Wady i uszkodzenia wełny obniżają wartość technologiczną, a niektóre z nich stwarzają poważne problemy dla technologów i przedsiębiorców przetwarzających wełnę na przędze i wyroby. Spadek pogłowia owiec do 225 tys. sztuk w 2010 roku oraz niewielka liczba przedsiębiorców przetwarzających wełnę powinna stanowić motywację dla hodowców owiec do większej troski i dbałości o jakość wełny.
Wełna nitkowana. Jest to wełna mająca drobną karbikowatość inaczej zwaną nitkowaną. Wełna ta występuje najczęściej na brzuchu owcy. Wełna nitkowana jest delikatna, słaba, często zaplamiona tłuszczopotem oraz moczem co obniża jej wartość technologiczną.
Wełna zdekolorowana. Naturalna biała lub kremowobiała barwa wełny, zniszczona przez rozkładający się tłuszczopot (zabarwienie kanarkowe), mocz lub kał (zabarwienie brązowo-brunatne).
Wełna spilśniona. Występuje u niektórych owiec jako okrywa z częściami silnie spilśnionymi, które przy bardzo silnym spilśnieniu tworzą prawie jednolite, zbite płaty runa. Spilśnienie występuje częściej w wełnie grubej jednolitej oraz w wełnie mieszanej w skutek spilśniania się okrywy wewnętrznej. Spilśnianie obniża wartość technologiczną wełny. Wełna spilśniona nie może być wykorzystana w czesankowym procesie przędzenia.
Omówione wady dotyczą pojedynczych zwierząt i przez to bardzo rzadko występują w tak dużym nasileniu, aby miały one wpływ na cenę danej partii wełny. Nie oznacza to jednak, ze można je lekceważyć Z powodu swoistego dziedzicznego charakteru mogą co roku zwiększać swoje nasilenie, aż do niekorzystnego wpływu na jakość całej partii produkowanej wełny. Jedynym sposobem zapobiegania temu niekorzystnemu procesowi jest usunięcie ze stada zwierząt, u których stwierdza się wystąpienie tych wad. Ze względu na to, iż rozpoznanie ich jest bardzo trudne dla przeciętnego hodowcy, należy zwrócić się do doświadczonego selekcjonera aby dokonał okresowego przeglądu stada, a zwłaszcza selekcji młodzieży przeznaczonej na jego reprodukcję. Kontakt z uprawnionym do selekcji fachowcem zapewniają Okręgowe Stacje Hodowli Zwierząt znajdujące się w większych miastach wojewódzkich.
Uszkodzenia wełny
Uszkodzenia wełny powstają wskutek działania złych warunków utrzymania owiec oraz ich nieprawidłowej obsługi. Dotyczą przeważnie całych partii wełny i przez to ich skutki finansowe są bardzo dotkliwe. Nie są dziedziczne i po usunięciu przyczyny ich powstania można w następnym roku od tych samych owiec otrzymać wełnę o znacznie wyższej jakości. Ze względu na swoje duże znaczenie ekonomiczne poszczególne rodzaje uszkodzeń wymagają osobnego omówienia.
Przewężenie głodowe lub wełna odsadzona
Wzrost wełny na zwierzęciu jest procesem ciągłym i odbywa się nieustannie w trakcie jego życia. Każde niedożywienie lub choroba objawia się pocienieniem grubości włosa na odcinku jaki wzrastał w czasie trwania tego niekorzystnego okresu. Poprawa warunków powoduje powrót do wytwarzania włosa o prawidłowej grubości ale zmiany, które zaszły są nieodwracalne i objawiają się znacznie cieńszym, a co za tym idzie słabszym odcinkiem włókien w słupku. Na nim dochodzi w trakcie przerobu do zrywania się włókien i związanego z tym ich skracania. Dlatego w skupie wełna taka nie jest klasyfikowana na podstawie posiadanej długości ale w oparciu o długość odcinków pozostałych po jej zerwaniu. Zapobieganie temu uszkodzeniu polega na racjonalnym, zgodnym z potrzebami żywieniu zwierząt w ciągu całego okresu produkcji oraz przestrzeganiu optymalnego terminu strzyży. Powinien on wynosić około 4 tygodni przed wykotem.
Ciąg dalszy w kolejnych materiałach
Dr inż. Zdzisław Czaplicki
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich
Łódzki oddział IWNiRZ, Zakład Wełny w Łodzi
