Mając na uwadze narastający problem suszy oraz niedoborów wody oraz pojawiających się deszczy nawalnych w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi podejmowane są działania ukierunkowane na walkę ze zjawiskami ekstremalnymi, będącymi efektem zmian klimatu.
Jak zaznacza resort rolnictwa zadania te prowadzone są dwutorowo – z jednej strony są to inicjatywy o charakterze strategicznym, legislacyjnym oraz podnoszące świadomość społeczną, a z drugiej polegające na realizacji konkretnych inwestycji i rozwiązań, które zmniejszają lub niwelują negatywny wpływ zmian klimatu, a także poprawiają bezpieczeństwo mieszkańców oraz podmiotów gospodarczych. Działania te realizowane są we współpracy z partnerami z sektora rządowego, samorządowego i świata nauki.
– Pakiet działań służących zatrzymywaniu i gromadzeniu wody, został opracowany międzyresortowo i zawarty w projekcie ustawy o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom suszy. Głównym celem projektu jest wprowadzenie przepisów usprawniających realizację inwestycji obejmujących budowę, przebudowę, rozbudowę lub zmianę sposobu użytkowania urządzeń wodnych, których zadaniem jest zachowanie, tworzenie i odtworzenie systemów retencji wód lub zapobieganie obniżaniu poziomu wód powierzchniowych i podziemnych – mówi Anna Gembicka , sekretarz stanu w MRiRW.
Plan przeciwdziałania skutkom suszy jest strategicznym dokumentem planistycznym, który obejmuje m.in. katalog działań, których celem jest obniżenie wielkości strat spowodowanych przez suszę i zapewnienie skutecznego monitorowania zasobów wodnych oraz gospodarowania wodą. Celem PPSS jest skuteczne zarządzanie zasobami wodnymi dla zwiększenia dostępnych zasobów wodnych, zwiększanie retencjonowania (magazynowania) wód, edukacja w zakresie suszy i koordynacja działań powiązanych z suszą jak również stworzenie mechanizmów realizacji i finansowania działań służących przeciwdziałaniu skutkom suszy.
Jak podaje resort rolnictwa powstający Program przeciwdziałania niedoborowi wody (PPNW) będzie pierwszym dokumentem o charakterze strategicznym kompleksowo omawiającym możliwości i niezbędne kierunki działań w zakresie rozwoju retencji wodnej. Ideą tego projektu jest intensyfikacja działań, których realizacja zwiększy stopień retencji wody w kraju, gdyż jedynie poprzez świadome gospodarowanie wodami możliwe jest przeciwstawienie się skutkom zmian klimatycznych. Działania wskazane w PPNW uwzględniają wszystkie rodzaje retencji wód powierzchniowych wyróżniane ze względu na skalę – dużą, małą i mikro retencję oraz rodzaj retencji – naturalną i sztuczną.
W ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020) w poddziałaniu Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych w ramach operacji Modernizacja gospodarstw rolnych obecnie trwa naborów wniosków na wsparcie wykonania modernizacji istniejących systemów nawodnieniowych, wykonanie nowego nawodnienia lub ujęcia wodnego, zakup maszyn i urządzeń do poboru, rozprowadzania, magazynowania czy uzdatniania wody. Kolejny nabór planowany jest na wrzesień 2022 r.
Dodatkowo, w ramach PROW 2024-2020 dostępne jest poddziałanie Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczenie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof z przeznaczeniem na zakup sprzętu przez spółki wodne, wykorzystywanego do utrzymywania urządzeń melioracji wodnych.
Obecnie trwają prace nad zmianą rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej w ramach tego poddziałania, dzięki której możliwe będzie udzielenie pomocy (w formie standardowych stawek jednostkowych) na wykonanie robót w zakresie przebudowy lub odbudowy urządzeń melioracji wodnych służących zabezpieczeniu gospodarstw rolnych przed skutkami suszy lub zalaniem, podtopieniem lub nadmiernym uwilgoceniem spowodowanym przez powódź lub deszcz nawalny. Beneficjentem środków będą spółki wodne lub związki tych spółek. Do kosztów kwalifikowalnych będzie można zaliczyć koszty przebudowy lub remontu istniejących urządzeń melioracyjnych z funkcji odwadniających na nawadniająco-odwadniające – dodaje wiceminister Gembicka.
Kolejnym poddziałaniem, w ramach którego będzie możliwość realizacji inwestycji z zakresu gospodarowania wodą w rolnictwie jest poddziałanie 4.3 Wsparcie na inwestycje związane z rozwojem, modernizacją i dostosowywaniem rolnictwa i leśnictwa, gdzie została uwzględniona możliwość realizacji inwestycji w zakresie „Zarządzania zasobami wodnymi”. Wsparcie będzie miało na celu zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w zlewniach rolniczych. Beneficjentem będzie Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. W ramach działania finansowane będą prace związane z budową lub przebudową urządzeń wodnych i hydrotechnicznych na ciekach wodnych.
Natomiast w ramach prac nad Krajowym Planem Odbudowy, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zgłosiło projekt pn. Zwiększanie potencjału zrównoważonej gospodarki wodnej na obszarach wiejskich, którego celem jest wsparcie inwestycji na obszarach wiejskich w zakresie poprawy gospodarowania wodą oraz efektywności wykorzystania jej zasobów. W ramach projektu finansowane będą, w formie grantów inwestycyjnych, prace związane z przebudową, odbudową i rozbudową urządzeń melioracji wodnych, urządzeń wodnych i hydrotechnicznych, w szczególności ograniczających odpływ wody, z uwzględnieniem jej retencjonowania. Beneficjentem powyższego zakresu będą jednostki samorządu terytorialnego.
– Ponadto informuję, że funkcjonujący system informatyczny monitoringu suszy zawiera bazy danych i aplikacje komputerowe, integrujące dane meteorologiczne, potrzebne do obliczenia klimatycznego bilansu wodnego oraz dane z cyfrowej mapy glebowo-rolniczej, obrazującej przestrzenne zróżnicowanie retencji wodnej różnych kategorii agronomicznych gleb. Na podstawie statystyczno-empirycznych modeli strat w plonach w zależności od niedoborów wody opracowano wielkości tych strat dla grup i gatunków roślin. Dla 16 upraw dla 4 kategorii glebowych oraz dla 14 okresów sześciodekadowych IUNG- PIB w Puławach opracowuje straty spowodowane deficytem wody wyznaczając wartości krytyczne KBW. Jedynie z uwagi na brak informacji o wodach gruntowych wartości KBW dla łąk i pastwisk są opracowywane bez podziału na kategorie gleb. Straty obliczane są co 5 mm KBW w zakresie 0 do 100% – podsumowuje Gembicka.
Rząd na wniosek ministra rolnictwa przyjął też zmianę rozporządzenia rady ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa , która przewiduje m.in. udzielania pomocy w formie dotacji producentom rolnym, w których gospodarstwie rolnym wystąpiły szkody w uprawach rolnych spowodowane wystąpieniem w 2021 r. suszy, gradu, deszczu nawalnego, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich.
