Zbiór kukurydzy na ziarno odbywa się bezpośrednio na polu odpowiednio adaptowanymi kombajnami zbożowymi lub specjalnymi kombajnami. Wyschnięte liście okrywowe kolb oraz wystąpienie tzw. stadium czarnej plamki to odpowiedni czas do zbioru kukurydzy Jednak najlepsze efekty dotyczące jakości zbioru i dalszej obróbki ziarna uzyskuje się wówczas, gdy jego wilgotność wynosi około 30%. Jak przygotować kombajn zbożowy do zbioru kukurydzy na ziarno i jak go obsługiwać w czasie pracy, aby uzyskać jak najlepsze wyniki jakościowe i eksploatacyjne?
Przystosowanie kombajnu zbożowego do zbioru kukurydzy na ziarno polega zasadniczo na zastąpieniu zespołu żniwnego do zbioru zbóż przez przystawkę / adapter/ obrywający kolby. Dodatkowo uzupełnia się zespół młócący elementami wspomagającymi proces omłotu, wymienia się sita, przeprowadza się nastawienia głównych zespołów roboczych kombajnu.
W miejsce wymontowanych zespołów należy zainstalować wyposażenie specjalne kombajnu, czyli elementy niezbędne ze względów technologicznych do zbioru kukurydzy na ziarno.
Przystawki do zbioru kukurydzy mają różną formę konstrukcyjną. Firmy produkujące kombajny do zbioru zbóż i kukurydzy na ziarno oferują adaptery, które są najczęściej wyposażone w rozdrabniacze łodyg. Do nich należy m.in. firma Case New Holland w Płocku, która produkuje adaptery do kombajnów New Holland. W warunkach europejskich i polskich najbardziej rozpowszechnione są adaptery obrywające kolby kukurydzy typu Geringhoff. CornStar, Capello, Claas.
Adapter do zbioru kolb montuje się w miejsce zespołu żniwnego i przenośnika pochyłego. Umożliwia on jednoczesny zbiór 4–8 rzędów kukurydzy o rozstawie 0,75 m między rzędami. Najlepsze efekty, ze względu na łatwość prowadzenia maszyny, uzyskuje się przy tej rozstawie rzędów. Adapter, podobnie jak zespół żniwny, od dołu jest podparty cylindrami hydraulicznymi, co umożliwia regulację wysokości położenia adaptera w kierunku pionowym. Wysokość podnoszenia adaptera jest ograniczona popychaczem umieszczonym nad przenośnikiem pochyłym. Popychacz sprzęgnięty jest z układem dźwigni sterujących podnoszeniem adaptera znajdującego się pod pomostem kombajnisty w celu zabezpieczenia przed uszkodzeniem kombajnu.
Rozdzielacze wprowadzają rośliny do zespołów obrywających kolby. Zespoły obrywające składają się z łańcuchów z zabierakami, listew obrywających i wałków obrotowych. Po uchwyceniu przez wałki obrotowe roślina przeciągana jest przez nie od dołu. Kolby, natrafiając na listwy, zostają oberwane, a łańcuchy z zabierakami przesuwają je do przenośnika ślimakowego. Przenośnik ślimakowy przesuwa kolby do komory adaptera, skąd przenośnikiem pochyłym podawane są do zespołu młócącego. W miejsce chwytacza kamieni instaluje się specjalny próg, aby podawanie kolb kukurydzy do zespołu młócącego było płynne, bez zahamowań.
Adaptery wyposażone są w rozdrabniacze łodyg i liści. Są to rozdrabniacze nożowe o pionowej lub poziomej osi obrotu. Oryginalne rozwiązanie konstrukcyjne mają adaptery typu Geringhoff, w których zainstalowano zintegrowany system Rota Disc (zespół noży tarczowych) poniżej walców zgniatających łodygi kukurydzy. Zespół roboczy składa się z układu trzech walców – dwóch walców wciągających łodygi i środkowego z tarczami rozdrabniającymi. Walce wciągające mają różną średnicę i są zakończone głowicami ślimakowymi, które ułatwiają wprowadzanie łodyg między listwy obrywające. Takie rozwiązanie zapewnia rozdrabnianie łodyg kukurydzy w sposób ciągły i jednocześnie umożliwia równomierne jej rozrzucanie na całą szerokość pracy kombajnu, przed przejazdem kół maszyny. Przy eksploatacji adapterów należy zwracać uwagę na prawidłowe ustawienie szczeliny między płytami zrywającymi kolby, która powinna wynosić z przodu około 34–32 mm, zaś z tyłu – 28–26 mm. Odległość między zwojami przenośnika a dnem należy ustawić wstępnie na około 25 cm. Te wstępne nastawienia należy traktować jako orientacyjne i zawsze trzeba dostosowywać je do warunków zbioru. W związku z tym często zachodzi potrzeba korygowania wstępnych nastawionych parametrów.
Bęben młócący zostaje zakryty specjalnymi przysłonami blaszanymi, które są przykręcane do tarcz bębna. Należy je instalować parami co 180 stopni, dobierając pary o najmniejszej różnicy wagi. Przysłony te nie pozwalają na gromadzenie się masy omłotowej w szkielecie bębna, gdyż zwiększa to ryzyko drgań bębna spowodowanych jego niewyważeniem. Ponieważ rośliny kukurydzy są znacznie sztywniejsze niż łodygi zbóż, konieczna jest inna konstrukcja klepiska. Klepisko zbożowe wymienia się na klepisko o wzmocnionej konstrukcji, mające większą grubość, większy rozstaw prętów oraz wzmocniony ruszt kierujący. Większe szczeliny w klepisku poprawiają skuteczność separacji ziaren w zespole omłotowym. Ponadto do klepiska należy zamontować od czoła listwę. Śrubami regulacyjnymi i korbą należy ustawić nominalne szczeliny pomiędzy cepami bębna a listwami klepiska. Szczelinę roboczą zespołu młócącego należy nastawić z uwzględnieniem średnicy kolb. Szczeliny te przy ustawieniu / w zależności od typu kombajnu/ na pomoście powinny wstępnie wynosić: na wlocie powyżej 30 mm, zaś na wylocie około 20 mm, natomiast różnice szczeliny po obu stronach kombajnu nie powinny być większe od 1 mm na wylocie i 3 mm na wlocie. Zmianom poddawany jest również ruszt kierujący klepiska. Wprowadzone w zespole młócącym zmiany mają na celu zwiększenie niezawodności zespołu i przepustowości masy kukurydzianej, poprawy separacji ziaren oraz zmniejszenie uszkodzeń ziarna kukurydzy.
Sita klawiszy wytrząsacza na dwóch pierwszych kaskadach są także wzmocnione w celu zabezpieczenia przed uszkodzeniem wskutek uderzeń połamanych rdzeni i kolb kukurydzy. Na klawiszach wprowadzone są dodatkowo grzebienie rozluźniające wilgotną masę omłotową kukurydzy. Nad wytrząsaczami instaluje się dodatkowo fartuch gumowy, ograniczający szybkość przepływu masy roślinnej i zapobiegający wypryskiwaniu ziaren przez bęben młócący i odrzutnik słomy kukurydzianej. Sprzyja to lepszej separacji ziaren na wytrząsaczach i zmniejsza ich straty.
W zespole czyszczącym górne sito żaluzjowe zostaje zastąpione sitem kieszonkowym, zaś dolne sito żaluzjowe sitem otworowym. Sito kłosowe zastąpione zostaje sitem kieszonkowym. Sita te są sztywniejsze i bardziej wytrzymałe oraz dokładniej czyszczą ziarna kukurydzy. Zamontowane sita należy odpowiednio zabezpieczyć. Zmiany zastosowane w zespole czyszczącym mają na celu zapobieganie szybkiemu zalepianiu się sit przez zwiększenie ich przesiewalności oraz polepszenia jakości czyszczenia.
W czasie pracy kombajn prowadzi się w ten sposób, aby dzioby rozdzielaczy adaptera znajdowały się pośrodku, między rzędami. Łodygi powinny być wprowadzone w zespoły obrywające kolby bez bocznego ich naginania listwami prowadzącymi, wówczas unika się wyrywania, łamania łodyg i nadmiernych strat ziarna w adapterze. Wysokość ustawienia sekcji obrywających kolby kukurydzy w adapterze ustala się w zależności od długości roślin, od tego, czy są pochylone, wyległe, od wysokości znajdowania się pierwszej kolby od podłoża i od sposobu zagospodarowania resztek pożniwnych. Prędkość robocza kombajnu zależy m.in. od właściwego wprowadzania łodyg w zespoły obrywające. Rozstaw listew obrywających kolby powinien zapewniać swobodny ruch łodyg kukurydzy. Przy zbyt dużym rozstawie tych listew kolby kukurydzy dostają się między wałki obrotowe. Występuje wtedy większe uszkodzenie oraz straty ziarna. Jeżeli rozstaw listew obrywających jest zbyt mały, to wówczas częściej zapycha sie adapter, a to wpływa na wydajność zbioru. Szczeliny między listwami prowadzącymi powinny być nieco większe od grubości zbieranych łodyg. Mniejsze szczeliny mogą powodować wyrywanie łodyg. Przykładowo, zbyt mała szczelina między wałkami obrotowymi powoduje obcinanie grubszych łodyg kukurydzy. Łodygi z kolbami dostają się do dalszych zespołów roboczych kombajnu, zwiększając ich obciążenie, co przyczynia się ostatecznie do pogorszenia jakości zbioru. W przypadku za dużej szczeliny między walcami obrotowymi utrudnione jest obrywanie kolb. Podczas zbioru mniejszych kolb odległość między zwojami przenośnika ślimakowego a dnem powinna być zmniejszona, aby zmniejszyć liczbę zapchań na tym zespole.
W początkowym okresie zbioru należy szczególnie sprawdzić, jaka jest jakość omłotu kolb kukurydzy. W przypadku niedomłotu należy zmniejszyć szczeliny omłotowe. Jeżeli rdzenie kolb są nadmiernie rozdrabniane i występują duże uszkodzenia ziarna, szczeliny należy zwiększyć. Nie jest zalecane zwiększanie prędkości obrotowej bębna powyżej 600 obr./min.
Przy pierwszym opróżnianiu zbiornika z ziarna należy sprawdzić wielkość szczeliny nad ślimakiem wygarniającym. Jeżeli wysyp ziarna jest niedostateczny albo ślimak wygarniający jest przeciążony, co powoduje poślizg pasa napędzającego ślimak, należy wyregulować szczeliny zgodnie z instrukcją obsługi kombajnu. W początkowym okresie pracy kombajnu należy zwracać uwagę na wielkość strat ziarna za kombajnem i na czystość ziarna. Zespoły czyszczące należy regulować powoli w zależności od warunków zbioru.
W czasie zbioru trzeba sprawdzać czystość sit i nie należy dopuszczać do zapychania się sit wilgotną masą. Po pracy trzeba sprawdzić, czy podłogi podsiewacza, rynny klawiszy wytrząsacza i blachy spadowe kosza sitowego są czyste. W razie nadmiernego zanieczyszczenia, sita i podłogę podsiewacza należy oczyścić.
Kiedy ziarno kukurydzy ma wilgotność większą niż 40 proc., zbiór nie jest zalecany, gdyż sita i podsiewacz zalepiają się wilgotną masą, co powoduje duże uszkodzenie ziarna, a przez to duże straty w zbiorze.
Jeśli chodzi o stopień uszkodzeń ziarna, lepsze pod tym względem są kombajny z osiowym zasilaniem zespołu młócącego, na przykład John Deere, New Holland, niż kombajny o zasilaniu stycznym, na przykład Bizon. Omłot kolb kukurydzy następuje w wyniku tylko nieznacznego uderzenia elementów roboczych w kolby, a podstawowy proces wydzielenia ziarna z osadek kukurydzy odbywa się dzięki działaniu wycierającemu bębna. W wyniku tego uszkodzenia ziarna są mniejsze. Ponadto stopień uszkodzenia ziarna zależy również od jego wilgotności. Uszkodzenia ziaren, przy wilgotności powyżej 35 proc., zwiększają się bardzo szybko.
Nastawy i regulacje
Przed przystąpieniem do pracy kombajnem przy zbiorze kukurydzy na ziarno należy przeprowadzić następujące czynności regulacyjne:
- ustawić prędkość obrotową bębna młócącego na 500– 600 obr./min;
- ustawić zalecane wielkości szczelin omłotowych: na wlocie ponad 30 mm, na wylocie 20 mm;
- ustawić zalecaną prędkość obrotową wentylatora na 800–850 obr./min, a kierunek strumienia powietrza wyregulować w zależności od wilgotności zbieranej masy;
- sito kłosowe ustawić w położeniu pionowym.
Piotr Grudnik
