjowanej przez sektor prywatny. Uchwalenie przepisów UE w tym obszarze nie wydawało się wówczas konieczne. Mimo to Komisja zobowiązała się dokonać powtórnej oceny sytuacji w świetle podjętych działań przed zakończeniem swej kadencji.

W listopadzie 2016 r. Grupa Zadaniowa ds. Rynków Rolnych, niezależna grupa ekspertów wysokiego szczebla powołana przez Komisję Europejską, przedstawiła swoje ustalenia w sprawozdaniu pt. „Poprawa wyników rynkowych: wzmocnienie pozycji rolników w łańcuchu dostaw”. Wśród wielu zaleceń znalazło się również i to, aby UE przyjęła przepisy dotyczące nieuczciwych praktyk handlowych w odniesieniu do produktów rolnych.

Na początku 2018 r. Komisja zakończyła przegląd działań­ podjętych przez państwa członkowskie i sektor prywatny celem zwalczania nieuczciwych praktyk handlowych i stwierdziła, że do wielu oczekiwanych w 2016 r. zmian nie doszło, ponieważ obiecujące początkowo wysiłki straciły rozmach­ i wielu zaleceń nie wprowadzono w życie. Okazało się na przykład, że w kilku państwach członkowskich brak jest systemów przeciwdziałania nieuczciwym praktykom handlowym, lub że są one bardzo ograniczone, a kluczowe zainteresowane strony nie przyłączyły się do inicjatywy dotyczącej łańcucha dostaw z powodu słabej struktury zarządzania, która uniemożliwia­ skuteczne przeprowadzanie dochodzeń i egzekwowanie prawa w przypadku podejrzenia o stosowanie nieuczciwych praktyk handlowych.

Występujące między podmiotami uczestniczącymi w łańcuchu dostaw żywności znaczące różnice w sile przetargowej doprowadzają do sytuacji, w których podmioty stanowiące najsłabsze ogniwo łańcucha, najczęściej rolnicy, są narażone na ryzyko i podlegają nadmiernej presji ekonomicznej.

Przeprowadzone przez Komisję w drugiej połowie 2017 r. ogólnounijne internetowe konsultacje publiczne również wykazały, że większość zainteresowanych stron – organizacje handlowe, sektor rolnictwa i przemysł spożywczy – uznaje nieuczciwe praktyki handlowe dotyczące łańcucha dostaw żywności za problem. 96 proc. respondentów w przeprowadzonych w 2017 r. konsultacjach publicznych na temat modernizacji wspólnej polityki rolnej UE zgodziło się z opinią, że jednym z jej celów powinno być wzmocnienie znaczenia rolników w łańcuchu wartości, w tym poprzez przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom handlowym. Z najnowszego badania Eurobarometru przeprowadzonego wśród obywateli całej UE również wynika, że w opinii większości obywateli należy wzmocnić rolę rolników w łańcuchu dostaw żywności.

Komisja Junckera stawia sobie za cel ochronę praw i w obliczu nierównowagi i nieuczciwego postępowania, którym można zaradzić, postanowiliśmy działać i po raz pierwszy w historii przedstawić wnioski ustawodawcze mające rozwiązać problem nieuczciwych praktyk w łańcuchu dostaw żywności.

Dlaczego postanowiono zakazać właśnie tych szczególnych nieuczciwych praktyk handlowych? Dlaczego nie zakazano innych?

Przepisy krajowe i kodeksy postępowania w sektorze prywatnym obejmują szereg praktyk handlowych. Praktyki uwzględnione przez Komisję były szeroko postrzegane jako najbardziej niesprawiedliwe, ponieważ uderzają w najsłabsze ogniwa w łańcuchu dostaw żywności (przede wszystkim w rolników oraz małe i średnie przedsiębiorstwa). Panowała również powszechna zgoda co do faktu, że te szczególne nieuczciwe praktyki handlowe wywierają szkodliwy wpływ na należyte i efektywne funkcjonowanie łańcucha dostaw żywności.

Ta opinia znalazła potwierdzenie w kilku źródłach: w ustaleniach Grupy Zadaniowej ds. Rynków Rolnych, grupy ekspertów powołanej przez Komisję w 2016 r., w zasadach dobrej praktyki opracowanych w ramach inicjatywy dotyczącej łańcucha dostaw oraz w odpowiedziach udzielonych przez zainteresowane strony w ramach konsultacji przeprowadzonych przez Komisję­. W ramach wspomnianych konsultacji publicznych dotyczących nieuczciwych praktyk handlowych poproszono respondentów o wskazanie praktyk, które uznają za nieuczciwe oraz za najbardziej szkodliwe. Również w ramach­ wstępnej oceny skutków Komisja otrzymała wiele odpowiedzi. Komisja wysłała również ukierunkowane pytania do przedsiębiorstw, organizacji konsumentów i organów krajowych, zorganizowała warsztaty na temat nieuczciwych praktyk handlowych i odbyła szereg spotkań z zainteresowanymi stronami uczestniczącymi w łańcuchu dostaw żywności i grupami społeczeństwa obywatelskiego.

Jakie produkty wchodzą w zakres wniosku?

Wniosek dotyczy żywności, w tym produktów rolnych i produktów uzyskanych z przetwarzania produktów rolnych. Produkty rybołówstwa również uznano za produkty rolne. Zakres produktów odpowiada zakresowi nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw żywności.

Jak we wniosku zostali zdefiniowani nabywcy i dostawcy? Do których z zainteresowanych stron wniosek ma zastosowanie?

Wniosek dotyczy wszystkich uczestników łańcucha dostaw żywności: sprzedawców detalicznych, przetwórców żywności, hurtowników, spółdzielni, organizacji producentów i producentów indywidualnych, którzy stosują wymienione we wniosku nieuczciwe praktyki handlowe. Wniosek ma na celu przede wszystkim wzmocnienie pozycji najsłabszych partnerów, którzy nie mają siły przetargowej, więc dostawca musi być przedsiębiorstwem małym lub średnim zgodnie z definicją ustaloną na poziomie UE.

Czy będzie to stanowić dodatkowe obciążenie administracyjne dla państw członkowskich? Czy zainteresowane strony w łańcuchu dostaw żywności będą musiały ponosić koszty finansowe?

Większość administracji państw członkowskich już dysponuje organami, które monitorują i egzekwują­ przepisy dotyczące nieuczciwych praktyk handlowych. W ich przypadku oczekuje się, że dodatkowe koszty będą minimalne. Jeśli tego rodzaju organy nie istnieją, egzekwowanie przepisów można powierzyć organom ochrony konkurencji lub agencjom ochrony konsumentów, co znacznie ograniczyłoby koszty.

Ponadto doświadczenia państw członkowskich, w których ostatnio utworzono organy mające uregulować nieuczciwe praktyki handlowe w ramach przepisów krajowych, wykazują, że można to przeprowadzić przy relatywnie niskich kosztach.

Większość państw członkowskich wprowadziła już jakieś formy regulacji nieuczciwych praktyk handlowych, zatem przedsiębiorstwa są już do tego dobrze przygotowane i będą musiały pokryć jedynie ograniczone koszty. Oczekuje się jednak, że koszty te zostaną zrekompensowane z nadwyżką przez korzyści, jakie przyniesie polityka, która pozwoli na zniesienie szczególnie szkodliwych­ praktyk.

Czy za nieprzestrzeganie przepisów przewiduje się jakieś kary? Jeśli tak, to jakie one będą?

Tak. Jednym z głównych powodów, dla których utworzono ogólnounijny system zwalczania nieuczciwych praktyk handlowych, była chęć wsparcia inicjatywy sektora prywatnego, znanej jako inicjatywa dotycząca łańcucha dostaw, poprzez zapewnienie we wszystkich państwach członkowskich możliwego do wyegzekwowania na drodze prawnej minimalnego poziomu ochrony. Dlatego proponowana dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek wyznaczenia organu odpowiedzialnego za wdrażanie zakazu stosowania wymienionych praktyk. Organ ten musi być uprawniony do wszczynania dochodzenia­ w oparciu o skargę lub z własnej inicjatywy, nakładania kar finansowych i publikowania decyzji.

Jakie będą przewidywane skutki dla rolników, przetwórców, sprzedawców detalicznych?

Zakaz stosowania nieuczciwych praktyk handlowych, które uznano za najbardziej szkodliwe dla rolników oraz małych i średnich dostawców w przemyśle spożywczym, zwiększy zaufanie między uczestnikami łańcucha dostaw i wyrówna relatywnie mniejszą siłę przetargową, jaką dysponują te mniejsze podmioty wobec dużych nabywców. Dzięki temu zyskają one większą pewność działania (na przykład nie będą już musiały obawiać się, że nie znajdą nowego nabywcy na towary, na które zamówienie zostało w ostatniej chwili anulowane) i będą w mniejszym stopniu zmuszone do zarządzania ryzykiem, nad którym mają niewielką kontrolę lub nie mają jej wcale.

Czy konsumenci odczują wzrost cen produktów spożywczych?

Nie. Nie ma powodu, dla którego te przepisy unijne miałyby spowodować wzrost cen dla konsumentów: w odpowiedziach udzielonych w ramach przeprowadzonych przez Komisję publicznych konsultacji­ nie przedstawiono dowodów świadczących o tym, by stosowanie przedmiotowych nieuczciwych praktyk handlowych skutkowało niższymi cenami dla konsumentów, lub że zakazanie tych praktyk wiązałoby się nierozłącznie ze wzrostem cen. W rzeczywistości organizacje konsumentów opowiadają się za zwalczaniem nieuczciwych praktyk handlowych, ponieważ są zdania, że w dłuższej perspektywie mają one negatywne skutki dla konsumentów.

W dyrektywie przewidziano również, że po trzech latach Komisja przedstawi sprawozdanie z wdrożenia przepisów, uwzględniając w tym ewentualny ich wpływ na ceny.

W jaki sposób ten wniosek nawiązuje do Forum Wysokiego Szczebla do spraw Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności i inicjatywy dotyczącej łańcucha dostaw?

Proponowana dyrektywa stanowi uzupełnienie dobrowolnego kodeksu postępowania w ramach inicjatywy dotyczącej łańcucha dostaw, która z kolei powstała w wyniku dyskusji na wspomnianym forum wysokiego szczebla utworzonym w 2010 r. przez Komisję, aby zbadać kwestie związane z łańcuchem dostaw żywności. Decyzja o wprowadzeniu w UE wspólnego minimalnego standardu ochrony umożliwia tym państwom członkowskim, które już stosują bardziej rygorystyczne przepisy mające zapobiegać nieuczciwym praktykom handlowym, kontynuowanie tych działań.

Czy państwa członkowskie będą mogły pójść o krok dalej i wprowadzić własne środki? Czy na skutek tego działania państw członkowskich zostaną zdublowane lub zastąpione?

Proponowana dziś dyrektywa stanowi uzupełnienie przepisów obowiązujących na poziomie państw członkowskich. Państwa członkowskie mogą wprowadzić bardziej szczegółowe przepisy, a wiele z nich już w tej chwili dysponuje bardziej rygorystycznymi przepisami. Działania na poziomie UE zapewniają podstawowy poziom ochrony podmiotów w łańcuchu dostaw żywności na terenie całej UE dzięki minimalnej harmonizacji­ przepisów, wspólnym przepisom dotyczącym egzekwowania prawa i koordynacji działań w tym zakresie.

Czy te przepisy będą miały zastosowanie do dostawców i/lub nabywców spoza UE?

Tak, będą one miały zastosowanie do dostawców spoza UE. Ma to zasadnicze znaczenie dla zapewnienia sprawiedliwości i uniknięcia niezamierzonych zakłóceń. Na przykład, jeśli zakaz stosowania nieuczciwych praktyk handlowych dotyczyłby tylko dostawców z UE, natomiast nie dotyczyłby dostawców z państw trzecich, wówczas nabywcy mogliby być skłonni kupować żywność od tych ostatnich (wobec których mogliby swobodnie stosować nieuczciwe praktyki handlowe).

Dlaczego Komisja nie podejmuje działań na rzecz przejrzystości cen?

W następnej kolejności Komisja rzeczywiście planuje zająć się kwestią przejrzystości rynku. Komisja będzie nadal pracować nad rozwiązaniami w tym obszarze i można oczekiwać pierwszych rezultatów tych prac w drugiej połowie 2018 r. Również Forum Wysokiego Szczebla do spraw Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności prowadzi prace w tym obszarze.

Prace te należy postrzegać jako uzupełnienie środków w zakresie przejrzystości, jakie Komisja już wprowadziła, takich jak centra monitorowania rynku produktów rolnych zarządzane przez DG AGRI.

Źródło: Komisja Europejska

 

McHale - baner
Danko baner marzec 2024
Webinarium konopie - baner
POZ 2024 - baner

Najpopularniejsze artykuły
NAJNOWSZE WIADOMOŚCI
[s4u_pp_featured_products per_row="2"]
INNE ARTYKUŁY AUTORA




ARTYKUŁY POWIĄZANE (TAG)

NAJNOWSZE KOMENTARZE

Newsletter

Zapisz się do Rolniczego Newslettera WRP.pl, aby otrzymywać informacje o tym co aktualnie najważniejsze w krajowym i zagranicznym rolnictwie.