Wełna, bez względu na aktualny kierunek produkcji lub hodowli jest jednym z podstawowych produktów chowu owiec. Brak dbałości o nią obojętnie jak będzie uzasadniany, jest zwykłym marnotrawstwem wynikającym z bezmyślności i niskiego poziomu chowu. Jakość sprzedawanej wełny jest świadectwem poziomu owczarni, w której ją wyprodukowano.
Wełny zanieczyszczone częściami roślin (zaobroczone, obłożone)
Są to uszkodzenia o typowo pielęgnacyjnym” charakterze, tzn. wynikające z nieprawidłowości obsługi owiec. Polegają one na zanieczyszczeniu runa fragmentami roślinnymi pochodzącymi ze ściółki, paszy lub nasionami czepnymi chwastów. Największe skupiska tych zanieczyszczeń znajdują się na karku, grzbiecie i głowie zwierzęcia. W procesie przerobu do ich usunięcia konieczne jest poddawanie wełny procesowi karbonizacji, który polega na “wypalaniu” części roślinnych przy pomocy odpowiednio rozcieńczonego kwasu siarkowego. Proces ten jednak powoduje obniżenie jakości surowca wełnianego.
Przyczyn powodujących obłożenie wełny jest bardzo wiele i przez to trudno jest sprecyzować jeden sposób jego unikania. Generalną zasadą jakiej należy przestrzegać jest usuwanie zwierząt z miejsc, w których wykonuje się takie czynności jak: ścielenie, podawanie siana i słomy oraz pylistych pasz treściwych. Można to zrobić poprzez wypędzanie owiec na czas tych prac na okólniki, najlepiej zadaszone i o utwardzonym podłożu. W przypadku ich braku należy wspomniane czynności wykonać dwufazowo, tzn. przegrodzić owczarnię na pół i ścieśnić owce na jednej części, w czasie wykonywania wspomnianych czynności na drugiej, po czym następuje przemieszczenie zwierząt i dokończenie zwierząt i dokończenie prac. Bardzo ważne jest ponadto usuwanie z pastwisk i dróg doprowadzających do nich chwastów o czepliwych nasionach (łopiany, osty itp.) oraz dbanie o szczelność stropów na owczarniach o poddaszu użytkowym. Każdy hodowca powinien pamiętać, że tzw. zaobroczenie i obłożenie runa jest wizytówką świadcząca o jego pracy.
Wełna zażółcona
Zażółcenie wełny objawia się występującym wewnątrz runa, różnym stopniem zmiany barwy wełny od białej w kierunku żółtej. Ocena stopnia zażółcenia i jego szkodliwości dla jakości surowca jest bardzo trudna. W Instytucie Włókien Naturalnych opracowano katalogi granicznych wzorców zażółcenia wełny [7], które są bardzo pomocne przy ocenie stopnia zażółcenia wełny. Głównymi czynnikami powodującymi powstawanie zażółcenia są: amoniak wydzielający się ze ściółki, mocz, kał oraz wysoka wilgotność powietrza w owczarni. Oprócz czynników związanych ze środowiskiem daje się zauważyć u niektórych owiec zwiększoną skłonność do produkcji zażółconej. Pierwszą generalną zasadą jakiej należy przestrzegać aby zmniejszyć zażółcenie jest częste ścielenie suchą słomą. Zapobiega to zanieczyszczeniu wełny przez kał i mocz, które poprzez działanie zawarte w nich składników chemicznych powodują żółknięcie wełny. Ponadto należy dbać o częste wietrzenie owczarni aby zmniejszyć wilgotność powietrza, która sprzyja rozwojowi bakterii uszkadzających runo. Niewielu rolników – hodowców zdaje sobie sprawę, że w suche upalne dni owce pozostawione w owczarni są również narażone na zażółcenie wełny. Powodem tego jest intensywnie parujący ze ściółki amoniak. Aby temu zapobiec owce należy w takie dni trzymać jak najdłużej poza owczarnią, najlepiej na dobrze urządzonym pastwisku. Jeżeli w stadzie zauważy się zwierzęta o stale powtarzającym się zwiększonym zażółceniu ich wełny, to należy je z niego eliminować.
Wełna znaczona
Bardzo istotne uszkodzenia wełny powstają w wyniku stosowania do znaczenia owiec różnych, niespieralnych farb, smoły, abizolu itp. Jedynymi środkami dopuszczalnymi przy znakowaniu owiec są specjalne spieralne farby, których rozprowadzeniem zajmują się Przedsiębiorstwa Obrotu Surowcami Włókienniczymi i Skórzanymi. Oprócz wymienionych uszkodzeń mogą jeszcze występować takie jak zakurzenie wełny, linienie, sfilcowania, lecz nie są one tak nagminne jak te, które zostały omówione szczegółowo.
Tylko wysoka jakość wełny krajowej pozbawionej wymienionych w artykule wad i uszkodzeń może zahamować dalszy spadek pogłowia owiec w Polsce. Wysoka jakość wełny zapewni hodowcom wyższą cenę za wełnę, a przedsiębiorców bardziej zainteresuje jej przerobem. Przedstawione sposoby zapobiegania powstawaniu wad i uszkodzeń wełny stosowane przez hodowców zapewnią zdecydowaną poprawę jakości wełny krajowej.
Dr inż. Zdzisław Czaplicki
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich
Łódzki oddział IWNiRZ, Zakład Wełny w Łodzi
“
