Opłacalność uprawy ziemniaków jest bardzo zmienna. W dobrych latach niejednokrotnie ratowały budżet, w innych do ich uprawy trzeba było sporo dołożyć. Jednak niezależnie od koniunktury uprawa ziemniaków jest wymagająca, a o ostatecznym plonie decyduje wiele czynników.
Warunki atmosferyczne, szczególnie temperatura i opady, istotnie wpływają na wielkość plonu oraz jego jakość. Ma to przełożenie na wpływy do budżetu gospodarstwa. Warunki te mogą korzystnie lub negatywnie wpływać na opłacalność produkcji. Chcąc ograniczyć negatywny wpływ czynników atmosferycznych do uprawy trzeba się dobrze przygotować. Negatywne oddziaływanie niskich temperatur można ograniczyć przez przykrycie wschodzących roślin agrowłókniną. W sytuacji niedoboru wody plantacje można nawodnić, oczywiście gdy na wyposażeniu gospodarstwa jest deszczownia z ujęciem wody. Sposobów na ograniczenie negatywnych skutków warunków atmosferycznych jest wiele, jednak jednym z najważniejszych narzędzi wpływających na powodzenie uprawy jest agrotechnika.
Na glebach lekko kwaśnych
Przystępując do uprawy ziemniaków należy pamiętać o wymaganiach glebowych tego gatunku. Ziemniaki do prawidłowego wzrostu i rozwoju wymagają gleb ciepłych, pulchnych, niezbyt zwięzłych, przepuszczalnych oraz o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych. Należy unikać zakładania plantacji na glebach ciężkich, zimnych oraz podmokłych, gdyż może być to przyczyną opóźnionego wzrostu i rozwoju, a także spowodować gnicie bulw oraz ich deformację. Uprawiając ziemniaki należy pamiętać, żeby pod ich uprawę przeznaczyć gleby o odczynie lekko kwaśnym (pHKCl – 5,5–6,5). Zarówno zbyt niskie, jak i zbyt wysokie pH niekorzystnie wpływa na rozwój roślin.
Czytaj także: Zaprawianie bulw pierwszym zabiegiem chroniącym plon
Układając płodozmian należy pamiętać, że ziemniaki zaliczane są do roślin mało wymagających co do przedplonu. Jednak tak jak inne rośliny uprawne mają pewne preferencje, w związku z tym niektóre przedplony korzystniej wpływają na wzrost i rozwój ziemniaków, inne gorzej (tab. 1). Najlepsze pod uprawę ziemniaków są bobowate, jednak stanowiska po tych uprawach przeznaczone są z reguły dla roślin bardziej wymagających. Dlatego w praktyce ziemniaki najczęściej uprawiane są po zbożach. Przyczynia się do tego fakt, że po uprawie międzyplonów ścierniskowych oraz zastosowaniu odpowiednich nawozów organicznych, pole można bardzo dobrze przygotować pod uprawę ziemniaków.
Aby gleba była pulchna
Powodzenie uprawy ziemniaków w dużej mierze zależy od odpowiedniego przygotowania gleby. Uprawa musi być przeprowadzona w taki sposób, aby gleba była pulchna, a stosunki wodno-powietrzne uregulowane. Podczas uprawy nie wolno zapominać o odpowiednim zwalczaniu chwastów oraz innych agrofagów, które mogą zagrażać roślinom uprawnym. Podczas przygotowywania stanowiska nie wolno pomijać żadnego zespołu uprawy. Przed sadzeniem ziemniaków należy wykonać: zespół uprawy pożniwnej, zespół uprawy jesiennej oraz zespół uprawy wiosennej. Obecnie w przygotowaniach stanowiska dla nowego sezonu uprawy ziemniaków 2021 w większości gospodarstw wykonane zostały dwa zespoły uprawy: zespół uprawy pożniwnej i jesiennej. Niebawem nadejdzie czas na zespół uprawy wiosennej. Zespół ten rozpoczyna się od włóczenia pól, gdy tylko można wjechać w pole. Z rozpoczęciem wiosennych prac polowych nie należy zwlekać. Wczesne wyrównanie pola ograniczy straty wody zgromadzonej w okresie zimowym. Ponadto ziemia szybciej się ogrzeje. Jeśli nawozy mineralne nie były stosowane jesienią, należy wprowadzić je do gleby wiosną. Dawkę ich należy dostosować do wymogów pokarmowych ziemniaków oraz zasobności gleby (tab. 2), mieszając je z glebą z pomocą agregatu uprawowego.
Zgodnie z wymogami
Sadzenie ziemniaków tak jak zakładanie innych plantacji składa się z kilku bardzo istotnych elementów: wybór materiału sadzeniakowego, termin umieszczenia bulw w glebie, odpowiednia obsada roślin na jednostce powierzchni, parametry techniczne sadzenia. Do założenia plantacji ziemniaków należy wykorzystać materiał sadzeniakowy dobrej jakości. Dzięki temu obsada roślin na jednostce powierzchni będzie odpowiednia, a wschody równomierne. Obsada roślin ma wpływ na ilość wytworzonych bulw oraz ich jakość. Sadzeniaki nie mogą być uszkodzone mechanicznie oraz muszą charakteryzować się odpowiednią zdrowotnością. Wszystkie sadzeniaki z objawami chorobowymi należy odrzucić. Dobre sadzeniaki nie mogą mieć długich kiełków, jeśli są za długie należy je usunąć. Na bulwach mogą znajdować się jedynie kiełki do 1 cm. Do zakładania plantacji nadają się bulwy o kalibrażu od 30 do 60 mm. Ze względu na dużą rozpiętość zarówno w kształcie, jak i masie bulwy dzielone są na trzy grupy:
- bulwy małe – 30–40 mm;
- bulwy średnie – 40–50 mm;
- bulwy duże – 50–60 mm.
Podział ten pozwala ograniczyć zarówno nadmierne zagęszczenie, jak i przerzedzenie plantacji. Każdą grupę należy sadzić oddzielnie. Bulwy małe sadzi się gęściej niż bulwy duże.
Chcąc wcześnie przeprowadzić zbiór ziemniaków sadzeniaki należy pobudzić lub podkiełkować. Rodzaj sposobu przyspieszania zbioru zależy od przewidywanego terminu zbioru.
Wybierając termin zakładania plantacji, należy pamiętać, aby temperatura gleby na głębokości 10 cm miała temperaturę 5–8°C. W takiej bulwy zaczynają kiełkować. Zbyt wczesne sadzenie sprawi, że wschody będą nierównomierne, a nasilenie chorób grzybowych i bakteryjnych większe. Ponadto rośliny będą w większym stopniu narażone na uszkodzenia mrozowe powodowane majowymi przymrozkami. Założenie plantacji zbyt późno powoduje obniżenie plonu oraz zawartości skrobi w bulwach. Natomiast fenologicznym terminem sadzenia ziemniaków jest okres kwitnienia mniszka pospolitego czy rozwijania liści przez agrest. Kalendarzowy termin sadzenia ziemniaków jest zróżnicowany i dostosowany do danego regionu kraju (tab. 3)
Uprawiając ziemniaki nie wolno zapominać o odpowiedniej obsadzie roślin. Ustalając gęstość sadzenia należy uwzględnić: warunki glebowe i klimatyczne, kierunek użytkowania, odmianę oraz wielkość sadzeniaków. Ilość czynników wpływających na obsadę roślin sprawia, że zawsze należy zapoznać się ze wskazaniami producenta odnośnie tego parametru. Kolejnym ważnym czynnikiem, którego nie należy bagatelizować jest rozstawa rzędów. W tradycyjnej uprawie wynosi ona 62,5 lub 67,5 cm. W przypadku uprawy odmian jadalnych rozstawa powinna wynosić 75 cm, a w przypadku intensywnej uprawy z nawadnianiem nawet 90 cm. Odległość sadzeniaków w rzędzie zależy od ich wielkości. Zaleca się, aby sadzeniaki małe umieszczać co 20 cm, średnie co 30–40 cm, a duże co 40–50 cm. Głębokość uzależniona jest od rodzaju gleby oraz wielkości sadzeniaków. Ogólnie należy przyjąć, że głębokość sadzenia powinna wynosić od 5 do 7 cm, licząc od podstawy sadzeniaka do wyrównanej powierzchni ziemi. Ostateczna regulacja głębokości sadzenia następuje podczas obredlania. Podczas pierwszego obredlania głębokość należy zwiększyć do 5 cm, podczas kolejnego do 10 cm, a na glebach lekkich do 15 cm.
dr inż. Przemysław Kardasz, Polowa Stacja Doświadczalna IOR–PIB w Winnej Górze
