Jesień dla zbóż ozimych i dla rzepaku jest okresem tworzenia fundamentu pod przyszły plon. Prawidłowe odżywienie jesienią wpływa na tworzenie dużego systemu korzeniowego i liści, poprawia zdrowotność roślin i ich zimotrwałość. Ważne jest, aby oziminy weszły w okres spoczynku zimowego właściwie rozkrzewione.
W przypadku niekorzystnych warunków środowiskowych, jesienne zawiązki przyszłych źdźbeł kłosonośnych są silniejsze i mniej podatne na redukcje, niż te pochodzące z krzewienia wiosennego. Podobnie rzepak o prawidłowo rozwiniętej rozecie liściowej, rokuje lepszą zimotrwałość i a później wyższy plon.
Zboża jesienią pobierają azot w małych ilościach. Wysiane na glebach będących w dobrej kulturze i w mocnych stanowiskach nie wymagają jesiennego nawożenia azotem. Nawożenie pszenicy ozimej jesienią należy rozważyć, jeżeli przedplonem były wysoko plonujące zboże, pod które wniesiono mało azotu, lub słoma po przedplonie zbożowym pozostała na polu na przeoranie. W warunkach niskiej podaży tego składnika w glebie, jak i w przypadku spóźnionych siewów, wskazane jest nawożenie azotem w dawce 20–40 kg N/ha. Należy podkreślić, że rośliny, które są głodne jak i przekarmione azotem, gorzej zimują.
Aby minimalizować ryzyko niedożywienia roślin uprawnych i tym samym przygotować je lepiej do zimy, zaleca się profilaktyczne stosowanie wybranych mikroskładników w okresie jesiennym. Nawożenie mikroelementami najlepiej aplikować przy ciepłej pogodzie, najlepiej ok. 10°C, gdyż w takich warunkach rośliny intensywniej pobierają i przemieszczają składniki pokarmowe. W intensywnej uprawie zbóż ozimych jesienne nawożenie dolistne, zwłaszcza jęczmienia i pszenicy, stało się zabiegiem standardowym. Odżywienie roślin w mikroskładniki, takie jak: Mn, Cu, Zn, Mo prowadzi do zwiększenia efektywności plonotwórczej azotu; Fe, Cu, Mn, Zn – zwiększa wydajność fotosyntezy; Zn, Mn, Cu, B – zapewnia sprawną kontrolę funkcjonowania układów hormonalnych; Fe, Mn, Cu, B, Zn – zwiększenia odporność roślin na choroby. Zauważymy, że miedź i mangan to składniki, które biorą udział we wszystkich głównych funkcjach w roślinie. Stymulują rozwój systemu korzeniowego oraz krzewienie zbóż, co ma korzystny wpływ na przygotowanie roślin do zimy i ich przezimowanie. Znajduje to oddźwięk w wielkości plonu. Słabo rozwinięty system korzeniowy, to mniejsze możliwości pobierania przez roślinę wody i składników pokarmowych, wówczas są one niedożywione i spowalniają wzrost w okresie jesiennym. Dostępność mikroskładników w okresie jesiennym często jest ograniczona przez niekorzystne warunki atmosferyczne, a w początkowych fazach rozwojowych również przez słabo rozwinięty system korzeniowy. W uprawie zbóż w pierwszej kolejności wskazane jest dokarmianie roślin miedzią i manganem. Zabieg ten przeprowadza się w fazie krzewienia. W tym okresie powstają zawiązki kłosa, a dobre odżywienie roślin korzystnie wpływa na jego rozwój. Rośliny dobrze zaopatrzone w miedź posiadają większą odporność na choroby i niską temperaturę. Mangan stymuluje pobieranie fosforu, kontroluje gospodarkę azotową w roślinie oraz zwiększa zdrowotność roślin.
Zabieg ten można połączyć z dokarmianiem dolistnym azotem, jeśli zachodzi taka potrzeba. Przygotowujemy 10–12-procentowy wodny roztwór mocznika w stężeniu 10–12 kg mocznika na 100 l wody. Do cieczy roboczej możemy dodać siedmiowodny siarczan magnezu, który dostarczy roślinom łatwo przyswajalnego magnezu. W przypadku opóźnionych siewów bądź na glebie o odczynie obojętnym lub świeżo wapnowanej, aby rośliny mogły nadrobić zaległości przed zimą, można zastosować ok. 150 kg/ha POLIFOSKI ® 21 lub siarczanu amonu (150 kg/ha), ponieważ nawozy płytko zakwaszają glebę, co ułatwia roślinom pobieranie mikroskładników. W uprawie rzepaku przy słabszym wytwarzaniu zawiązków organów plonotwórczych, interwencyjnie można stosować nawożenie dolistne np. NITROMAGIEM. Korzystne jest stosowanie dolistnego zasilania roślin rzepaku siarką (np. SIARCZANEM MAGNEZU, SULVITEM) i magnezem (np. MIKROKOMPLEXEM).
Dokarmianie dolistne rzepaku należy uznać za podstawowe, ponieważ w ten sposób można pokryć całość zapotrzebowania rośliny na mikroelementy. Należy przy tym pamiętać, iż stosowanie mikroelementów traktujemy jako zabieg profilaktyczny. Czekanie na wystąpienie oznak ich niedoborów, skutkuje spadkiem plonu. Kiedy rzepak jest słabo odżywiony jesienią, wytwarza słabszy system korzeniowy, słabszą rozetę i gorzej zimuje. Zaległości związanych z ilością rozgałęzień i ilością łuszczyn programowanych jesienią, nie da się już odrobić wiosną. Rzepak przed zimą powinien wykształcić 10–12 liści, wytworzyć szyjkę korzeniową o średnicy minimum 1 cm, pęd ze stożkiem wzrostu powinien osiągnąć maksymalnie 3 cm. Grubość szyjki korzeniowej związana jest z wykształconym systemem korzeniowym. Dobrze rozwinięta jesienią rozeta liściowa, stanowi aparat fotosyntetyzujący, który będzie sprzyjał szybszemu i większemu gromadzeniu substancji pokarmowych w szyjce korzeniowej oraz będzie dodatkowym zabezpieczeniem przeciw uszkodzeniom mrozowym w warunkach małych opadów śniegu (liście chronią roślinę przed mrozem).
Bogusława Jaśkiewicz
IUNG-PIB, Puławy
