Nawozy organiczne są źródłem próchnicy oraz makro- i mikroelementów niezbędnych do prawidłowego rozwoju roślin. Poprawiają strukturę gleby i korzystnie oddziałują na właściwości fizyczne gleby (stosunki powietrzne i wodne) oraz biologiczne właściwości gleby (rozwój mikroorganizmów). Przyczyniają się również do lepszego wykorzystania i wyższej efektywności nawozów mineralnych.
Powszechnie stosowanymi pod ziemniaki nawozami wnoszącymi substancję organiczną są w gospodarstwach utrzymujących zwierzęta na ściółce obornik, w gospodarstwach prowadzących bezściołowe utrzymywanie zwierząt gnojowica, zaś w gospodarstwach bezinwentarzowych może to być słoma lub zielona masa roślin poplonowych.
Słoma roślin zbożowych może być dobrym nawozem organicznym pod warunkiem, że zostanie rozdrobniona najlepiej na odcinki poniżej 10 cm i przyorana natychmiast po zbiorze ziarna. W tym celu najlepiej jest zastosować do zbioru ziarna kombajn z rozdrabniaczem słomy i bezpośrednio po zbiorze wykonać podorywkę na głębokość 10 – 12 cm. Wartość nawozowa słomy uzależniona jest od gatunku zboża (tabela 1).
Tabela 1. Skład chemiczny różnych rodzajów słomy (zawartość procentowa w suchej masie).
Rodzaj słomy |
N |
P |
K |
Mg |
Żyto |
0,58 |
0,11 |
1,00 |
0,08 |
Pszenica |
0,64 |
0,10 |
1,05 |
0,09 |
Jęczmień |
0,75 |
0,11 |
1,34 |
0,12 |
Owies |
0,73 |
0,15 |
1,90 |
0,11 |
Obornik |
2,38 |
0,62 |
2,76 |
0,76 |
Zawartość składników mineralnych w słomie jest znacznie mniejsza niż w oborniku. Dlatego działanie tego nawozu na środowisko glebowe polega głównie na korzystnym wpływie na właściwości gleby (stanowi dobry materiał próchnicotwórczy), a w mniejszym stopniu niż inne nawozy organiczne słoma ma znaczenie jako źródło składników pokarmowych dla roślin. Specyficzną cechą słomy jest szeroki stosunek C:N, wynoszący 80-100:1, podczas gdy w oborniku stosunek C:N waha się w granicach 20-25:1, zaś w glebie 8-12:1. Wprowadzenie do gleby materiału (słomy) o tak dużej zawartości węgla stymuluje rozwój mikroorganizmów glebowych, które do swego rozwoju zużywają nie tylko azot z rozkładającej się słomy, ale także azot z zasobów glebowych, co określa się biologicznym unieruchamianiem tego składnika. Chcąc zapobiec temu niekorzystnemu procesowi i przyspieszyć rozkład słomy, należy zastosować dodatek azotu mineralnego w ilości 0,8 – 1,0 kg N na 100 kg słomy. Najlepiej zastosować na pociętą słomę mocznik. Słoma przyorana z dodatkiem azotu w nieznacznym stopniu ustępowała obornikowi w odniesieniu do plonowania ziemniaków (tabela 2).
Tabela 2. Wpływ nawożenia organicznego i dawek azotu na plon bulw ziemniaków (t/ha). IHAR Oddział Jadwisin.
Nawozy |
Dawki azotu w kg/ha |
Średnio |
|||
organiczne |
0 |
50 |
100 |
150 |
|
Obornik – 25 t/ha |
23.1 |
28.3 |
27.9 |
26.7 |
26.5 |
Słoma 5 t/ha + 1 kg N na 100 kg słomy |
20.3 |
26.3 |
27.4 |
26.8 |
25.2 |
W warunkach stosowania wysokich dawek nawozów azotowych, można zrezygnować z dodatkowego azotu mineralnego przed przyoraniem słomy. W takich warunkach po zbiorze roślin pozostaje w glebie pewna ilość azotu, która jest wystarczająca do mineralizacji słomy. Ponadto w gospodarstwach stosujących intensywne nawożenie przyorywanie słomy po zbiorze roślin może pełnić rolę ochronną, wiążąc nadmiar azotu mineralnego i nie dopuszczając do jego wymycia.
Alternatywną formę nawozu organicznego stanowić może zielona masa roślin poplonowych. Godnym polecenia jest uprawa ziemniaków po przyorywanych poplonach ścierniskowych, czyli wysiewanych po zbiorze roślin zbożowych i przyorywanych jesienią tego samego roku. Nie zaleca się natomiast uprawy ziemniaków po poplonach ozimych, czyli wysiewanych jesienią i przyorywanych wiosną następnego roku, gdyż prowadzić to może do obniżenia plonu bulw ze względu na opóźnienie terminu sadzenia. Oprócz dostarczania zielonej masy, rośliny poplonowe chronią glebę przed erozją wodną i wietrzną przyczyniając się również do poprawy warunków fitosanitarnych w zmianowaniu roślin. Dodatkową korzyścią z uprawy roślin poplonowych jest jeszcze to, że dzięki głęboko sięgającemu systemowi korzeniowemu możliwe jest przemieszczanie makro- i mikroelementów z głębszych do wierzchnich warstw gleby.
Wyniki dotychczasowych doświadczeń z różnymi roślinami poplonowymi wskazują na znaczne korzyści ekonomiczne wynikające z ich stosowania w porównaniu do innych form nawozów organicznych (tabela 3).
Tabela 3. Porównanie nakładów pracy przy różnych formach nawozów organicznych. IHAR Oddział Jadwisin .
Forma nawozu organicznego |
Nakłady w rbh* na 1 ha |
Obornik
Gnojowica Słoma Rośliny poplonowe |
5,6
2,7 1,5 2,1 |
- roboczogodziny – nakład pracy uwzględnia wywózkę i roztrząsanie obornika, rozlewanie gnojowicy, cięcie słomy, siew poplonów ścierniskowych
Stosowanie słomy czy poplonów jest 2-3-krotnie tańsze w porównaniu do obornika czy gnojowicy.
Warunkiem udania się poplonów ścierniskowych (uzyskanie możliwie największej ilości zielonej masy roślin) jest:
– możliwie wczesny zbiór z pola rośliny przedplonowej,
– wysiew nawozów fosforowych (40-50 kg/ha P2O5), potasowych (60-80 kg/ha K2O) oraz azotowych (60-90 kg/ha N) w przypadku uprawy roślin ni motylkowych, na ścierń i natychmiastowe przystąpienie do orki na głębokość 15-18 cm, najlepiej połączonej z narzędziem wyrównującym pole (brona, wał strunowy),
dobór właściwych gatunków roślin (tabela 4),
wysiew roślin poplonowych w optymalnym terminie (tabela 4),
odpowiednia ilość opadów deszczu w sierpniu i wrześniu.
Tabela 4. Zalecane rośliny jako poplony ścierniskowe pod ziemniaki.
Forma
między- plonu |
Roślina |
Kategoria gleby |
Termin siewu |
Norma
wysiewu kg/ha |
|
lekka |
średnia |
||||
Poplony ścierniskowe
z roślin strączkowych |