Siej grykę i… sięgaj po dopłaty

Przy uprawie gryki można uzyskać dodatkowe dopłaty w ramach działania – Rolnictwo zrównoważone, pakiet 6 „Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie”.

Wadliwe zmianowanie roślin, spowodowane zbyt dużym udziałem zbóż, niekiedy również rzepaku, a w konsekwencji ich częsta uprawa po sobie, prowadzi do większej presji chorób i szkodników. By temu zapobiec wskazany jest większy udział w zmianowaniu gatunków z innych rodzin botanicznych, w tym gryki, należącej do rdestowatych. Przy jej uprawie można uzyskać dodatkowe dopłaty w ramach działania – Rolnictwo zrównoważone, pakiet 6 „Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie”.

Przeciętne plony nasion (orzeszków) w warunkach produkcyjnych oscylują  od 0,8 do 1,5 t/ha. W doświadczeniach COBORU, a więc przy prawidłowej agrotechnice, ale też korzystnym przebiegu pogody plony dochodzą, a niekiedy przekraczają 3 t. Taki poziom uzyskują też w „dobrych” latach niektórzy rolnicy.

Zalety uprawy gryki

• pozostawia bardzo dobre stanowisko dla podstawowych zbóż i rzepaku, wolne od chwastów oraz patogenów chorób i szkodników,
• jest cenną rośliną miododajną, chętnie oblatywaną przez pszczoły, które pozyskują  do 150 kg/ha wartościowego –  smacznego i odżywczego miodu,
• kasza gryczana nie zawiera glutenu, dlatego wykorzystywana jest do produkcji specjalnej żywności, polecanej na choroby metaboliczne, np. celiakię.
• nasiona zawierają 13-15 proc. białka, 65-70 proc. skrobi, 2,5-3 proc. tłuszczu, 2-2,25 proc. składników popielnych oraz witaminy, głównie z grupy B oraz P i E,
• gryka zawiera też rutynę, czyli specjalny związek chemiczny wykorzystywany w  farmacji, uszczelniający naczynia krwionośne oraz wykazujący działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające, neutralizujące wolne rodniki,
• zaliczana jest do roślin ekologicznych, gdyż w niewielkim stopniu porażają ją choroby i szkodniki. Udana plantacja radzi sobie dość dobrze z chwastami, nie wymaga też dużych dawek nawozów.

By uzyskać z jej uprawy satysfakcjonujące wyniki, należy przestrzegać podstawowych zasad agrotechniki, choć o powodzeniu uprawy decyduje także przebieg pogody, zwłaszcza podczas kwitnienia. Sprzyjające temperatury i opady korzystnie wpływają na oblot owadów i  skuteczne zapylanie kwiatów.

Jest  to istotne, bowiem pojedynczy kwiat kwitnie zaledwie jeden dzień, po czym obumiera. Szczególnie niesprzyjający dla oblotu pszczół jest deszczowy i chłodny okres, choć niekorzystne  jest również zbyt duże usłonecznienie, z wysoką temperaturą i niską wilgotnością, które powodują wysuszanie znamion słupka, co utrudnia skuteczne zapylanie i wiązanie owoców.

Termin, głębokość siewu i obsada

By złagodzić to ryzyko, należy ją wysiewać rzadziej (do 70 kg/ha), wówczas mniejsza obsada roślin stymuluje wyrastanie z kątów liści dodatkowych pędów bocznych. Dzięki temu rośliny w dłuższym czasie kwitną, co zwiększa szanse na skuteczne zapylenie części kwiatów i tworzenie nasion.

Zmniejsza  się też wówczas ryzyko wylegania roślin. Z kolei wadą zbyt rzadkich siewów, jest nierównomierne wiązanie i dojrzewanie nasion oraz mniejsza konkurencja z chwastami, co przy braku skutecznych herbicydów na chwasty dwuliścienne może być problemem.

Jako optymalny termin siewu podaje się 5-25 maj, biorąc pod uwagę aktualne i prognozowane temperatury powietrza i gleby. Do siewu należy przystępować wówczas, gdy ustali się ciepła pogoda, minie obawa przymrozków, a gleba na głębokości 5-8 cm osiągnie 10-12°C.

Przy wyższych temperaturach i niezbędnej do kiełkowania wilgotności, siewki gryki pojawiają się  po 5-7 dniach od wysiewu nasion, zaś rośliny dość szybko rosną i na ogół skutecznie konkurują z chwastami. Jednak słabiej rozbudowują wówczas korzenie, co może ograniczać pobieranie wody i pokarmów.

Stąd termin siewu i obsada roślin, związana z normą wysiewu nasion, są niezmiernie istotne, gdyż w dużym stopniu decydują o plonach.

Niektórzy rolnicy uprawiający grykę od wielu pokoleń uważani są za „czarodziejów” – wychodzi taki w pole, obserwuje chmury, pszczoły, ptaki i drzewa i na tej podstawie prorokuje pogodę i ustala termin siewu. Obserwują go sąsiedzi i również tego dnia dokonują siewu. W niektórych latach,  wszyscy uzyskują w miarę wysokie plony i są zadowoleni, w innych nie ma co zbierać, trzeba poszukiwać kolejnego czarodzieja.

Niektórzy nasiona gryki wysiewają 10-12 maj (przed zimnymi ogrodnikami), jeśli przymrozki w tym okresie wystąpią, nasiona jeszcze nie skiełkują, a więc nie będzie strat. Inni by zmniejszyć ryzyko niesprzyjającej pogody, zwłaszcza przy jej uprawie gryki na większych powierzchniach, wysiewają nasiona w 2-3 terminach, np. 8, 15 i 22 maja.

Z terminem siewu wiąże się wiele ludowych przysłów, oto niektóre z nich: „jak wiatr z północy siej grykę i w nocy”; „najlepiej siać grykę gdy baranki na niebie przed świtem”; „jak w maju 25 to się dobrze kręć (czyli 25 maj to ostateczny termin siewu), jak w maju 26 lepiej grykę zjeść (a więc za późno na siew)”; „grykę trzeba tak siać by miała miękko spać (co oznacza, że pole pod zasiew powinno być dobrze przygotowane)”.