Stan zasiewów zbóż ozimych – zalecenia IUNG

Przeprowadzona w I dekadzie marca ocena stanu zbóż ozimych wskazuje na bardzo duże uszkodzenia roślin, głównie pszenicy i pszenżyta. Największe uszkodzenia występują w rejonach, gdzie przed falą mrozów na przełomie stycznia i lutego nie wystąpiły opady śniegu a w szczególności w województwach: wielkopolskim, kujawsko-pomorskim, łódzkim, mazowieckim i częściowo lubelskim, ale także z innych województwa, w których opady śniegu miały ograniczony zasięg są informacje o dużych uszkodzeniach.

Najczęściej uszkodzenia te polegają na całkowitym zniszczeniu nadziemnej masy roślin. Rośliny słabiej rozwinięte, będące w fazie 2-3 liści czy początku krzewienia zwykle mają zniszczony także węzeł krzewienia. W związku z tym już teraz można powiedzieć, że trzeba je będzie przesiać. Część plantacji głównie lepiej rozkrzewionych pszenicy i pszenżyta, mimo zniszczonej przez mróz całej masy nadziemnej, ma jeszcze zdrowe węzły krzewienia, co pozwala na przypuszczenie, że uda się je uratować. Trzeba jednak zaznaczyć, że rośliny w tych łanach są bardzo słabe i nawet niewielkie spadki temperatur w dalszej części przedwiośnia mogą być przyczyną zamierania roślin. W związku z tym można zaryzykować stwierdzenie, że areał koniecznych przesiewów jeszcze się rozszerzy.
Zgodnie z oczekiwaniami zdecydowanie najlepiej przetrwało mrozy żyto. Chociaż należy zaznaczyć, że mimo bardzo dużej odporności tego gatunku na mróz, która sprawia, że uszkodzeń mrozowych na nim w zasadzie się nie obserwuje, w tym roku pewne uszkodzenia – niegroźne wprawdzie – wystąpiły.
W przypadku obu gatunków (pszenicy i pszenżyta) stwierdzono spore różnice odmianowe w zakresie uszkodzeń mrozowych.
W rejonach, gdzie w czasie największych mrozów na przełomie stycznia i lutego była okrywa
śniegowa, stan zasiewów w czasie oceny nie budził zastrzeżeń. Choć oczywiście biorąc pod uwagę fakt, że okrywy śniegowej już nie ma a temperatury nawet w chwili dokonywania tej oceny spadały do minus kilkunastu stopni Celsjusza, stan ten może się pogorszyć.
Reasumując należy stwierdzić, że wiele plantacji zbóż ozimych w tym roku będzie wymagało
przesiewów. Przy czym sytuacja w tym zakresie może się jeszcze znacznie pogorszyć, bo łany w rejonach bezśnieżnych, nawet jeśli nie zostały zniszczone przez mróz, to są bardzo silnie osłabione i charakterystyczne dla okresu przedwiośnia spadki temperatur w połączeniu z wiatrem mogą doprowadzić do znacznego poszerzenia zniszczeń zasiewów.

Zalecenia dotyczące agrotechniki wczesnowiosennej na uszkodzonych łanach zbóż ozimych
Podstawą do działań na wiosnę powinna być ocena stanu łanu, a w szczególności ilości
żywych roślin na jednostce powierzchni zdolnych do stworzenia w wyniku krzewienia dobrze
zwartego łanu. Dla pewnej orientacji podano w tabeli 1 minimalne zagęszczenie roślin dające szansę na uzyskanie względnie dobrej zwartości łanu. Na przykład dla pszenicy na kompleksie żytnim bardzo dobrym wystarczy około 140 roślin, aby wytworzyć dość wysoki plon ziarna.

Tabela 1. Minimalne zagęszczenie roślin zbóż ozimych w czasie ruszania wegetacji.

Duże znaczenie dla zmniejszenia skutków uszkodzenia łanów będzie miał termin zastosowania pierwszej dawki nawożenia azotem. Najlepiej jest zastosować ją w czasie ruszenia wegetacji, ale zwłaszcza na glebach gliniastych, nie zawsze wjazd bezpośrednio po rozmarznięciu gleby jest możliwy. Dlatego lepszym wyjściem może być zastosowanie azotu na jeszcze zamarzniętą glebę, oczywiście pod warunkiem, że nie jest pokryta śniegiem.
Kiedy wilgotność gleby zmniejszy się do odpowiedniego poziomu, należy przeprowadzić
bronowanie. Zabieg ten może pobudzić rośliny do intensywniejszego krzewienia.
Ważne znaczenie będzie miało także zwalczanie chwastów, które w przerzedzonych czy
osłabionych łanach są szczególnie niebezpieczne.

Przesiewy po zbożach ozimych – zalecenia
Stojąc przed wyborem rośliny następczej należy uwzględnić działanie następcze środka stosowanego w przedplonie. Na wielu plantacjach roślin zbożowych wykonano już jesienne zabiegi herbicydowe.
Generalnie jest to powszechnie stosowana metoda, ponieważ zgodnie z zaleceniami specjalistów, odchwaszczanie zbóż najlepiej jest wykonać już jesienią, aby od wczesnych faz rozwojowych zapewnić roślinie optymalne warunki wzrostu i rozwoju. Zastosowane herbicydy charakteryzują się zróżnicowanym tempem rozkładu w glebie oraz, co za tym idzie, działaniem na rośliny następcze.
Niektóre środki, zwłaszcza o długim okresie rozkładu, mogą powodować uszkodzenia plantacji roślin następczych. W tabeli 2 podano wykaz substancji aktywnych herbicydów stosowanych do jesiennego odchwaszczania zbóż, wraz z nazwami handlowymi herbicydów oraz roślinami jakie można uprawiać wiosną po zaoraniu plantacji opryskiwanych danym środkiem.

Tabela 2. Działanie następcze herbicydów na plantacjach zaoranych w wyniku uszkodzeń mrozowych.

Źródło: IUNG-PIB w Puławach, autorzy opracowania: dr hab. Jerzy Grabiński prof. nadzw., dr Renata Kieloch, mgr Marek Badowski, mgr Czesław Pietruch

W jutrzejszych informacjach: Stan upraw rzepaku ozimego i zalecenia IUNG