W przeciągu ostatnich kilku lat obserwujemy ciągłe zmniejszanie się możliwości stosowania, zwłaszcza w aspekcie zachowania zasady rotacji, środków ochrony roślin. Wynika to przede wszystkim z faktu braku rejestracji nowych substancji przy jednoczesnym wygasaniu terminu ważności rejestracji już obecnych. Sytuacja najprawdopodobniej skomplikuje się dodatkowo w wyniku wprowadzenia od roku 2014 obowiązku prowadzenia produkcji zgodnie z zasadami Integrowanej Ochrony Roślin.
Z tych to powodów coraz większe znaczenie ma dla producenta wiedza, jak prowadzić produkcję roślinną z minimalizacją konieczności użycia chemicznych środków ochrony roślin i jeśli zajdzie potrzeba – jak poprawnie je zastosować w celu maksymalizacji ich skuteczności.
Zanim pomyślimy o chemicznej ochronie naszych plantacji, trzeba pamiętać o wpływie wszelkich działań na szkodniki podczas produkcji poprzez: lokalizację pola, płodozmian, zabiegi agrotechniczne, dobór odmian, jakość materiału siewnego i nawożenie. Niemniej ważne jest uwzględnienie wpływu poszczególnych etapów uprawy na organizmy pełniące rolę wrogów naturalnych szkodników. W przypadku roślin kapustnych pierwszorzędne znaczenie ma poprawne przygotowanie pola i rozsady pod uprawę. Jeśli na polu, na którym zamierza się uprawiać rośliny kapustne, stwierdzono obecność nicienia – mątwika burakowego, należy zastosować adekwatne środki zaradcze. Oprócz systematycznego usuwania chwastów i odpowiedniego zmianowania roślin, które zmniejsza liczebność szkodnika, można wykonać w drugiej połowie lata, kilka tygodni po zbiorach, odkażanie gleby środkiem zawierającym metan sodowy – Nemasol 510 SL w dawce 70 ml/m2. Warto dodać, że zarejestrowany jest on także w celu zwalczania patogenów glebowych, w tym kiłę kapusty.
Jeszcze do niedawna możliwe było zaprawianie nasion i podlewanie rozsady w celu ograniczenia szkodników najwcześniej zasiedlających uprawę. Do nich niewątpliwie zaliczana jest śmietka kapuściana. Groźna szczególnie dla wczesnych odmian kapustnych. Żerowanie jej larw w górnej partii korzenia i w szyjce korzeniowej powoduje żółknięcie i zamieranie roślin spowodowane niedoborem wody. Aktualnie możliwe jest przeciwko temu szkodnikowi zabezpieczanie rozsadnika poprzez opryskiwanie go w okresie lotu muchówek. Na rynku dostępne są pułapki zapachowe odławiające samice tego gatunku. Za ich pomocą możliwe jest monitorowanie lotu szkodnika i wyznaczenie optymalnego terminu zabiegu. Rozsadnik opryskiwać można środkami opartymi na lambda-cyhalotrynie: Karate Zeon 050 CS (także w kapuście brukselskiej i pekińskiej), Kung-Fu 050 CS, LambdaCe Z 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS, Roztoczol Extra 050 CS – wszystkie w dawce 0,12 l/ha. Monitorowanie lotu wspomaga także wyznaczenie momentu wykonania zabiegu przeciwko drugiemu i trzeciemu (jeśli warunki pozwolą się mu rozwinąć) pokoleniu śmietki. Oprócz środków podanych powyżej do opryskiwania roślin w polu zastosować można środek zawierający esfenwalerat, także należący do grupy pyretroidów – Sumi-Alpha 050 EC w dawce 0,2 l/ha (zarejestrowany także dla kapusty brukselskiej i pekińskiej). Pamiętać tylko należy, że ma on dwukrotnie dłuższy okres karencji od pozostałych – 14 dni.
Szczególnie dla młodych roślin, zwłaszcza podczas słonecznej i suchej wiosny, groźne są pchełki. Chrząszcze te zjadają skórkę liści, częściowo miękisz i mogą wygryzać w nich dziury. W wyniku ich żerowania dojść może nawet do uschnięcia roślin. Przyjmuje się, że obecność już 2 chrząszczy na 1mb rozsadnika jest sygnałem konieczności wykonania zabiegu. W okresie wiosennym znaczące szkody spowodować mogą także inne chrząszcze – chowacze. Zwłaszcza chowacz czterozębny, którego larwy żywią się rdzeniem łodygi, co powoduje ostatecznie zamieranie roślin i chowacz brukwiaczek, który uszkadza wierzchołki wzrostu, pędy i ogonki liściowe powodując często, że kapusta nie zawiązuje główek a kalafiory róż. W celu oceny konieczności interwencji chemicznej należy przed zawiązywaniem główek lub róży kalafiora sprawdzić 10 kolejnych roślin. Odnalezienie 2 chrząszczy jest wystarczającym sygnałem, że zabieg powinien być przeprowadzony. W celu zwalczania wymienionych chrząszczy zalecane są środki zawierające alfa-cypermetrynę (pyretroid): Fastac 100 EC (także w kapuście pekińskiej) i Jestac 100 EC stosowane w dawce 0,09 l/ha. A także środki oparte na lambda-cyhalotrynie takie jak: Karate Zeon 050 CS (także w kapuście pekińskiej), Kung-Fu 050 CS, LambdaC Z 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS i Roztoczol Extra 050 CS. Wymienione środki oparte na lambda-cyhalotrynie należy stosować w dawce 0,12 l/ha. Poza nimi zleca się także środek oparty na cypermetrynie – Sherpa 100 EC (0,2 l/ha) (także w kapuście pekińskiej, ale nie na chrzanie) i esfenwaleracie: Sumi-Alpha 050 EC w dawce 0,2 l/ha (także w kapuście pekińskiej). Środki zalecane do zwalczania chrząszczy są skuteczne także na gnatarza rzepakowca, którego larwy żerują na spodnich częściach liści niekiedy powodując zamieranie rośliny. Larwy tej błonkówki są szkodliwe szczególnie pod koniec lata, kiedy to żeruje pokolenie zimujące.
Wiosną uprawom roślin kapustnych zagrażać może mszyca kapuściana. Młode rośliny zabezpieczyć można przed tym szkodnikiem poprzez podlewanie rozsady 2 dni przed sadzeniem lub tydzień po jej posadzeniu w polu środkami w stężeniu 0,025%, 100 ml cieczy/roślinę, opartymi na imidachloprydzie: Confidor 200 SL i Kohindor 200 SL. Szkodnik ten często występuje w dużym nasileniu we wrześniu, szczególnie na kapuście czerwonej. Po ocenieniu, że zasiedlił on ponad 20% roślin należy go zwalczać środkami z grupy pyretroidów: zawierającymi beta-cyflutrynę – Alfazot 025 EC i Bulldock 025 EC w dawce 0,3 l/ha, lambda-cyhalotrynę: środek Karate Zeon 050 CS, Kung-Fu 050 CS, LambdaCe Z 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS, Roztoczol Extra 050 CS wszystkie w dawce 0,12 l/ha, alfa-cypermetrynę: Fastac 100 EC w dawce 0,12 l/ha i Jestac 100 EC w dawce 0,12 l/ha, esfenwalerat – Sumi-Alpha 050 EC w dawce 0,2 l/ha i zawierający cypermetrynę środek Sherpa 100 EC w dawce 0,2-0,3 l/ha. W celu zwalczania mszyc dostępne są też środki zawierające substancję aktywną należącą do grupy związków fosforoorganicznych: Dursban 480 EC w dawce 1,2 l/ha (chloropiryfos), Owadofos Extra 480 EC (chloropiryfos), Jetban 480 EC w dawce 0,9 l/ha (chloropiryfos), Pyrifos Gold 480 EC w dawce od 0,9 do 1,5 l/ha (chloropiryfos), Pyrinex Extra 050 CS w dawce 0,12l/ha (chloropiryfos) i Danadin Progress 400 EC w dawce 0,5 l/ha (dimetoat). Poleca się także zastosowanie środka Pirimor 500 WG zawierający pirymikarb (należący do karbaminianów) i Spruzit Koncentrat na Szkodniki EC w dawce 6 l/ha zawierający pyretryny. Niestety nie ma obecnie zarejestrowanych środków w celu zwalczania mszyc na kapuście pekińskiej.
Moment załamywanie się szczypioru na plantacjach cebuli zazwyczaj zbiega się z okresem masowego nalotu na kapustę wciornastków. Żerujące na zewnętrznych liściach, a w późniejszym okresie atakujące główkę kapusty powodują w miejscach uszkodzeń korkowacenie skórki. Przechowywana główka kapusty wraz z obecnym w niej szkodnikiem dalej jest uszkadzana, gdyż w podwyższonej temperaturze szkodnik ciągle się rozwija. Aby zwalczyć wciornastki należy po ich stwierdzeniu wykonać zabieg opryskiwania w 2 lub 3 cyklach. Za cykl uznaje się dwa zabiegi co 7 dni. Do zwalczania wciornastków dostępne są 2 środki z substancjami czynnymi należącymi do pyretroidów – Bulldock 025 w dawce 0,3 l/ha i Sumi-Alpha 050 EC w dawce 0,2 l/ha.
Od połowy sezonu najczęściej szkody na warzywach kapustnych wyrządzane są przez gąsienice różnych gatunków motyli. Wszystkie powszechnie występujące gatunki zwalczać można środkami opartymi na związkach z grypy pyretroidów: beta-cyflutrynie – Alfazot 025 EC w dawce 0,3 l/ha, lambda-cyhalotrynę: środek Kung-Fu 050 CS w dawce 0,12 l/ha, LambdaCe Z 050 CS, Pilar-Lambda-Cyhalotryna 050 CS, Roztoczol Extra 050 CS wszystkie w dawce 0,12 l/ha, alfa-cypermetrynę – Jestac 100 EC w dawce 0,12 l/ha. Do grupy związków fosforoorganicznych zawierających chloropiryfos zarejestrowanych w celu zwalczania gąsienic należą: Owadofos Extra 480 EC, Pyrifos Gold 480 EC w dawce od 0,9 do 1,5 l/ha, Pyrinex Extra 050 CS w dawce 0,12 l/ha. Ważne, by stosując środki fosforoorganiczne, pod uwagę wziąć długi okres karencji. W zwalczaniu gąsienic można zastosować środek Dipel WG w dawce 1 kg/ha zawierający wytwarzane przez bakterie Bacillus thuringiensis var. krustaki toksyczne kryształy białka.
Pod koniec czerwca szczególnie groźne są gąsienice tantnisia krzyżowiaczka, które poza żerowaniem na liściach uszkadzać mogą stożek wzrostu. Odnalezienie 6 gąsienic na 10 roślinach jest sygnałem konieczności zastosowania insektycydu. Niemal każdą plantację zasiedlają gąsienice piętnówki kapustnicy. Gatunek ten zaliczany jest jako najgroźniejszy szkodnik dla późnych odmian kapusty. Oprócz uszkadzania liści, starsze gąsienice wchodzą do główek dodatkowo zanieczyszczając je odchodami. Opracowany próg ekonomicznej szkodliwości dla odmian wczesnych wynosi 4-5 gąsienic na 100 roślin i 8-9 gąsienic na 100 roślinach dla odmian późnych. Gąsienice tantnisia krzyżowiaczka, piętnówki kapustnicy, jak i błyszczki jarzynówki zwalczać można dodatkowo środkami: Jetban 480 EC w dawce 0,9 l/ha zawierający chloropiryfos, Sherpa 100 EC w dawce 0,2-0,3 l/ha zawierający cypermetrynę i środek Sumi-Alpha 050 EC w stężeniu 0,2 l/ha zawierający esfenwalerat.
Na kapuście, przeważnie od połowy lipca, często szkody wyrządzają gąsienice bielinków. Gąsienice bielinka kapustnika początkowo zeskrobują tkankę na dolnej stronie liści a w późniejszym okresie mogą nawet ogołocić roślinę pozostawiając tylko nerwy liści. Samice składają jaja w złożach i odnalezienie 3-4 złóż na 10 roślin oznacza, że zalecane jest zwalczyć go kiedy tylko pojawią się świeżo wyklute gąsienice. Młode gąsienice bielinka rzepnika żerują podobnie jak poprzedniego gatunku, ale starsze mogą wchodzić do luźnych główek, gdzie żerując zanieczyszczają je odchodami. Odnalezienie 1-3 gąsienic na 10 roślinach jest sygnałem do zastosowania zabiegu ograniczającego ich liczebność. W tym celu oprócz wcześniej wymienionych środków gąsienice te możemy zwalczać środkami z grypy pyretroidów zawierających: beta-cyflutrynę – Bulldoc 025 EC w stężeniu 0,3 l/ha, lambda-cyhalotrynę – środek Karate Zeon 050 CS w dawce 0,12 l/ha, alfa-cypermetrynę – Fastac 100 EC w dawce 0,12 l/ha. Z grupy związków fosforoorganicznych zawierających chloropiryfos – Dursban 480 EC w dawce 1,2 l/ha. W zwalczaniu gąsienic można zastosować także środek SpinTor 240 SC zawierający spinosad i zawierający indoksakarb (substancja z grupy oksadiazyn) środek Steward 30 WG w dawce 0,1-0,2 kg/ha.
W okresie pochmurnej i wilgotnej pogody szczególnie groźne mogą być ślimaki. Szkodnik ten żeruje wtedy przede wszystkim nocą, uszkadzając liście, a nawet całe młode rośliny. W przypadku stwierdzenia ich żerowania i charakterystycznych śladów śluzu przez nie pozostawionych zalecane jest wykonanie zabiegu wieczorem środkami Mesurol Alimax 02 RB w ilości 5 kg/ha lub 5 g/10 m2, Ślimax 04 GB w ilości 5-8 g/10 m2 (ważne jest unikanie posypywania tym środkiem roślin), Kainit pylisty w ilości 4 kg/100 m2 i Wapno palone pyliste w ilości 4 kg/100 m2. Na skuteczność zabiegu bardzo duży wpływ ma moment jego przeprowadzenia – wysokiej potencjalnej aktywności ślimaków, ale nie bezpośrednio przed czy po opadach.
