Wysłodki buraczane są pozostałością w procesie powstawania cukru. Stanowią je rozdrobnione buraki cukrowe, z których wcześniej wyługowano wodą cukier i składniki rozpuszczalne w wodzie. Takie wysłodki zawierają około 90% wody.
Dla celów żywienia zwierząt mogą być poddawane procesowi prasowania, suszenia lub melasowania.
Wysłodki z racji skali produkcji cukru w naszym kraju z buraków cukrowych stanowią istotny pod względem objętości, produkt odpadowy. Plantator za tonę dostarczonych buraków otrzymuje 450-500 kg wysłodków mokrych. Z racji swojego składu (Tab.) mogą być cenną paszą dla przeżuwaczy i koni, w mniejszym stopniu dla trzody chlewnej. Z danych wynika, że sucha masa wysłodków składa się głównie z węglowodanów, które stanowią 80% jej ilości. Tłuszcz występuje w ilościach śladowych, zaś związki azotowe składają się głównie z białka właściwego, inne bowiem frakcje zostały wymyte w procesie dyfuzji cukru. Węglowodany strukturalne – włókno surowe, składa się głównie z pektyn, celulozy i hemicelulozy, które mogą stanowić od 10 do 30% suchej masy. Wymienione węglowodany są trawione przez florę żwacza (przeżuwacze) lub jelita ślepego i grubego (konie, trzoda chlewna).
Tab. Zawartość składników i wartość pokarmowa wysłodków buraczanych.
Wyszczególnienie |
Postać wysłodków |
|||
Mokre |
Prasowane |
Suszone |
Melasowane |
|
Składniki odżywcze: Sucha masa (g/kg) Białko ogólne (g/kg s.m.) Tłuszcz ogólny (g/kg s.m.) Włókno surowe (g/kg s.m.) Popiół ogólny (g/kg s.m.) Ca (g/kg s.m.) P (g/kg s.m.) K (g/kg s.m.) Na (g/kg s.m.) Mg (g/kg s.m.) Wartość pokarmowa: EM (MJ/kg s.m.) JPM ( w 1 kg s.m.) JPŻ ( w 1 kg s.m.) BTJN (g/kg s.m.) BTJE (g/kg s.m.) |
90-120 80-95 9-12 220-240 35-45 9-10 0,8-1,2 3,3-3,7 1,6-2,0 2,8-3,3 – 0,7 0,7 48 32 |
200-240 140-160 9-12 190-220 35-45 8-10 1,0-1,5 6-7 0,3-0,4 2-3 – 1,3 1,2 60 90 |
890-930 95-115 8-12 195-225 40-60 9-12 1-2 5-6 0,5-1,5 1,5-2,5 8,6 1,01 0,99 63 106 |
890-910 110-130 10-12 160-175 80-90 7-9 1-2 – – 2-3 – – – – – |
Wykorzystanie wysłodków mokrych do skarmiania zwierzętami jest możliwe tylko podczas kampanii cukrowniczej. Pamiętać jednak trzeba, że wysłodki mokre charakteryzują się małą wartością energetyczną, zaś transport tego surowca wiąże się z dużym wyciekiem wody, zaś jego przechowywanie przysparza znaczne trudności. Z tych powodów wysłodki buraczane mokre są coraz rzadziej stosowane w żywieniu zwierząt. Oprócz bieżącego skarmiania, głównie bydłem, znaczne ilości przeznacza się do produkcji kiszonek. Optymalnymi dawkami dobowymi tego rodzaju wysłodków jest 40-50 kg dla bydła opasowego, oraz 20-25 kg dla krów mlecznych. Nie należy stosować tego rodzaju paszy do żywienia jałówek i krów wysoko cielnych. Również krowy w okresie poporodowym nie powinny otrzymywać zbyt dużych ilości wysłodków mokrych. W okresie tym, zdecydowanie lepsze są wysłodki prasowane, o wyższej zawartości suchej masy. Dla koni roboczych zaleca się stosowanie wysłodków mokrych po wymieszaniu z sieczką w ilości do 5 kg. Trzodzie chlewnej z kolei, wyjątkowo można podawać tego rodzaju wysłodki w ilości do 2 kg dziennie, po wcześniejszym uparowaniu. Dawki pokarmowe w skład których wchodzą wysłodki mokre należy uzupełniać mieszankami mineralnymi.
Wysłodki buraczane mokre można również zakiszać. Z racji wysokiej zawartości wody oraz niskiego poziomu cukru, proces ten jednak przebiega trudno. Należy wcześniej zaszczepiać je bakteriami kwasu mlekowego oraz dodawać melasę w ilości 1-2%. Przy zakiszaniu wysłodków mokrych można też dodawać pasze objętościowe suche (plewy, słoma pocięta na sieczkę) w ilości nie przekraczającej 10% (w stosunku wagowym). Zasada zakiszania wysłodków buraczanych jest taka sama, jak w przypadku zielone. Należy zwrócić uwagę na dokładne ugniatanie i przykrycie.
O wiele wygodniejszą formą (postacią) do stosowania dla celów paszowych są wysłodki prasowane. Poddane temu procesowi tracą część wody. Ich sucha masa po takim zabiegu waha się od 20 do 24%, zaś plantator za dostarczoną tonę buraków cukrowych dostaje 227 kg takich wysłodków. Wysłodki prasowane cechują się puszystą strukturą, biało-żółtym zabarwieniem, przyjemnym (chlebowym) zapachem, zaś podczas transportu nie wycieka z nich woda (niższe koszty transportu). Cechują się wyższą wartością energetyczną (patrz tab.), dużą ilością pektyn oraz umiarkowanym rozkładem białka w żwaczu. Powinny być skarmione w okresie jednego tygodnia. Dłuższe przechowywanie wymaga uprzedniej ich konserwacji.
Wysłodki prasowane są obecnie najtańszą pasza objętościową w naszym kraju. Są bardzo dobrym komponentem dawek pokarmowych, szczególnie dla krów mlecznych oraz bydła opasowego. Te pierwsze, w okresie żywienia zimowego może otrzymywać dziennie 25-35 kg wysłodków prasowanych, zaś w okresie żywienia letniego 5-15 kg. Bydło opasowe, odpowiednio 15-25 kg oraz 5-10 kg wysłodków prasowanych dziennie. Mogą być też stosowane w żywieniu loch luźnych i nisko prośnych oraz tuczników. W tym przypadku, odpowiednio zaleca się stosowanie następujących dawek dobowych: 5-7,5 kg oraz 2,5-3 kg.
Ze względu na dużą zawartość pektyn i hemicelulozy wysłodki prasowane mogą stanowić dobre uzupełnienie dla kiszonek z traw lub roślin motylkowych, charakteryzujących się nadmierną podatnością białka na rozkład w żwaczu. Taki zestaw pasz może zapewnić prawidłową syntezę białka mikroflory w żwaczu. Ponadto, dawka pokarmowa z udziałem wysłodków prasowanych wpływa korzystnie na obniżenie poziomu mocznika w mleku. Ze względu na dużą zawartość wapnia w stosunku do fosforu, wysłodki prasowane nie należy stosować w żywieniu krów zasuszonych.