fbpx

Skrzypionki – szkodliwe szkodniki zbóż

Zasiewom zbóż w Polsce zagraża ponad 30 gatunków szkodników, ale straty gospodarcze powoduje tylko kilka z nich. Jednymi z ważniejszych są skrzypionki. Pod tą nazwą kryją się dwa gatunki: skrzypionka zbożowa i skrzypionka błękitek, których stadium szkodliwym są zarówno larwy (najważniejsze), jak i osobniki dorosłe. W zdecydowanej większości przypadków niemal co roku gatunkiem dominującym na polach jest skrzypionka zbożowa. Drugi gatunek w prowadzonych odłowach zazwyczaj nie przekracza 10–20% udziału w populacji zebranej z pola za pomocą czerpaka entomologicznego.

Opis zagrożenia

Baner Syngenta

Chrząszcze skrzypionki zbożowej osiągają do 6 mm długości. Pokrywy ich skrzydeł są podłużne, o barwie niebieskozielonej z metalicznym połyskiem, z lekko punktowanymi wgłębieniami. Przedplecze i nogi są czerwonordzawe, a stopy czarne. Chrząszcze skrzypionki błękitek są nieco mniejsze, osiągają do 5 mm długości. Mają ciemnogranatowe zabarwienie pokryw skrzydeł. Ich przedplecze i nogi są czarne. Jaja skrzypionek są koloru miodowożółtego, osiągają długość ok. 1 mm, mają kształt walcowaty, na obu końcach są tępo zaokrąglone. Składane są przez samice najczęściej pojedynczo lub po dwie, trzy sztuki wzdłuż nerwów liści w pobliżu ich nasady, bądź w środku blaszki liściowej, głównie po ich zewnętrznej stronie.

Larwy skrzypionek wyglądem przypominają małe ślimaki. Są miękkie, wrzecionowate, o górnej stronie ciała uwypuklonej, a dolnej spłaszczonej. Głowa jest kulista, czarna, reszta ciała – brunatnożółta. Z uwagi na to, że otwór odbytowy znajduje się na górnej stronie ostatniego segmentu odwłoka, odchody wyrzucane są na stronę grzbietową. Całe ciało larw pokryte jest zatem lepkim śluzem i kałem, co chroni je przed przesuszeniem oraz wrogami naturalnymi. Stopniowe zrzucanie śluzowatej wydzieliny jest jednym z symptomów osiągania przez larwy dojrzałości rozwojowej. Wraz ze wzrostem, larwy stopniowo zmniejszają intensywność żerowania aż do całkowitego zaprzestania pobierania pokarmu. Po zakończeniu żerowania migrują do miejsc, w których następuje przepoczwarczenie. Przepoczwarczenie larw skrzypionki zbożowej zawsze następuje w kokonach w glebie. Z kolei u skrzypionki błękitek proces ten zachodzi w białawych kokonach umieszczonych na różnych częściach roślin, zwykle w pochwach liściowych, na górnej powierzchni liści, na kłosach, a rzadziej na dokłosiu lub źdźble poniżej liścia flagowego.

Rozwój
Jako pierwsze pojawiają się na roślinach zawsze chrząszcze, które zimują ukryte w ściółce i pomiędzy podziemnymi częściami roślin. Po wylocie (już od pierwszej połowy kwietnia) ma miejsce intensywny żer uzupełniający na najmłodszych liściach zbóż i traw. Jeżeli w strukturze zasiewów jest pełny udział zbóż ozimych i jarych, to najwcześniej rozpoczynają żerowanie na życie ozimym. Jednak w bardzo małym stopniu składają na nim jaja, gdyż preferują do tego celu pozostałe zboża ozime i jare. Proces żerowania i składania jaj jest rozciągnięty w czasie i w zależności od panujących warunków atmosferycznych może trwać 2–3 tygodni. Szczególnie korzystne dla rozwoju skrzypionek są ciepłe i słoneczne wiosny z umiarkowaną ilością opadów. W takich okresach obserwuje się gwałtowny wzrost liczby składanych jaj. Jedna samica może ich złożyć nawet 200–300 sztuk. Jaja mogą być układane na liściach pojedynczo lub w skupiskach. W zależności od warunków pogodowych po kilku, kilkunastu dniach wylęgają się larwy. Te, które wylęgają się przed kłoszeniem zbóż, po bardzo krótkim 2–4-dniowym żerowaniu na najniżej położonych liściach, wędrują ku górze aż docierają do liścia flagowego i podflagowego, aby na nich kontynuować żer.

Szkodliwość
Żerowanie larw prowadzi do powstawania białych plam i podłużnych dziur na liściach, a u młodych roślin do nadmiernego krzewienia. Larwy skrzypionek przy licznym wystąpieniu mogą zredukować powierzchnię asymilacyjną liścia flagowego i podflagowego do 50–80%. Rozmiar szkód jest czasami tak duży, że pole obsiane zbożem już z daleka wydaje się być białe. Gwałtowny spadek powierzchni asymilacyjnej prowadzi do osłabienia roślin oraz pogorszenia odżywienia ziarniaków. Zmniejsza się liczba ziarniaków w kłosach, a także ich masa. Tak pokaźne ubytki w tkankach odpowiedzialnych za proces fotosyntezy powodują w niektórych przypadkach obniżenie plonu ziarna od 2 dt/ha do nawet 9 dt/ha. W warunkach agroklimatycznych Polski przy masowym wystąpieniu skrzypionek straty w plonach zbóż mogą przekraczać nawet 30%.

Obok strat bezpośrednich, związanych z ilościowym zmniejszeniem plonu ziarna, skrzypionki przyczyniają się do pogorszenia zdrowotności łanu. Przez uszkodzone tkanki wnikają bowiem do wnętrza roślin wirusy, bakterie i grzyby odpowiedzialne za rozwój wielu groźnych chorób zbóż, które nie dość że pogłębiają straty ilościowe, to dodatkowo pogarszają jakość plonu.

McHale - baner
Danko baner marzec 2024
Webinarium konopie - baner
POZ 2024 - baner

Najpopularniejsze artykuły
NAJNOWSZE WIADOMOŚCI
[s4u_pp_featured_products per_row="2"]
INNE ARTYKUŁY AUTORA




ARTYKUŁY POWIĄZANE (TAG)

NAJNOWSZE KOMENTARZE

Newsletter

Zapisz się do Rolniczego Newslettera WRP.pl, aby otrzymywać informacje o tym co aktualnie najważniejsze w krajowym i zagranicznym rolnictwie.