Gnojowica coraz częściej staje się alternatywą dla obornika. Zanim jednak zaczniemy nawozić nią nasze pola, powinniśmy poznać kilka faktów…
Nie wnikając w przyczyny takiego stanu rzeczy, faktem jest, że przybywa na polskiej wsi coraz więcej budynków inwentarskich, w których zwierzęta utrzymywane są na rusztach. Zamiast obornika, jako nawóz organiczny pozyskujemy tutaj gnojowicę – płynną mieszaninę odchodów, moczu i wody. Skład i wartość nawozowa zależą od gatunku zwierząt, technologii karmienia i pojenia zwierząt. Gnojowica bydlęca i świńska nieco różnią się od siebie.
O ile potas jest dostępny praktycznie natychmiast po wylewie gnojowicy na glebę, to z azotem, a głównie z fosforem już tak łatwo nie jest. Aby fosfor i ogromna część azotu mogły być dostępne dla roślin jako składniki pokarmowe, muszą one ulec procesowi mineralizacji czyli najogólniej rzecz biorąc, muszą być dzięki aktywności mikroflory glebowej rozłożone do prostych związków mineralnych możliwych do pobrania przez roślinę. Tak więc to właśnie od aktywności mikroflory glebowej zależy stopień wykorzystania gnojowicy jako nawozu. Dlatego w wielu opracowaniach podaje się, że efektywność wykorzystania azotu dostarczanego w gnojowicy waha się w bardzo szerokim zakresie od 30 do 70%.
Obok mineralizacji, musimy uwzględnić czas – chcemy bowiem, aby składniki uwalniały się stopniowo wraz z przebiegiem wegetacji. Tutaj sprzyja nam natura, gdyż w okresie od kwietnia do końca sierpnia temperatury są najwyższe, co sprzyja rozwojowi mikroflory. Aby ten rozwój mikroflory był jak najintensywniejszy, należy dostarczyć im jeszcze składników pokarmowych i budulcowych.
Gnojownicę jako nawóz organiczny stosuje się głównie przed rozpoczęciem wegetacji roślin. Ważne jest, aby duże dawki gnojowicy (zwłaszcza na glebach lekkich) nie poprzedzały bezpośrednio wysiewu roślin, ponieważ wydzielający się z gnojowicy amoniak może uszkodzić, a nawet zniszczyć, system korzeniowy wschodzącej rośliny. Zakłada się przy tym, iż składniki pokarmowe i substancje organiczne zawarte w gnojowicy powinny przyczynić się do zwiększenia żyzności gleby i podniesienia plonów, bez zagrożenia zanieczyszczeniem związkami biogennymi środowiska wód gruntowych.
Stosowanie gnojowicy w sposób niekontrolowany stanowi zagrożenie dla środowiska naturalnego. Przepisy prawne Unii Europejskiej zezwalają na zastosowanie nawozów naturalnych (gnojowicy, gnojówki, obornika) w ilości nie przekraczającej 170 kg azotu (N) w czystym składniku na 1 hektar użytków rolnych. Wymagania stawiane budowlom rolniczym służącym do magazynowania obornika, gnojowicy i gnojówki podaje Ustawa z dnia 10 lipca 2007 roku o nawozach i nawożeniu.
W przypadku stosowania gnojowicy przez wiele lat w dawkach przekraczających potrzeby pokarmowe roślin, mogą ujawnić się symptomy zmęczenia gleby objawiające się obniżonym plonowaniem roślin.
Warto jednak uwzględnić gnojowicę w programie nawożenia upraw w gospodarstwie, jako element uzupełniający odżywianie roślin uprawnych. Dobrze rozłożona gnojowica poprawia własności fizykochemiczne gleby.
Aleksander Gruszko, Maciej Sroczyński
