Dopóki rolnik figuruje w ewidencji krajowych producentów rolnych, nie można stwierdzić, że zaprzestał on prowadzenia gospodarstwa rolnego dla celów uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego.
Zaprzestanie prowadzenia przez rolnika gospodarstwa rolnego nie polega tylko na faktycznym zaniechaniu wykonywania przez rolnika pewnych czynności, jak np. zaprzestanie osobistej uprawy, zbierania plonów, czy uzyskiwania zysków z gospodarstwa, w tym zaprzestania składania wniosków o dopłaty unijne – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie.
W sprawie rozpoznanej przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 23 kwietnia 2024 r., sygn. akt II SA/Lu 223/24 wnioskodawczyni złożyła do wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu niepodejmowania lub rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką nad bratem, który jest inwalidą, posiadającym orzeczenie lekarskie o niepełnosprawności.
Urząd gminy: posiadanie prawa do renty wyklucza przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego
Prezydent Chełma odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia w oparciu o przepis art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. z 2024 r., poz. 323, z późn. zm.), ponieważ wnioskodawczyni uprawniona jest do renty z tytułu trwałej częściowej niezdolności do pracy, co w ocenie organu stanowi negatywną przesłankę do przyznania świadczenia. Zdaniem urzędu pierwszej instancji absencja zawodowa wnioskodawczyni nie jest ściśle związana z niepodejmowaniem lub rezygnacją z wykonywania pracy w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnym bratem. Wnioskodawczyni od 26 lat jest uprawniona do renty. W omawianej sprawie nie występuje bezpośredni związek pomiędzy rezygnacją lub niepodejmowaniem zatrudnienia a koniecznością sprawowania opieki.
Prezydent miasta stwierdził, że prowadząc gospodarstwo rolne wnioskodawczyni może elastycznie zarządzać swoim czasem i przy właściwej organizacji pracy nie zachodzi konieczność tej rezygnacji. Sprawowana opieka nad bratem obejmuje prowadzenie gospodarstwa domowego, bieżących spraw oraz podstawowych czynności życiowych, a niepełnosprawny w związku z ograniczoną zdolnością do samodzielnej egzystencji wymaga nadzoru i kontroli. Czynności wykonywane w ramach opieki nie są na tyle absorbujące, aby uniemożliwiały wykonywanie pracy lub wymagały rezygnacji z aktywności zawodowej. Prezydent miasta stwierdził, że niepełnosprawny uczęszcza na zajęcia do środowiskowego domu samopomocy choćby w niepełnym wymiarze czasu pracy i jest ona w stanie skutecznie pogodzić obowiązki z opieką. Zauważył, że w opiekę powinni włączyć się bracia niepełnosprawnego, którzy ze względu na miejsce zamieszkania i wykonywanie pracy zarobkowej nie są zwolnieni z obowiązku alimentacyjnego względem niego.
W wyniku rozpatrzeniu odwołania wnioskodawczyni Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO) w Chełmie utrzymało w mocy decyzję prezydenta miasta. SKO wskazało, że niepełnosprawny nie ma dzieci, jego rodzie nie żyją, a osobami uprawnionymi do alimentacji wobec niego jest jego rodzeństwo.
Wnioskodawczyni ma prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznaną na stałe, którą pobiera od 1 lipca 1997 r. Jest współwłaścicielem, gospodarstwa rolnego o pow. 2,2254 ha i jak oświadczyła zaprzestała prowadzenia gospodarstwa rolnego z dniem 23 sierpnia 2023 r. w celu sprawowania opieki nad bratem. W ramach sprawowanej opieki nad bratem wnioskodawczyni przygotowuje posiłki, lekarstwa oraz czyste ubrania, robi zakupy, sprząta, pierze, załatwia sprawy urzędowe, organizuje wizyty lekarskie, realizuje recepty, wychodzi na spacery z niepełnosprawnym, przypomina o higienie osobistej. W nocy opieka nie jest sprawowana. Ponadto niepełnosprawny uczęszcza do Środowiskowego Domu Samopomocy, w którym przebywa w godzinach od 7.00 do 13.00.
SKO: wnioskodawczyni jest nadal rolnikiem, figuruje w ewidencji
SKO uznało za błędną argumentację prezydenta miasta, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 26 czerwca 2019 r., sygn. akt SK 2/17 orzekł, że art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, w zakresie, w jakim stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jest niezgodny z konstytucją. W uzasadnieniu wyroku Trybunał przyjął, że różnicowanie sytuacji prawnej osób rezygnujących z pracy w celu sprawowania opieki nad niepełnosprawnymi w oparciu o przyjęte przez ustawodawcę kryterium posiadania przez takie osoby ustalonego prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy jest niedopuszczalne.
Ponadto SKO stwierdziło, że wnioskodawczyni ubiegająca się o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego jest rolnikiem prowadzącym gospodarstwo rolne. Nie można przyjąć, że faktycznie z dniem 23 sierpnia 2023 r. zaprzestała prowadzenia gospodarstwa rolnego. SKO ustaliło, że figuruje w ewidencji producentów rolnych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Ponadto z pisma zastępcy Dyrektora Oddziału Regionalnego ARiMR wynika, że zainteresowana nie złożyła wniosku o wykreślenie jej z rejestru producentów i gospodarstw rolnych. Zdaniem SKO oznacza to, że nie spełnia przesłanki rezygnacji z zatrudnienia, bo nie zaprzestała faktycznie prowadzenia gospodarstwa rolnego. SKO przytoczyło przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 2023 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności i stwierdził, że prowadzenie działalności rolniczej jest niezbędnym elementem posiadania statusu producenta rolnego. Osoba, która zaprzestała prowadzenia gospodarstwa rolnego powinna zatem wystąpić o wykreślenie z ewidencji producentów w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tej zmiany.
Posiadanie aktualnego statusu producenta rolnego, wynikającego z wpisu do ewidencji oznacza, że nie zaprzestała prowadzenia gospodarstwa rolnego, ponieważ korzystając z aktualnego wpisu, ma możliwość ubiegania się o płatności rolne.
SKO uznało za słusznie argumenty prezydenta miasta, że zakres i rozmiar sprawowanej opieki nie uniemożliwia wnioskodawczyni podjęcia pracy choćby w ograniczonym zakresie. Brat wnioskodawczyni korzysta z przyznanej mu formy pomocy w postaci świadczonych usług w Środowiskowym Domu Samopomocy, w którym przebywa w godzinach od 7.00 do 13.00 tj. 6 godzin dziennie.
Zdaniem SKO wnioskodawczyni wprawdzie sprawuje opiekę nad bratem, jednak opieka ta sprawowana jest tylko przez część doby i nie wymaga od niej stałej dyspozycyjności.
Sąd: zaprzestanie działalności rolniczej to spełnienie faktycznych i prawnych warunków
Wnioskodawczyni złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie. W uzasadnieniu skargi wskazała, że złożyła oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej, że zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej i brak jest jakichkolwiek dowodów, aby ją prowadziła. Skoro ustawodawca przewidział oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej w zakresie wykazania zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej to takie oświadczenie powinno zostać uznane za wiarygodny dowód, chyba że pojawią się inne istotne nie budzące wątpliwości dowody obalające to oświadczenie.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie oddalił skargę wnioskodawczyni. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, że dopóki rolnik figuruje w ewidencji krajowych producentów rolnych, dopóty nie można stwierdzić, że zaprzestał on prowadzenia gospodarstwa rolnego w rozumieniu art. 17 b ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zaprzestanie prowadzenia przez rolnika gospodarstwa rolnego, o którym mówi art. 17b ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych nie polega tylko na faktycznym zaniechaniu wykonywania przez rolnika pewnych czynności, jak np. zaprzestanie osobistej uprawy, zbierania plonów, czy uzyskiwania zysków z gospodarstwa, w tym zaprzestanie składania wniosków o dopłaty unijne, ale również złożenia wniosku o usunięcie wpisu z ewidencji producentów rolnych.
W ocenie sądu w omawianej sprawie zakres sprawowanej opieki nie uniemożliwia wnioskodawczyni podjęcia pracy zarobkowej. Podstawową przesłanką przyznania rolnikowi świadczenia pielęgnacyjnego jest rezygnacja z prowadzenia gospodarstwa rolnego lub z pracy w gospodarstwie w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną. Świadczenie ma być bowiem rekompensatą za rezygnację z pracy uwarunkowaną koniecznością opieki (troski) nad bliską osobą, która jej wymaga. W omawianej sprawie zakres czynności, jakie wykonuje wnioskodawczyni, opiekując się bratem, nie jest na tyle intensywny i absorbujący, by stanowił obiektywną przeszkodę do kontynuowania pracy w gospodarstwie rolnym. Z akt wynika, że brat wnioskodawczyni jest sprawny fizycznie, samodzielnie porusza się, spożywa posiłki i wykonuje czynności higieniczne oraz samoobsługowe.
W konsekwencji sąd uznał, że urząd słusznie odmówił wnioskodawczyni świadczenia pielęgnacyjnego.
