Ważnym elementem ustalania potrzeb nawozowych roślin jest ocena zasobności gleby w przyswajalne formy składników pokarmowych. Nawożenie roślin bez wcześniejszej oceny zasobności gleby jest mało efektywne i często prowadzi do ograniczenia wykorzystania potencjału plonotwórczego roślin oraz może stanowić realne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Potrzeba oceny odczynu gleby oraz jej zasobności w makroskładniki jest zgodna z kodeksem dobrych praktyk rolniczych, jak również z zasadami integrowanej produkcji roślin.
Prowadzenie technologii nawożenia dostosowanej do aktualnego odczynu gleby i zasobności w przyswajalne dla roślin formy składników pokarmowych stanowi gwarancję sukcesu ekonomicznego producenta rolnego. Właściwy sposób zarządzania makro- i mikroelementami wpływa więc nie tylko na wykorzystanie potencjału plonotwórczego roślin, ale również warunkuje skutki ekonomiczne, gdyż nawozy stanowią istotny element kosztów produkcji roślinnej. Prawidłowe zarządzanie zasobnością gleby stanowi zatem kompromis pomiędzy utrzymaniem jej żyzności na wysokim poziomie, co gwarantuje uzyskanie stabilnego plonu o dobrych parametrach jakościowych, a minimalizowaniem zagrożeń dla środowiska naturalnego, głównie w efekcie strat azotu i fosforu.
Analiza gleb Polski wskazuje, że około 1/3 gleb naszego kraju charakteryzuje się nadmiernym zakwaszeniem, zaś udział gleb z przedziału o potrzebach wapnowania określanych jako konieczne, potrzebne i wskazane wynosi ok. 50%. Biorąc pod uwagę zasobność gleb Polski w składniki pokarmowe szacuje się, że bardzo niską i niską zasobność w fosfor przyswajalny stwierdza się na prawie 30% użytków rolnych, w potas na ok. 35%, a w przyswajalne formy magnezu na 27% użytków rolnych. W glebach Polski najbardziej deficytowymi mikroskładnikami są bor i miedź. Nieco lepiej wygląda sytuacja w przypadku manganu, żelaza czy cynku.
Najczęściej przeprowadzane testy chemiczne, czyli metody chemiczne badania gleby, polegają na ekstrakcji przyswajalnych form składników pokarmowych z gleby z wykorzystaniem specyficznych związków chemicznych. Najczęściej analiza gleby obejmuje oznaczenie pH w roztworze KCl oraz oznaczenie zawartości przyswajalnych form fosforu i potasu metodą Egnera i Riehma, a także przyswajalnego magnezu metodą Schachtschabela. Jedną z metod umożliwiającą jednoczesne oszacowanie ilości makro- i mikroskładników dostępnych dla roślin w sezonie wegetacyjnym jest metoda Mehlich 3. Metoda ta wykorzystywana jest do oznaczenia w jednym wyciągu zawartości zarówno makroskładników, takich jak: fosfor, potas, magnez, wapń i siarka, jak i mikroskładników: miedź, cynk, mangan, żelazo czy bor. W porównaniu do standardowych metod wykorzystywanych w systemach doradztwa nawozowego metoda Mehlich 3 charakteryzuje się niższą pracochłonnością oraz ograniczeniem kosztów przypadających na odczynniki, wodę czy energię. Stosowanie tej metody może przełożyć się na upowszechnienie badań agrochemicznych wśród producentów rolnych.
Najkorzystniejszym terminem pobierania próbek glebowych jest okres po żniwach, przed nawożeniem rośliny następczej. Jednakże, aby prawidłowo ocenić stan zasobności gleby w składniki pokarmowe i w konsekwencji ustalić optymalny program nawożenia, niezbędne jest właściwe pobranie reprezentatywnej próbki glebowej. Próbki należy pobierać z wierzchniej warstwy gleby (0–20 cm) przy pomocy specjalnej laski glebowej, bądź też w przypadku jej braku – przy użyciu łopaty. Badaniom poddawane są próbki średnie, powstające przez wymieszanie próbek pierwotnych, które powinny być pobierane z miejsc charakteryzujących się podobnym układem warunków przyrodniczych, takich jak gatunek gleby czy ukształtowanie terenu oraz warunków agrotechnicznych, a mianowicie ten sam przedplon, nawożenie i uprawa. Dopuszczalne jest pobranie jednej próbki średniej spod różnych upraw, jednak pod warunkiem, że charakteryzują się one podobnymi wymaganiami nawozowymi i uprawowymi oraz należą do tego samego właściciela.
Próbka średnia powinna reprezentować obszar do 4 ha. Próbki nie powinny być pobierane z miejsc o odmiennych parametrach glebowych, takich jak brzegi pól, miejsca po rowach melioracyjnych, zagłębieniach i bruzdach czy też na silnych wzniesieniach terenu. Dodatkowo nie należy pobierać próbek glebowych po nawożeniu organicznym i mineralnym, a także w okresach nadmiernej wilgotności gleby czy też w czasie suszy.
