Wały doprawiające to dość proste konstrukcyjnie urządzenia pełniące ważną rolę w uprawie gleby. Stąd coraz więcej narzędzi i maszyn uprawowych jest wyposażonych w wały. Zależnie od potrzeb zastosowanie mają różne wały. Oferta tych narzędzi jest bardzo bogata, a producenci wałów wdrażają sukcesywnie nowe konstrukcje.
Ważne zadanie wałowania
Wałowanie stanowi bardzo ważny etap w procesie przygotowania gleby do siewu. Ważnym zadaniem wałowania jest optymalne zagęszczenie powierzchniowej lub głębszej warstwy roli, rozkruszenie brył bądź skorupy glebowej oraz wyrównanie powierzchni pola. Odpowiednie zagęszczenie roli, rozkruszenie i wyrównanie jej wierzchniej warstwy jest warunkiem poprawnego wykonania siewu nasion. Uzyskiwany dzięki wałowaniu efekt podsiąkania ma szczególne znaczenie zwłaszcza podczas suchego okresu. Dlatego też właściwie dobrany wał uprawowy jest nieodzownym elementem podczas uprawy każdego rodzaju gleb. W obecnych czasach znacznie rzadziej wykonuje się zabiegi jedynie samym wałem. Coraz częściej wały stają się elementem agregatów uprawowych. Tworzenie agregatów pozwala w wyniku mniejszej liczby przejazdów pozwala zredukować zużycie paliwa oraz nakłady pracy. Wały stają się ważnym elementem orki, stąd są one często agregowane z pługami.
Rodzaje wałów
Ze względu na budowę i działanie wały można podzielić na trzy grupy. Do pierwszej zalicza się wały ugniatające powierzchniowe warstwy gleby. Drugą grupę stanowią wały ugniatające głębsze warstwy gleby, zaś trzecią wały kruszące.
Do pierwszej grupy zaliczane są wały gładkie. Służą one do ugniecenia i wyrównania powierzchni co ułatwia wykonanie płytkiego siewu drobnych nasion.
Ugniatanie głębszych warstw gleby umożliwiają wały Campbella i strunowy. Kruszące działanie oferują: wał pierścieniowy, wał typu Cambridge, Crosskill oraz Crosskill-Cambridge, wał kolczatka, spulchniacz obrotowy.
Wały ugniatające głębsze warstwy gleby
Wał Campbella składa się z wąskich gładkich pierścieni osadzonych w odstępach kilkunastocentymetrowych na osi. Są to duże pierścienie, których średnica wynosi 900–1000 mm. Pierścienie te pod własnym ciężarem zagłębiają się w spulchnioną rolę i dociskają głębsze, mniej pokruszone warstwy skiby do podglebia, bez ugniatania warstwy wierzchniej. Wielkość wału Campbella zależy od rodzaju gleby na jaką jest przeznaczony. Campbell działa wgłębnie, przyspieszając osiadanie gleby po orce lub po przyoraniu zielonej masy. Jest wałem często stosowanym do współpracy z pługiem. Zaletą tego wału jest to, że nie wymaga on dużej siły uciągu, co jest korzystne szczególnie przy orce stawiającej duży opór.
Na glebach zwięzłych i ilastych polecane jest zestawienie wałów Campbell + Crosskill. Wał Crosskill jest narzędziem kruszącym. Znakomicie sprawdza się on przy rozbijaniu zbrylonej gleby. Wał ten pozostawia pas ziemi o luźnej strukturze w ten sposób zapobiegając powstawaniu skorupy na jego powierzchni. Wał Crosskill składa się z pierścieni, których średnica wynosi najczęściej 400 – 550 mm z bocznymi występami na obwodzie oraz tarcz zębatych. Wały typu Crosskill silnie kruszą bryły i bardzo dobrze wyrównują powierzchnię pola.
Wałem wgłębnie działającym jest także wał strunowy, który jest praktycznie standardowym wyposażeniem agregatów uprawowych i uprawowo-siewnych. Wał strunowy powoduje nieznaczne ugniatanie gleby, a dzięki listwom zębatym (strunom) dobrze kruszy wierzchnią warstwę gleby. Po przejściu takiego wału powstaje cienka, dobrze rozdrobniona warstwa roli, pod którą znajduje się warstwa lekko ugnieciona. Wały strunowe szczególnie dobrze przygotowują glebę do punktowego siewu nasion.
Wały kruszące
Do grupy wałów kruszących zaliczane są wały typu Cambridge. Są one przykładem narzędzi, które często są wykorzystywane samodzielnie. Wały typu Cambridge składają się z gładkich i płaskich pierścieni z tarczami tnącymi, które umieszczane są na przemian z tarczami zębatymi. Tarcze mają większą średnicę niż pierścienie, a ich zadaniem, oprócz kruszenia, jest zapobieganie zalepianiu się wału wilgotną glebą. Tarcza zębata założona jest na wystającą część piasty pierścienia gładkiego i może się na niej niezależnie obracać. Różnica prędkości obrotowej pierścieni i tarcz powoduje oczyszczanie się wału z przyklejającej się ziemi. Wały Cambridge kruszą bryły i ugniatają glebę, pozostawiając równocześnie lekko spulchnioną jej powierzchnię. Wały te stosowane są często jako samodzielne narzędzia.
Do pracy w ciężkich warunkach, do kruszenia dużych brył, na glebach ilastych zastosowanie znajdują wały Crackera. Konstrukcja tych narzędzi opiera się na klinowych wałach pierścieniowych. Falisty profil pierścieni wału poprawia strukturę gleby i dostarcza dodatkowego materiału do przykrycia nasion.
