Podczas wyboru materiału siewnego kukurydzy należy zwrócić uwagę na rejonizację uprawy – liczbę FAO, potencjał plonowania, tolerancję na zróżnicowane warunki środowiskowe, a także typ ziarna. Jest to bardzo istotny parametr, gdyż bezpośrednio wpływa na cechy uprawowe odmiany oraz przydatność do danego kierunku użytkowania.
Zdaniem ekspertów w dziedzinie ekonomiki uprawy, rentowność produkcji kukurydzy w ponad 30% zależna jest od odpowiedniego doboru odmiany. Dlatego też tak ważne jest, aby decyzję o zakupie konkretnej odmiany poprzedzić wnikliwą analizą dostępnej na rynku oferty. Kluczowym zagadnieniem przy dokonywaniu wyboru jest podjęcie decyzji o przewidywanym użytkowaniu plonu.
Wyróżniamy dwa podstawowe typy ziarna: flint i dent. Zasadnicza różnica pomiędzy tymi dwoma typami polega na budowie bielma kukurydzy, w którym wyróżnia się dwie warstwy: szklistą i mączystą. Bielmo mączyste zbudowane jest z dużych ziaren skrobi, w których przestrzenie pomiędzy cząsteczkami wypełnione są powietrzem. Taka budowa ziarna sprawia, że bielmo ma mączysty wygląd. Z kolei bielmo szkliste zbudowane jest ze ściśle upakowanych ziaren skrobi. Ziarno typu dent, w porównaniu z typem flint, zawiera mniej bielma szklistego. Jest ono wklęsłe i pomarszczone, stąd nazwa „koński ząb”. Ziarno typu flint jest wypukłe i szkliste, ma większą gęstość i twardość.
W porównaniu z typem dent, odmiany flint cechują się wyższą masą tysiąca ziaren oraz silniejszym efektem stay green. Ponadto odznaczają się szybszym rozwojem początkowym i lepszą tolerancją na chłody wiosenne, nadają się do wcześniejszych siewów w mniej ogrzaną glebę. Świetnie radzą sobie podczas chłodnej i opóźnionej wiosny. Odmiany te wcześnie kwitną i dojrzewają, a zatem są szczególnie polecane do uprawy w północnych rejonach kraju o stosunkowo niższych temperaturach i krótkim okresie wegetacji. Relatywnie wolno oddają wodę podczas dojrzewania. Są szczególnie przydatne do sporządzania kiszonek dla bydła, gdyż w ziarnie skrobia jest otoczona bielmem szklistym, które utrudnia rozkład bakteriom żwaczowym, dzięki czemu więcej skrobi trawione jest w jelicie, co z kolei ogranicza ryzyko wystąpienia kwasicy. Typ flint polecany jest także jako surowiec na przemiał do produkcji mąk, kasz i grysów.
Z kolei odmiany o ziarnie typu dent charakteryzują się najczęściej wolniejszym rozwojem początkowym i niższą tolerancją na chłody, dlatego też nie należy wysiewać ich w zimną glebę. Odmiany te później kwitną, ale szybciej oddają wodę podczas dojrzewania niż odmiany o ziarnie typu flint i są od nich lepiej ulistnione. Odznaczają się również wyższym potencjałem plonowania na ziarno. Produkuje się z nich skrobię kukurydzianą, oleje i inne produkty spożywcze. Wykorzystuje się je również w przemyśle gorzelniczym oraz do produkcji bioetanolu.
Występujące w ostatnich latach anomalia pogodowe mają istotny wpływ na wyniki i opłacalność produkcji kukurydzy. Późne i chłodne wiosny, upalne i suche lata oraz przedwczesne przymrozki sprawiają, iż trudno jest wybrać odmiany dobrze tolerujące tak niekorzystne warunki. W takich sytuacjach dobrze sprawdzają się odmiany o ziarnie pośrednim pomiędzy flint i dent, które łączą w sobie cechy tych dwóch typów kukurydzy. Linie o ziarnie typu flint sprawiają, iż powstałe mieszańce są bardziej tolerancyjne na niekorzystne warunki pogodowe na początku wegetacji, natomiast linie o ziarnie typu dent wnoszą do mieszańców wysoki potencjał plonowania i szybsze oddawanie wody w końcowej fazie dojrzewania.
Nieustające prace hodowców i następujący w ich rezultacie postęp hodowlany sprawiają, iż zaczęły pojawiać się na rynku nowe odmiany o pożądanych cechach użytkowych, zapewniających większy niż dotychczas poziom „bezpieczeństwa” uprawy. Są to na przykład mieszańce o ziarnie typu dent o bardzo dobrym wigorze wiosennym i ulepszonej tolerancji na chłody, które znacznie lepiej radzą sobie w warunkach nietypowego przebiegu pogody wiosną.
Przyszłość napawa więc pewnym optymizmem – kierunki hodowli nowych odmian są odzwierciedleniem wyzwań i zmian zachodzących w środowisku naturalnym, możemy się więc spodziewać nowych odmian lepiej dostosowanych do zmieniających się warunków produkcyjnych.
Wybór odpowiedniej odmiany determinuje uzyskany efekt ekonomiczny produkcji. Dlatego tak istotne jest, by decyzję dotyczącą zakupu materiału siewnego poprzedzić analizą jego właściwości, potencjału plonotwórczego i przydatności dla wybranego kierunku użytkowania.
Anna Rogowska, Marcin Liszewski
