Metod odkwaszania gleb, stosowanych na polskich polach, jest kilka. Jednak w ostatnim czasie sporym zainteresowaniem cieszy się technologia wysiewu wapna pylistego. Przyjrzyjmy się, dlaczego tak jest.
Pojęcie wapna pylistego często bywa mylone z wapnem tlenkowym. Takie również jest stosowane w rolnictwie, do interwencyjnego wapnowania, jednak z pewnymi ograniczeniami zarówno jeżeli chodzi o dawki, jak i warunki stosowania (nie zaleca się go stosować na glebach lekkich), czy też terminy agrotechniczne (wapna tlenkowego nie wysiewa się tuż przed siewem, ani w łan roślin, gdyż grozi to ich uszkodzeniem). Wapno tlenowe działa szybko, ale jest agresywne dla roślin, a ponadto może wpływać na redukcję próchnicy w glebie.
Bezpieczna mączka wapienna
Natomiast ten rodzaj wapna pylistego, który w ostatnim czasie zyskuje na popularności, to nic innego, jak wapno tlenkowe zmielone na potężnych młynach kulowych do bardzo drobnej frakcji (do ok. 0,01 mm). Po zmieleniu na młynach wapno konsystencją przypomina mąkę, stąd zwane jest powszechnie mączką wapienną. Nie jest to żaden nowy wynalazek, gdyż tego typu mączkę od dawna stosuje się w przemyśle drogowym, budowlanym oraz hutniczym, m.in. w produkcji cementu, jako absorbent w instalacjach do odsiarczania spalin w obiektach przemysłowych, a także w żywieniu bydła (kreda pastewna). Stosowane jako nawóz charakteryzuje się bardzo wysoką reaktywnością, na poziomie powyżej 98%, co oznacza wręcz błyskawiczne działanie w porównaniu do wapna kamiennego, charakteryzującego się reaktywnością rzędu 40-60%. Sedno polega na znacznym zwiększeniu powierzchni cząsteczek tego typu wapna w stosunku do jego objętości (podobnie jak drobne krople cieczy rozpylanej przez opryskiwacz osiągają znacznie większą powierzchnię działania w porównaniu do kropli grubych).
Szybki efekt
Dzięki wysokiej reaktywności wapna pylistego, efekt podwyższenia pH gleby jest widoczny w bardzo krótkim czasie, i to przy zastosowaniu mniejszych dawek wapna. W zależności od rodzaju gleby i stopnia jej zakwaszenia, w praktyce zazwyczaj wysiewana dawka mieści się w granicach od 1 do 3 t/ha. Takie dawki można precyzyjnie wysiać, i to bez strat wynikających ze znoszenia materiału przez wiatr – ale tylko przy zastosowaniu specjalistycznego sprzętu. Bo, jak się okazuje, największa zaleta wapna pylistego – jego rozdrobnienie – jest jednocześnie jego największą wadą. Tym, co ogranicza możliwości stosowania wapna pylistego, jest technologia jego transportu oraz wysiewu. Rozsiew za pomocą rozsiewacza tarczowego nie wchodzi w grę z uwagi na ogromne straty oraz brak możliwości równomiernego rozłożenia materiału na powierzchni pola. Natomiast przy zastosowaniu odpowiednich środków transportu oraz specjalistycznego rozsiewacza z odpowiednim wyposażeniem, okazuje się to niezwykle wygodna, precyzyjna i wydajna technologia wapnowania.
Przyjazna logistyka
Wapno pyliste, o którym mowa, ma nie tylko ściśle określoną, bardzo drobną frakcję, ale także niską wilgotność (na poziomie nieprzekraczającym 2%). Dzięki temu może być ono transportowane tzw. cementowozami oraz przeładowywane do rozsiewacza pneumatycznie, bez obaw o zbrylenie lub zawieszanie się materiału wewnątrz zbiorników. Taki sposób transportu i przeładunku gwarantuje brak jakichkolwiek zanieczyszczeń oraz brył, czyli przeszkód, z którymi borykają się rolnicy rozsiewający wapno magazynowane przez dłuższy czas na polu, pod gołym niebem. Można w tym momencie stwierdzić, że wadą wapna pylistego jest brak możliwości składowania bez dodatkowej infrastruktury (w postaci silosu). Jednak w przypadku wapna pylistego istnieje możliwość umówienia transportów na pole na określoną godzinę, bez konieczności magazynowania materiału. Co więcej, ciężarówka z wapnem nie musi wjeżdżać bezpośrednio na pole (co bywa utrudnieniem w transporcie wapna kamiennego np. w wilgotnych warunkach lub na polach oddalonych od utwardzonych dróg) – to rozsiewacz może dojechać do cysterny w miejsce o twardym i stabilnym podłożu. Odpowiednio duży rozsiewacz (o pojemności ok. 16 tys. l.) odbiera całą zawartość cysterny na dwa razy, co oznacza w praktyce czas na zagospodarowanie przywiezionego nawozu i odjazd ciężarówki, nieprzekraczający 1 godziny (jeżeli obsiewane pola nie są mocno rozdrobnione). Odpowiednio zaplanowana logistyka nie generuje zatem dodatkowych kosztów. Ponadto nie są potrzebne dodatkowe urządzenia do załadunku wapna spoczywającego na polu (np. ładowarka).
Dostępność i cena
Magazynowanie wapna pylistego nie jest konieczne, gdyż jest ono dostępne przez cały rok, na terenie praktycznie całego kraju. Natomiast dzięki jego szybkiemu działaniu, zasadny okazuje się wysiew nie tylko w okresie pożniwnym, lecz także wiosną – przed siewem. Z kolei w odróżnieniu od wapna tlenkowego (które jest agresywne w działaniu), mączkę wapienną można stosować także w wapnowaniu interwencyjnym – w łan roślin. W praktyce zatem sezon na wapnowanie wydłuża się w znacznym stopniu.
Jeżeli chodzi natomiast o koszty wapnowania nawozem pylistym, jest to zależne w dużym stopniu od odległości do kopalni – transport ma znaczący wpływ na koszt wapnowania. Należy jednak przy tym pamiętać, że aby uzyskać porównywalny efekt, zastosowana dawka wapna pylistego może być dwu-, a nawet trzykrotnie niższa niż wapna kamiennego, co ogranicza koszty transportu. Zakup wapna pylistego luzem to koszt ok. 70-100 zł/t. Z kolei wynajęcie usługi wapnowania, rozliczane na podstawie ilości wysianego nawozu, kosztuje w granicach 200 zł/t. W praktyce wynajęcie usługi wapnowania nawozem pylistym jest atrakcyjną alternatywą dla mniejszych gospodarstw. Usługodawcy natomiast chętnie inwestują w specjalne rozsiewacze z belką do wysiewu nawozów pylistych z uwagi na rosnące zainteresowanie tego typu usługami.
Rozsiewacz z Brzegu
Konkurencja wśród specjalistycznych maszyn do wysiewu wapna pylistego jest niewielka. Dotychczas dostępne były jedynie rozsiewacze zachodnich marek (Sulky, Bredal, Agrex czy Streumaster). Zupełnie niedawno jednak taka maszyna pojawiła się także w ofercie polskiego producenta. Rozsiewacz UNIA Helix został zbudowany na bazie sprawdzonego już rozsiewacza wapna i nawozów RCW 120 TD z tandemowym układem jezdnym oraz resorowanym dyszlem. Wersja wyposażeniowa Helix oznacza doposażenie maszyny w dodatkową nadstawę (13 lub 16 m3), przyłącza do pneumatycznego załadunku nawozu, szczelną plandekę oraz składaną belkę wysiewająca o szerokości 9 lub 12 m. Co ciekawe, belka może być unoszona na czas wykonywania uwroci oraz składana niezależnie z lewej i prawej strony, a dołączone w standardzie niezależne zasuwy umożliwiają wysiew na połowie szerokości roboczej maszyny. Za utrzymanie dawki nawozu oraz obsługę funkcji hydraulicznych odpowiada komputer Superior. Maszyna pomyślnie przeszła testy praktyczne i trafiła już do sprzedaży. Warto wspomnieć, że pierwszy projekt rozsiewacza do mączki wapiennej pojawił się na deskach kreślarskich już w latach 80. ubiegłego stulecia, jednak z uwagi na ograniczoną dostępność nawozu odpowiedniej jakości został zaniechany. Obecnie dostępne są zarówno maszyny, jak i wapno, co stawia technologię nawożenia wapnem pylistym na równi z pozostałymi. Najbliższe lata pokażą, na ile ta technologia rozwinie się na polskich polach, jednak w niektórych rejonach kraju wyraźnie się już przyjęła.
Tekst i zdjęcia: Łukasz Wasak
