Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym na plantacji ziemniaka jest zwalczanie chwastów, które w zależności od nasilenia ich występowania mogą obniżać plonowanie nawet o 70%.
Szkodliwe oddziaływanie chwastów jest najbardziej widoczne na początku wegetacji, co jest związane z długim okresem od sadzenia ziemniaków do ich wschodów, a także uprawa w szerokiej rozstawie rzędów. Zapewnia to idealne warunki do rozwoju chwastów, które nie mają konkurencji ze strony uprawianej rośliny, dodatkowo mogą być gospodarzami-żywicielami innych agrofagów. Pod koniec wegetacji mogą powodować utrudnienia podczas zbioru i przyczyniać się do wzrostu powstawania uszkodzeń mechanicznych, co sprzyja powstawaniu dalszych strat podczas przechowywania bulw.
Najczęściej w łanie ziemniaka liczba występujących gatunków chwastów dochodzi do 20. O składzie gatunkowym i ilościowym decyduje: typ gleby, warunki pogodowe oraz staranność zabiegów odchwaszczających w całym płodozmianie. W związku ze zmianami klimatycznymi, głównie coraz łagodniejszymi zimami, wysokimi temperaturami powietrza i deficytem opadów, obserwuje się wzrost zachwaszczenia gatunkami chwastów, które dotychczas nie występowały na danym terenie lub nie były zagrożeniem dla upraw (np. chwastnica jednostronna).
Sposoby odchwaszczania
Chwasty w ziemniaku można eliminować na kilka sposobów, najczęściej przy zastosowaniu metody mechanicznej i mechaniczno-chemicznej. Metoda mechaniczna często bywa zawodna, gdyż zniszczeniu ulegają tylko wschodzące chwasty, a dodatkowo jest ona kosztowna ze względu na koszty paliwa i ilość wykonywanych uprawek. Powszechnie stosuje się metodę mechaniczno-chemiczną, w której po ostatecznym uformowaniu redlin, aplikuje się herbicydy. Środki te można w ziemniaku stosować w terminie przed wschodami ziemniaka i po jego wschodach. Przy wykonywaniu zabiegów herbicydowych obowiązują przepisy BHP oraz informacje zawarte w etykiecie-instrukcji stosowania każdego środka ochrony roślin. Tylko przestrzeganie zaleceń może uchronić plantację przed zjawiskami niepożądanymi (efekt fitotoksyczności, kompensacja chwastów, odporność na substancje czynne herbicydów) oraz w stosunku do owadów pożytecznych (zapylacze, naturalni wrogowie szkodników upraw). Bardzo ważne jest również, by zabiegi wykonywane były sprawnym i przebadanym sprzętem, co również ma wpływ na jakość i skuteczność aplikowanych środków ochrony roślin.
Przed wschodami
Herbicydy do przedwschodowego stosowania nazywa się doglebowymi, ponieważ aplikowane są na glebę, przy równoczesnym braku wschodów ziemniaka i chwastów. W celu weryfikacji i dobrania konkretnego preparatu warto przeanalizować jakie chwasty występowały na danym polu w poprzednich latach. Aplikacja herbicydów przedwschodowych zawsze musi być wykonywana na wilgotną glebę, by preparat nie odparował, a dostał się w głąb profilu glebowego. Ważna jest również temperatura powietrza, która wpływa na uaktywnienie substancji czynnej. Zbyt niska, może powodować obniżenie skuteczności, dlatego podczas aplikacji powinna wynosić ok. +10°C. Nigdy po zabiegu przedwschodowym nie wykonuje się żadnych uprawek mechanicznych, gdyż może to zniszczyć powstałą na powierzchni gleby warstwę ochronną.
W przypadku silnego zachwaszczenia można zastosować tzw. metodę uproszczoną, która polega na zastosowaniu herbicydu zawierającego glifosat. Należy go zastosować przed sadzeniem, gdy perz właściwy ma wykształcone od 3 do 4 liści, wysokość 5 cm, a chwasty dwuliścienne posiadają 2 liście właściwe, a nie ma wschodów ziemniaka. Glifosat jest substancją czynną, która pobierana jest przez zielone części roślin, więc oprysk na glebę nie przyniesie żadnego efektu.
W roku 2020 w rejestrze środków ochrony roślin zatwierdzonych do obrotu i stosowania w Polsce znajduje się 45 herbicydów do stosowania przed wschodami ziemniaka, opartych na 10 substancjach czynnych. Znajomość nazw substancji czynnych jest bardzo ważna, gdyż nie wszystkie z nich zwalczają to samo spektrum chwastów. Wszystkie herbicydy oraz ich etykiety-instrukcje stosowania są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi pod adresem http://minrol.gov.pl, w zakładce „ochrona roślin”. W tabeli zestawiono herbicydy do przedwschodowej aplikacji do zwalczania gatunków dwuliściennych i niektórych jednoliściennych. Typowe herbicydy do eliminacji gatunków jednoliściennych aplikowane są w terminie powschodowym.
Herbicydy do stosowania przed wschodami ziemniaka
| Nazwa herbicydu | Substancjaczynna | Dawkana 1 ha | Uwagi |
| Roundup 360 Plus | glifosat | 1,25–2,5 l | nie stosować tuż przed wschodami ziemniaków i na bardzo lekkich glebach piaszczystych |
| Roundup Trans Energy 450 SL | 1,0–2,0 l | ||
| Command 480 EC, Kilof 480 EC, Szpada 480 EC |
chlomazon
|
0,2 l |
stosować do 3 dni po sadzeniu podkiełkowanych odmian bardzo wczesnych i wczesnych, u pozostałych – do 10 dni |
| Command 360 CS, Angelus 360 CS, Clomate 360 CS, Clomaz 36 SC, Clozone, Evea 360 CS,Libeccio 360 CS, Upstage | 0,25 l
|
||
| Reactor 360 CS | 0,2–0,25 l | ||
| Avatar 293 ZC | chlomazon + metrybuzyna | 1,5 l | |
| Stallion 363 CS | chlomazon + pendimetalina | 3,0 l | |
| Racer 250 EC, Vernal 250 EC | flurochloridon | 2,0–3,0 l | |
| Stomp 330 EC, Stomp 400 SC | pendimetalina | 3,5–5,0 l | na glebach bardzo lekkich stosować niższą z zalecanych dawek |
| Activus 400 SC, Pendifin 400SC, Prowl | 3,0–4,0 l | ||
| Plateen 41,5 WG | flufenacet + metrybuzyna | 2,0 kg | |
| Tavas 312,5 SC | diflufenikan + metrybuzyna | 1,0–1,2 l | wyższą dawkę stosować przy dużym zachwaszczeniu fiołkiem polnym |
| Sencor Liquid 600 SC,Aurelit 70 WG, Bazar 70 WG, Buzzin, Elafi 70 WG, Mistral 70 WG, Raba 70 WG, | metrybuzyna | 0,75–1,0 l0,75 kg | jeżeli pojawią się wschody, może wystąpić fitotoksyczna reakcja |
| Citation 70 WG, Tuberon 70 WG | 0,5 kglub
0,33 + 0,2 kg |
||
| Boxer 800 ECFidox 800 EC, Pluto, Roxy 800 EC | prosulfokarb | 3,0–5,0 l | można stosować do wytworzenia przez rośliny ziemniaka 3 liści |
| 4,0 l | |||
| Arcade 880 EC | prosulfokarb + metrybuzyna | 4,0–5,0 l | |
| Proman 500 SCInigo 500 SC, Metobrom 500 SC, Soleto 500 SC | metobromuron | 3,0–4,0 l | stosować na wilgotną glebę |
| Bandur 600 SC, Bingo 600 SC | aklonifen | 2,5–3,0 l |
(na podstawie rejestru środków ochrony roślin z dn. 30.03.2020 r.)
W roku 2020 w rejestrze środków ochrony roślin zatwierdzonych do obrotu i stosowania w Polsce znajduje się 45 herbicydów do stosowania przed wschodami ziemniaka, opartych na 10 substancjach czynnych. Znajomość nazw substancji czynnych jest bardzo ważna, gdyż nie wszystkie z nich zwalczają to samo spektrum chwastów.
dr inż. Janusz Urbanowicz
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – PIB, w Radzikowie, oddział w Boninie
Zdjęcia: J. Urbanowicz, A. Andrzejewska
