W warunkach klimatycznych naszego kraju, zebrane ziarno kukurydzy jest zbyt wilgotne, by mogło być przechowywane. Musi zostać odpowiednio zakonserwowane – dosuszone lub zakiszone. Przy wysokich kosztach energii, konserwacja wilgotnego ziarna kukurydzy przez zakiszanie wydaje się być zabiegiem najtańszym. Taka pasza jest szczególnie przydatna w żywieniu trzody chlewnej i bydła.
Dlaczego konserwować?
Zbioru ziarna kukurydzy dokonuje się w warunkach, gdy nie rzadko ma ono jeszcze 25-30% wilgotności. Takie ziarno przechowywane zagrzewa się i psuje. Mowa tu o grzybach pleśniowych. Początkowo ich rozwój jest niezauważalny. Z czasem ziarno zaatakowane grzybami nabiera przykrego zapachu, traci wartość pokarmową (na skutek rozkładu tłuszczu, glutenu i skrobi) oraz zawiera szkodliwe dla ludzi i zwierząt mikotoksyny. Aby móc ziarno przechowywać jego wilgotność należy obniżyć do poziomu 12-13%.
Dosuszanie wilgotnego ziarna kukurydzy jest kosztowne i może stanowić nawet 40% kosztochłonności uprawy kukurydzy. Jeśli ziarno ma być stosowane w żywieniu bydła lub trzody chlewnej, taniej jest go zakiszać. Przy znacznie niższych nakładach uzyskuje się równie dobrą paszę.
Zalety i wady kiszenia
Kiszone ziarno kukurydzy, ma swoje plusy jak i minusy. Jego największą zaletą jest smakowitość. Z drugiej strony ma w sobie dużo wody, przez co jest bardziej podatne na działanie pleśni. Zawartość energii w kiszonce jest nieco niższa niż w suchej kukurydzy, ale za to zdecydowanie wyższa niż w ziarnie pszenicy. Zawiera niestety mniej takich aminokwasów jak lizyna, tryptofan oraz fosfor strawny. Należy pokreślić, że chociaż kukurydza zawiera niezbyt dużo białka, to jego zaletą jest niska rozkładalność w żwaczu oraz duża dostępność w jecie cienkim.
Zakiszanie wilgotnego ziarna kukurydzy wpływa u bydła na zwiększenie strawności skrobi w żwaczu i jelicie cienkim oraz ograniczenie trawienia skrobi w jelicie grubym. Kiszonki sporządzone z wilgotnego ziarna, ze względu na większą strawność skrobi w jelicie cienkim, cechują się wyższą wartością energetyczną, w porównaniu z ziarnem suszonym. Dawki pokarmowe z udziałem kiszonego, wilgotnego ziarna kukurydzy charakteryzują się ponadto lepszym wykorzystaniem azotu rozpuszczalnego w żwaczu przez zasiedlającą go mikroflorę, ze względu na możliwość dostępu w/w organizmów do łatwo przyswajalnej energii.
Zakiszanie
Ziarno kukurydzy w ciągu 12 godzin od zbioru gdy jest ciepła, słoneczna pogoda, a najpóźniej w ciągu 24 godzin, gdy na dworze jest chłodniej, powinno zostać zakiszone.. Najlepiej, gdy ziarno kukurydzy jest zakiszane bezpośrednio z kombajnu.
Technologia zakiszania ziarna kukurydzy jest bardzo prosta. Rozdrobnione ziarno należy dokładnie ubić i szczelnie okryć, by zabezpieczyć go przed dostępem powietrza.
Nie należy zakiszać całego ziarna, gdyż wtedy procesy fermentacji przebiegają wolno, a powietrze zgromadzone pomiędzy ziarniakami sprzyja rozwojowi pleśni. Aby zapewnić prawidłowy przebieg fermentacji ziarno przed zakiszeniem powinno być rozdrobnione (gniecione lub śrutowane), gdyż ułatwia to dokładne jego ubicie i zapewnia dostęp bakterii do zakiszanego surowca.
Ziarno przed zakiszeniem powinno być gniecione (w przypadku sporządzania kiszonki dla bydła) lub śrutowane (dla trzody chlewnej). Przyjmuje się zasadę, że wraz ze wzrostem wilgotności ziarna, rozmiar zakiszanych cząstek powinien być większy. Optymalna średnica cząstek zakiszanego materiału nie powinna przekraczać 0,5-0,8 mm.
Tab.1. Skład chemiczny (g) i wartość pokarmowa (w 1 kg) zakiszonych całych kolb lub ziarna kukurydzy (IZ-PIB, 2020)
| Wyszczególnienie | Rodzaj kiszonki z kukurydzy | |
| Całe kolby (CCM) | Ziarno | |
| Sucha masa
Białko og. Tłuszcz sur. Włókno sur. Popiół Lizyna Metionina + cystyna Ca P JPM JPŻ BTJP BTJN BTJE Energia metaboliczna (MJ) |
647,3
93,0 47,3 40,3 19,1
2,0 1,8 1,08 1,05 37 61 98 15,2 |
661,4
102,8 45,0 25,3 17,7 1,57 2,41 0,36 4,19 0,86-1,22 0,81-1,23 38-58 52-79 66-101 15,14 |
Aby zakiszanie przebiegało właściwie, optymalna wilgotność ziarna nie powinna być wyższa niż 25 – 35%. Zakiszanie zbyt wilgotnego ziarna (o wilgotności powyżej 40%) powoduje intensywny przebieg fermentacji, co prowadzi do dużych strat składników pokarmowych. Natomiast przy zakiszaniu zbyt suchego ziarna (o wilgotności poniżej 25%) obserwuje się niedostateczne ugniecenie materiału, wskutek czego niemożliwe jest stworzenie warunków beztlenowych, co sprzyja rozwojowi niepożądanej flory bakteryjnej i grzybów pleśniowych. Dlatego w tym przypadku konieczne staje się zastosowanie dodatków, które wpływają korzystnie nie tylko na jakość kiszonki, ale również zwiększają jej stabilność podczas wybierania i skarmiania. Szczególnie polecane są dodatki chemiczne. Natychmiast obniżają pH zakiszanego materiału dzięki czemu ograniczeniu ulega populacja pleśni i drożdży. Skutecznym jest kwas propionowy oraz preparaty będące mieszaniną kwasów propionowego i mrówkowego oraz soli kwasu sorbowego. Stosując dodatki mikrobiologiczne, należy wybierać takie, które skutecznie działają w niskich temperaturach, gdyż zakiszanie ziarna kukurydzy często odbywa się gdy temperatura spada poniżej 10o C. Preparaty powinny oprócz bakterii kwasu mlekowego zawierać także inne szczepy bakterii np. produkujące kwas propionowy. Podstawowym warunkiem prawidłowego ich działania jest aplikacja odpowiedniej dawki oraz równomierne rozprowadzenie w zakiszanym surowcu roślinnym.
Skarmianie
Po 6-8 tyg. zakiszone ziarno kukurydzy nadaje się do skarmiania. W żywieniu krów mlecznych, jak i bydła opasowego można go stosować w ilości do 8 kg/dzień. Kiszonka taka jest szczególnie zalecana w żywieniu krów przed wycieleniem oraz podczas pierwszych 4 mies. laktacji. Kiszone ziarno kukurydzy szczególnie nadaje się do żywienia świń na mokro. Jego udział w dawce dla tuczników może wynosić nawet 55%. Nie powinno się go podawać lochom karmiącym, w zaawansowanej ciąży oraz prosiętom. Z powodzeniem stosuje się je również w żywieniu koni, owiec, kóz, królików, nutrii, a nawet gęsi. Nie należy nim skarmiać drobiu.
