Kukurydza jest rośliną na trwale wpisaną w krajobraz polskiej wsi. Z tych względów, współczesny producent mleka nie wyobraża sobie dziś żywienia krów mlecznych inną paszą niż kiszonka z kukurydzy. Uprawia się ją na przeszło 630 tys. ha, z czego areał ponad 370 tys. ha to kukurydza przeznaczona na kiszonkę. Coraz częściej jednak w Polsce, w okresie lata występują długotrwałe susze, pociągające za sobą nie tylko drastyczny spadek plonu, ale również pogorszenie jego jakości.
Na znacznym obszarze kraju ponadto mają miejsce niedobory wody spowodowane spadkiem poziomu wód gruntowych i w konsekwencji stepowienie klimatu. Dodatkowym zagrożeniem dla kukurydzy są choroby grzybowe (głownia guzowata) oraz szkodniki (omacnica prosowianka, kukurydziana stonka korzeniowa). Stąd rolnicy, szczególnie z rejonów o dużej koncentracji chowu bydła mlecznego, od lat szukają alternatywnych roślin, bardziej odpornych niż kukurydza, na odmienne warunki klimatyczne.
Pionierskie uprawy
W 2004 roku założono w Polsce pierwsze uprawy sorgo oraz mieszańca – sorgo z trawą sudańską. Jak wykazały obserwacje, obydwie te rośliny lepiej niż kukurydza wykorzystują wodę. Wykształcają także głębszy system korzeniowy, co czyni je mniej wrażliwymi na suszę. Im suchsze i cieplejsze jest lato, tym różnice we wzroście sorgo i jego mieszańca z trawą sudańską nad kukurydzą są większe. Rośliny sorgo ponadto bardzo długo jesienią pozostają zielone i nie są porażane przez głownię ani uszkadzane przez szkodniki.Aktualnie nie ma odmian sorgo zarejestrowanych w Polsce, jednak nasi rolnicy mogą korzystać z katalogu unijnego. Najczęściej w naszym kraju na paszę uprawiane są cukrowe odmiany sorgo (Sucrosorgo 506, Topsilo) i mieszaniec trawy sudańskiej z sorgo (Nutri Honey).
Uśpienie w suszy
Sorgo jest rośliną tropikalną, odporną na suszę. Rozwija mocny system korzeniowy, a w przypadku dłuższej suszy wchodzi w stan uśpienia, aby wraz ze wzrostem poziomu wilgotności ponownie rozpocząć wegetację. Liście tej rośliny pokrywa ochronna warstwa wosku, który chroni je przed utratą wody. Tam, gdzie kukurydza zaczyna cierpieć na niedobór wody, sorgo nie przerywa wegetacji. Te właśnie właściwości sorgo sprawiły, że przy powtarzających się w naszym kraju długotrwałych okresach suszy latem, wielu hodowców bydła widzi w uprawie tej rośliny szansę na zabezpieczenie odpowiedniej ilości kiszonki dla krów, gdyż w takich warunkach zarówno kukurydza, jak i ruń na trwałych użytkach zielonych nie są w stanie zapewnić właściwego plonu. Sorgo w warunkach klimatycznych Polski nie wydaje nasion, ale jest w stanie wyprodukować wysoki plon zielonej masy, nawet do 100 ton/ha (16-20 ton suchej masy/ha). Ma mniejsze wymagania glebowe niż kukurydza, może rosnąć na glebach lekkich o odczynie lekko kwaśnym (pH 5,6-6,5). Nie znosi gleb zimnych, ciężkich, trwale podmokłych. Ma duże wymagania termiczne, dlatego termin siewu przypada po 15 maja, kiedy temperatura gleby osiągnie wartość 12-14° C. Uprawa przedsiewna nie różni się od wykonywanej pod kukurydzę. Ma też podobne do kukurydzy zapotrzebowanie na składniki pokarmowe, wymaga nawożenia mineralnego w wysokości 300 kg NPK/ha (stosunek N:P:K zalecany, jak 2:1:2). Do walki z chwastami można stosować środki chemiczne zarejestrowane w uprawie kukurydzy. Łodygi sorgo są wyższe od kukurydzy i mogą osiągać nawet 3-4 metry wysokości. Zielona zawiera wysoką zawartość cukrów prostych, co znacznie ułatwia jej zakiszanie, a powstała kiszonka jest na ogół chętnie zjadana wyjadana przez bydło. Atutem uprawy sorgo jest również brak szkód wyrządzanych przez zwierzęta leśne, jeleniowate i dziki nie gustują w zielonce z sorgo, tak jak w kukurydzy.
2-3 pokosy w sezonie
Mieszaniec sorgo z trawą sudańską jest rośliną jednoroczną. Charakteryzuje się szybkim tempem wzrostu, zwłaszcza na początku wegetacji oraz po skoszeniu. Można z niego uzyskać 2-3 pokosy zielonki w trakcie sezonu, z przeznaczeniem na zielonkę, kiszonkę, sianokiszonkę lub siano. Podobnie jak sorgo jest odporny na suszę i przydatny do uprawy na glebach lekkich oraz piaszczystych. Zalecane dawki NPK to 500 kg/ha. Stosowanie herbicydów, ze względu na bardzo szybki wzrost rośliny, nie jest zazwyczaj konieczne. W zależności od warunków, roślina daje plon 12-25 ton suchej masy z ha. Skoszone rośliny zawierają ok. 70% wody, dlatego przed zakiszaniem wymagają podsuszenia.
Sorgo w warunkach polskich uprawiane jest na kiszonkę. Zbiór tej rośliny powinien nastąpić po pierwszych przymrozkach (od połowy września do początku października). W tym czasie ziarniaki sorgo powinny znajdować się w dojrzałości woskowej. Obawy może budzić zawartość kwasu pruskiego w roślinach sorgo. Doświadczenia jednak dowodzą, że w prawidłowo sporządzonej kiszonce rozkłada się on po około 3 tygodniach, dlatego kiszonka z sorgo nie stwarza zagrożenia dla zdrowia zwierząt. Do zbioru sorgo na kiszonkę można użyć maszyn stosowanych do zbioru kukurydzy – cięcie na sieczkę około 4 cm. Aby kiszonka była jak najlepsza, sorgo w chwili zbioru powinno mieć zawartość suchej masy powyżej 25%. W takich warunkach nie następuje odpływ soku kiszonkowego i związane z tym straty wartości pokarmowej. Wysoka zawartość cukrów rozpuszczalnych w sorgo powoduje szybkie i dobre zakiszanie się, dlatego dodawanie zakiszaczy nie jest konieczne. Samo sporządzanie pryzmy kiszonkowej nie różni się od zakiszania kukurydzy.
Uzupełnić energię
Badania prowadzone przez różne ośrodki naukowe w Polsce potwierdzają przydatność sorgo w żywieniu zwierząt, jednak wartość pokarmowa kiszonki z tej rośliny w porównaniu z kukurydzą jest znacznie niższa. Wyższa zawartość włókna surowego oraz niższa zawartość energii nie pozwalają na stosowanie jej samodzielnie w żywieniu krów wysokomlecznych. Aby uzupełnić poziom substancji pokarmowych w kiszonce z sorgo jest ono stosowane najczęściej razem z kiszonką z kukurydzy lub z kiszonką z traw. Kiszonka z sorgo nadaje się natomiast do żywienia krów mlecznych w drugiej połowie laktacji, krów zasuszonych, jałówek cielnych, mamek oraz wszystkich innych zwierząt mających mniejsze zapotrzebowanie na energię.
Mix cropping
Alternatywnym rozwiązaniem jest uprawa sorgo w mieszance z kukurydzą w tzw. technologii mix cropping”. W Polsce tego typu uprawy pojawiły się 2 lata temu, na Węgrzech są one stosowane od 6 lat. Technologię tę lansuje firma Syngenta. Do mieszanki z kukurydzą używa się sorga odmiany Sucrosorgo 506. Sposób siewu zależy od jakości gleby. Na dobrych glebach kukurydza i sorgo wysiewane są w tych samych rzędach, ale na różnych głębokościach. Na glebach średnich i lżejszych – oba gatunki muszą być wysiewane w osobne rzędy. Za pomocą odpowiednich proporcji kukurydzy do sorgo można uzyskać wyższe wartości energii w plonie, niż w przypadku uprawy samego sorgo. Z 1 ha uprawy uzyskuje się 75-90 ton zielonki i od 16 do 19 ton suchej masy. Zielonka zawiera 23% suchej masy. W suchej masie białko stanowi 6,7-7,9%, zaś włókno surowe 22-31%.
Sorgo nie należy traktować jako uprawy konkurencyjnej wobec kukurydzy. Może być raczej rośliną komplementarną, która na stanowiskach słabych, gdzie uprawa kukurydzy jest zawodna wyda wyższy plon zielonej masy. Szczególnie polecać sorgo można w rejonach ubogich w opady. Prace hodowlane nad sorgiem trwają cały czas, co może doprowadzić do poprawy jakości nowych odmian. Sorgo jest więc rośliną mającą duże szanse na stałe zagoszczenie w rolniczym krajobrazie Polski.
“
