W nawożeniu roślin większą uwagę zwraca się na podstawowe makroelementy, czyli NPK, mniejszą natomiast na drugorzędne, a więc Ca, Mg, S i Na. Wśród nich prawie zupełnie zapominamy o sodzie (Na).
Ten fakt w przypadku niektórych roślin jest błędem, ponieważ znane prawo minimum Liebiega dotyczy wszystkich składników, niezbędnych dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. W praktyce oznacza to, że niedobór jednego z nich, ogranicza efektywność innych, w tym najbardziej plonotwórczego azotu. Sód pod względem właściwości chemicznych i funkcji życiowych, jakie pełni w roślinie, zastępuje w pewnym stopniu potas. Wprawdzie rośliny uprawiane w naszej strefie klimatycznej mogą funkcjonować bez sodu, ale wiele z nich, np. burak cukrowy, korzystnie reaguje wzrostem plonu na jego obecność w roślinie, nawet w warunkach optymalnego zaopatrzenia w potas.
Jest to szczególnie widoczne (dotyczy większości roślin) w latach lub okresach z niedoborem opadów. Sód podobnie jak potas zwiększa tolerancję roślin na suszę, m.in. poprzez wzrost ciśnienia osmotycznego komórek roślinnych, które dzięki temu sprawniej pobierają i zatrzymują wodę. Deficyt potasu i sodu w roślinie powoduje zakłócenia w działaniu aparatów szparkowych, regulujących transpirację, przy czym tego typu anomalie są tym większe, im roślina zawiera mniej sodu.
Sód w roślinie
W sytuacji stresu wodnego (suszy) aparaty szparkowe roślin dobrze odżywionych sodem, zamykają się wcześniej, niż nawożonych wyłącznie potasem, dzięki czemu tracą mniej wody, co przekłada się na sprawniejsze tworzenie biomasy roślinnej. W konsekwencji dłużej w okresie dobowym, zachowują niezbędny dla ich procesów życiowych turgor.
Stwierdzono także, że sód stymuluje wzrost powierzchni liści buraka oraz zwiększa w nich koncentrację chlorofilu. Tym samym wpływa pośrednio na efektywność fotosyntezy i tworzenie cukrów. U roślin dobrze odżywionych sodem sprawniej przebiega także transport cukrów w roślinie, niż żywionych wyłącznie potasem.
W przypadku niektórych roślin dodatni wpływ sodu ujawnia się przy niedoborze potasu, zaś u innych (burak, seler, szpinak, owies) także przy dostatecznym zaopatrzeniu w potas. Wśród roślin uprawnych szczególnie korzystnie na sód reagują rośliny z rodziny komosowatych, a więc burak i szpinak, ale także niektóre zboża i trawy. Sód wpływa także korzystnie na smakowitość pasz (dotyczy głównie traw na użytkach zielonych), poza tym jest ważnym składnikiem mineralnym zwierząt.
Grupy roślin pod względem ich reakcji na plonotwórczy wpływ sodu
Rośliny sodolubne: burak cukrowy i ćwikłowy oraz niektóre trawy. W ich przypadku znaczna część potasu (20-25 proc.) może być zastąpiona sodem. Istotny dla tych roślin jest też fakt, iż na ogół wzrost dawki potasu (ponad potrzeby pokarmowe roślin), nie wywiera plonotwórczego efektu, natomiast dodatkowa dawka sodu oddziałuje plonotwórczo.
Rośliny korzystnie reagujące na sód: szpinak, kapusta, rzepak, rzodkiewka, owies, pszenica, groch, len i seler. W ich przypadku zaleca się mniejszą dawkę sodu, przeciętnie 10-15 proc. w stosunku do zalecanych dawek potasu.
Rośliny słabiej reagujące: ziemniak, tytoń, pomidor, jęczmień, proso, niektóre trawy. W tej grupie roślin potas można zastąpić Na w granicach 3-5 proc., a więc w niewielkim stopniu.
Rośliny niesodolubne, niekorzystnie reagujące na sód: kukurydza, żyto, soja i fasola. W ich przypadku potas nie powinien być zastępowany sodem.
Różnice w reakcji roślin sodo- i niesodolubnych wynikają także z możliwości i szybkości przemieszczania tego składnika z korzeni do liści. W przypadku roślin niesodolubnych istnieje w korzeniach specyficzny mechanizm ograniczający transport sodu do części nadziemnej rośliny.
Nawożenie
W doglebowym nawożeniu roślin sodem, należy zachować umiar, gdyż zbyt wysoka dawka Na, powoduje niszczenie struktury gruzełkowatej gleb oraz wzrost ich zasolenia. W konsekwencji gleba wykazuje większą skłonność do zaskorupiania, co przekłada się na gorsze wschody oraz wypady młodych siewek buraka i innych roślin. Oczywiście przy wnoszeniu większych dawek sodu (dotyczy roślin I i II grupy), można zmniejszyć odpowiednio dawki potasu.
Wśród nawozów doglebowych zawierających sód polecić można następujące (zawartość składników podano w formie tlenkowej, w tym sód jako Na2O, zaś siarkę SO3): Korn-Kali (40% K; 4% Na; 6% Mg i 12,5% S), Lubofos pod buraki (3,5% N; 10% P; 21% K; 2% Ca; 2,2% Na; 14,5% S i 0,2% B), Magnesia-Kainit (9% K, 4% Mg, 35% Na i 9% S), UltraKali (41% K; 6,5% Mg; 15% S i 4% Na), YaraMila PROBETA (15% N; 8% P; 10% K; 11% Na; 1,5% Mg; 5% S; 0,1% B i 0,6% Mn).
Podane negatywne skutki doglebowego stosowania większych dawek saodu nie zachodzą przy jego dolistnej aplikacji. Jest on dość łatwo pobierany, zwłaszcza przez rośliny z dobrze wykształconą blaszką liściową, np. burak, szpinak, rzepak, ziemniak oraz wiele innych. W tym celu można polecić Mag-Sód-Activ, charakteryzujący się nie tylko wysoką zawartością Na (13,1 proc.), ale też S (49,1 proc.) i Mg (16 proc.) oraz Mn i Zn. Trzykrotny oprysk roślin (z trzech pierwszych grup) w okresie ich wegetacji, złagodzi niedobór sodu i innych składników zawartych w nawozie, z korzyścią dla gospodarki wodnej roślin, a w konsekwencji zwyżki plonu i jego jakości.
