Rośliny międzyplonowe pełną bardzo ważną rolę ochronną i konserwującą. Chronią glebę przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi: erozją wodną, wietrzną, zlewnością, zaskorupieniem i zachwaszczeniem.
Przemarznięta w okresie zimowym masa roślinna sprzyja tworzeniu gruzełkowatej struktury, dzięki czemu reguluje gospodarkę wodno-powietrzną gleby, tworzy sieć kanalików ułatwiających podsiąk wody oraz ogranicza jej straty. Udane międzyplony dostarczają znacznej ilości substancji organicznej, z której tworzone są związki próchniczne, co korzystnie oddziałuje na życie biologiczne gleb, w tym rozwój dżdżownic. Poza tym przedzielając monokulturę zbóż ozimych i jarych, ograniczają rozwój chorób i szkodników.
Jeśli przedplon (zboże, rzepak, groch, wczesne ziemniaki) dostatecznie wcześnie zejdzie z pola, wówczas polecić można w międzyplonie rośliny strączkowe w siewie czystym lub w mieszankach. Należy je wysiać jak najwcześniej po zebraniu przedplonu, najlepiej w lipcu, choć jako ostateczny termin można przyjąć 15 sierpnia. Główną zaletą tych roślin jest silny rozwój korzeni, które wnikają w głębsze warstwy gleby, skąd „wydobywają” trudno dostępne składniki oraz wzbogacają glebę w azot i substancję organiczną. Główną wadą tych roślin jest długi okres wegetacji, duże potrzeby wodne podczas kiełkowania oraz duży koszt materiału siewnego.
Koszt nasion można jednak zmniejszyć, wysiewając mniejsze nasiona niektórych gatunków i odmian, jak też uprawiając je w mieszankach z roślinami z innych rodzin botanicznych. Do wysiewu w poplonach nadają się głównie szybko rosnące gatunki i odmiany, wytwarzające w krótkim okresie, w miarę wysokie plony biomasy roślinnej. Nie jest to niestety łubin żółty, mający najmniejsze wymagania glebowe (V i VI klasa bonitacyjna) i wodne. Jego wadą jest zbyt wolne tempo początkowego wzrostu. Niemniej przy wczesnym wysiewie (do 10 VIII), jego uprawa, może być uzasadniona.
Niezawodna w poplonach gorczyca nie zawsze jest najlepsza
Uprawiana w międzyplonach gorczyca biała, powinna być wysiewana w drugiej połowie VIII. Zbyt wczesny siew i związany z tym „długi dzień” powoduje, że rośliny wytwarzają jesienią zdrewniały pęd, z małym udziałem liści, mogą zakwitać, a nawet wydać nasiona. Gorzej wówczas okrywa glebę, a także ją przesusza, trudniej ją przyorać, dość długo ulega mineralizacji. Późniejszy siew (po 15 VIII) powoduje bujniejsze ulistnienie roślin, które lepiej okrywają glebę, łatwiej je rozdrobnić i przyorać lub zmieszać z glebą. Gorczyca uprawiana w mieszankach, jest dobrą rośliną podporową dla roślin strączkowych o wiotkich łodygach (wyki, peluszka, lędźwian). Jeśli jednak uprawiany jest w gospodarstwie w większej skali rzepak oraz buraki, lepiej zrezygnować z uprawy gorczycy lub rzodkwi oleistej, wprowadzając w zamian rośliny z innych rodzin botanicznych.
Najwierniejsze w plonowaniu są mieszanki
Spośród bogatej oferty roślin do uprawy w międzyplonach, za najlepsze (wierne w plonowaniu) uważa się mieszanki z udziałem strączkowych. Są one mniej zawodne, lepiej wykorzystują składniki pokarmowe, wodę i promieniowanie słoneczne. Lepiej konkurują z chwastami i okrywają pole, co chroni glebę przed erozją, zapobiega wymywaniu składników oraz stymuluje rozwój pożądanej mikroflory. Na glebach lżejszych można zalecać w tym celu: łubin żółty lub (na nieco lepszych) wąskolistny, seradelę, wykę ozimą, peluszkę, gorczycę białą, facelię, słonecznik, grykę, owies.
Interesujące, ze względu na większą wierność plonowania mogą być mieszanki: łubinu żółtego lub wąskolistnego z seradelą (100 + 30 kg/ha), łubinów z facelią (100 + 5 kg), gorczycy białej z facelią (10 + 5 kg/ha), gorczycy białej z wyką jarą (10 + 60 kg/ha) lub peluszką (10 + 100 kg/ha), peluszki ze słonecznikiem (100 + 30 kg/ha) i wiele innych, także trójskładnikowych.
Niektóre firmy nasienne oferują specjalne mieszanki poplonowe, dostosowane do warunków glebowych i długości okresu wegetacji. Na lepszych, zwięźlejszych glebach, dobór roślin na międzyplony jest szerszy. Jednak zdecydowanie najlepsze są rośliny strączkowe (głównie łubin wąskolistny i peluszka) w mieszankach z nie strączkowymi. O powodzeniu uprawy decyduje głównie długość okresu wegetacji i przebieg pogody, zwłaszcza opady. Korzystny wpływ udanej uprawy międzyplonów, przedłuża się na 2-3 letni okres po ich wniesieniu do gleby, a więc podobnie jak po oborniku lub gnojowicy.
