Niestety spory o granice pól wciąż się zdarzają. Sposobem na zakończenie sporu o miedzę jest złożenie wniosku o rozgraniczenie nieruchomości. Warto znać procedurę z tym związaną.
Zasady rozgraniczenia nieruchomości regulują przepisy ustawy z 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne i kartograficzne (tekst jedn. Dz. U. z 2024 r., poz. 1151, z późn. zm.) oraz przepisy Kodeksu cywilnego.
Rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby, wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami.
Rozgraniczenia nieruchomości dokonują wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz sądy.
Z urzędu i na wniosek
Wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) przeprowadzają rozgraniczenie nieruchomości z urzędu lub na wniosek strony.
Postępowanie o rozgraniczenie nieruchomości przeprowadza się z urzędu przy scaleniu gruntów, a także jeżeli jest brak wniosku strony, a potrzeby gospodarki narodowej lub interes społeczny uzasadniają przeprowadzenie rozgraniczenia.
Postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie scalenia gruntów zastępuje postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości.
Na postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości nie służy zażalenie.
Ustalenie przebiegu granic
Wezwanie do stawienia się na gruncie doręcza się stronom za zwrotnym poświadczeniem odbioru, nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem. W wezwaniu należy poinformować strony o skutkach niestawiennictwa.
Nieusprawiedliwione niestawiennictwo stron nie wstrzymuje czynności geodety.
W razie usprawiedliwionego niestawiennictwa strony, geodeta wstrzymuje czynności do czasu ustania przeszkody lub wyznaczenia pełnomocnika – nie dłużej jednak niż na okres jednego miesiąca.
Czynności ustalania przebiegu granic wykonuje geodeta upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Jeżeli jest brak wskazanych wyżej danych, lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy.
Podstawę ustalenia przebiegu granic nieruchomości stanowią dokumenty:
- stwierdzające stan prawny nieruchomości (odpisy z ksiąg wieczystych lub odpisy dokumentów znajdujących się w zbiorze dokumentów, wypisy aktów notarialnych, prawomocne orzeczenia sądu i ugody sądowe, ostateczne decyzje administracyjne),
- określające położenie punktów granicznych i przebieg granic nieruchomości (między innymi: szkice graniczne, protokoły graniczne, akty ugody, szkice wyznaczenia granic działek wydzielonych w wyniku scalenia, wymiany gruntów lub w wyniku podziału nieruchomości, mapy scalenia i wymiany gruntów, mapa ewidencji gruntów, mapa zasadnicza).
Za podstawę ustalania przebiegu granic nieruchomości mogą służyć uwierzytelnione przez ośrodek dokumentacji kopie, wyrysy, odrysy, wypisy lub odpisy dokumentów przyjętych do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, jeżeli zawierają dane o ich rodzaju, dacie powstania i wykonawcy.
W trakcie ustalania przebiegu granic na gruncie geodeta wykonuje następujące czynności:
- sprawdza obecność i ustala tożsamość stron,
- przyjmuje pełnomocnictwa udzielone przez strony,
- przeprowadza wywiad terenowy.
Podczas wywiadu terenowego geodeta odszukuje znaki graniczne, a także określa położenie przesuniętych, uszkodzonych lub zniszczonych znaków granicznych oraz punktów granicznych, jeżeli istnieją dokumenty pozwalające na określenie ich położenia.
Jeżeli przebieg granicy został ustalony na podstawie zebranych dowodów, geodeta wykonuje następujące czynności:
- wskazuje stronom przebieg granicy,
- stabilizuje punkty graniczne,
- sporządza protokół graniczny,
- wykonuje pomiar granicy, a także trwałych elementów zagospodarowania terenu mających znaczenie dla określenia jej przebiegu.
W razie gdy ustalenia przebiegu granicy nie można wykonać na podstawie zebranych dowodów, geodeta przyjmuje oświadczenia stron dotyczące przebiegu granicy.
Ugoda przed geodetą
Z czynności ustalenia przebiegu granic sporządza się protokół graniczny lub akt ugody.
W razie sporu co do przebiegu granicy, geodeta nakłania strony do zawarcia ugody. Podczas negocjacji geodeta przedstawia stronom wszystkie dowody i argumenty za proponowanym przebiegiem granicy, a także informuje, że w razie braku ugody do rozpatrzenia sprawy właściwy jest sąd.
Geodeta sporządza akt ugody, jeżeli doprowadzi do jej zawarcia. Akt ugody należy sporządzić oddzielnie dla każdej linii granicznej, która w całości lub na niektórych odcinkach była sporna. Obejmuje ona wyłącznie sporne odcinki granicy. Treść ugody nie może wykraczać poza przedmiot związany z rozgraniczeniem. Ugoda zawarta przed geodetą posiada moc ugody sądowej.
Akt ugody powinien zawierać między innymi:
- opis przedmiotu sporu z podaniem granic wskazanych przez strony oraz wynikających z dokumentacji,
- opis wzajemnych ustępstw,
- szczegółowy opis granicy uznanej za obowiązującą po podpisaniu aktu ugody,
- informację, że zawarta ugoda posiada moc ugody sądowej.
Decyzja o rozgraniczeniu
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli zainteresowani właściciele nieruchomości nie zawarli ugody przed geodetą, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron.
Wydanie decyzji poprzedza:
- sprawdzenie przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) prawidłowości wykonania czynności ustalenia przebiegu granic nieruchomości przez upoważnionego geodetę oraz zgodności sporządzonych dokumentów z przepisami; w wypadku stwierdzenia wadliwego wykonania czynności upoważnionemu geodecie zwraca się dokumentację do poprawy i uzupełnienia;
- włączenie dokumentacji technicznej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
Strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, przekazania sprawy sądowi.
Przekazanie sprawy do sądu
Jeżeli w razie sporu co do przebiegu linii granicznych nie dojdzie do zawarcia ugody lub nie ma podstaw do wydania decyzji upoważniony geodeta tymczasowo utrwala punkty graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, oznacza je na szkicu granicznym, sporządza opinię i całość dokumentacji przekazuje właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta).
Sąd rozpatruje sprawy o rozgraniczenie nieruchomości w trybie postępowania nieprocesowego.
Zgodnie z art. 152 Kodeksu cywilnego, właściciele gruntów sąsiadujących mają obowiązek współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych; koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymywania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie. W myśl art. 153 Kodeksu cywilnego, jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między interesowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności; może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną.
Wykonanie orzeczeń sądowych o rozgraniczeniu nieruchomości
Wykonanie orzeczeń sądowych o rozgraniczeniu nieruchomości odbywa się z udziałem geodety.
Prawomocne orzeczenia i ostateczne decyzje ustalające przebieg granic nieruchomości sąd przesyła z urzędu w terminie 30 dni do sądów rejonowych właściwych do prowadzenia ksiąg wieczystych i do właściwych starostów, w celu ujawnienia ich w księgach wieczystych oraz w ewidencji gruntów i budynków.
Właściciele lub inne osoby władające nieruchomościami (gruntami) mają obowiązek ochrony znaków granicznych.
Wznowienie znaków granicznych
Przesunięte, uszkodzone lub zniszczone znaki graniczne mogą być wznowione bez przeprowadzenia postępowania rozgraniczeniowego, jeżeli istnieją dokumenty pozwalające na określenie ich pierwotnego położenia. Jeżeli jednak wyniknie spór co do położenia znaków, zainteresowane strony mogą wystąpić do sądu o rozstrzygnięcie sprawy.
