Produkcja warzyw z rozsady jest popularnym rozwiązaniem stosowanym w gospodarstwach specjalizujących się w uprawie gatunków, które mają dłuższy okres wegetacji i wymagają wyższych temperatur, szczególnie w początkowej fazie rozwoju. W tym celu zastosowanie mają specjalistyczne sadzarki, które są maszynami półautomatycznymi i różnią się zespołami wysadzającymi. Dostępne na rynku maszyny mogą wysadzać rozsady z odkrytym systemem korzeniowym (tzw. rozsada rwana) lub rozsady doniczkowane mające bryłkę korzeniową.
Sadzarki tarczowe
Do wysadzania rozsady z odkrytym systemem korzeniowym są stosowane sadzarki tarczowe (talerzowe). Mają one zastosowanie w uprawie takich warzyw jak: kapusta, sałata, seler, kalafior, pomidor, tytoń, truskawka, zioła i sadzonki szkółkarskie. Zasadniczymi zespołami sadzarek do rozsady są redlice żłobiące w glebie bruzdy, tarcze wysadzające, kółka ugniatające, pomost na skrzynki z rozsadą i siedzenia dla pracowników. Elementami chwytającymi i wysadzającymi są dwie sprężyste tarcze o średnicy ok. 40 cm nachylone względem siebie pod kątem. Są one wykonane z ocynkowanej stali lub tworzywa sztucznego. Tarcze są zintegrowane z kołami dogniatającymi od których są napędzane.
Zasada pracy sadzarki tarczowej polega na tym, że siedzący na maszynie pracownicy wkładają sadzonkę między dwie tarcze korzonkiem na zewnątrz. Przy obrocie tarcz sadzonka zostaje zaciśnięta między nimi i przeniesiona do bruzdy utworzonej przez redlice. Dostępne na polskim rynku maszyny oferowane są wersji zawieszanej 1, 2, 3 lub 4-rzędowej. Na sadzarkach można montować dozownik nawozów mineralnych. Bogata gama tych maszyn jest dostępna w ofercie krajowych producentów. Należą do nich firmy: Agromax Lublin, Agromil, Akpil, Krukowiak, Łuczak Maszyny Rolnicze.
Sadzarki chwytakowe
Do półautomatycznego sadzenia rozsady rwanej (np. w skrzynkach), jak również innych ukorzenionych i nie ukorzenionych sadzonek stosowane są sadzarki chwytakowe. Maszyny te są wyposażone w niezależne sekcje montowane na belce, umożliwiające płynną zmianę odległości między nimi. Każda z sekcji jest obsługiwana przez jednego pracownika. Zespoły sadzące wykonane są w postaci chwytaków umieszczonych na końcach obracających się ramion lub przesuwających taśm. Chwytaki wyłożone są miękką, nienasiąkalną wykładziną. Łapy chwytaków mogą być otwierane za pomocą spiralnej sprężyny lub prowadnicy otwierającej sprężynę. W momencie otwarcia łap pracownik wkłada w chwytaki sadzonki, które są następnie zamykane. W dolnej strefie obrotu wirnika lub taśmy chwytaki zostają ponownie zwolnione a sadzonki są pozostawione w rowku wytworzonym przez redlicę, który jest potem zamknięty i zagęszczony przez dwa koła dociskowe ustawione ukośnie względem siebie.
Chwytaki są wymienne a ich liczba odpowiada gęstości sadzenia przy założeniu odpowiedniego dla nich przełożenia w układzie napędowym. Sadzarki chwytakowe są wykorzystywane do sadzenia sadzonek m.in. pomidorów, sałaty, truskawek, kapusty. Przy zastosowaniu specjalnie ukształtowanych chwytaków możliwe jest wysadzanie sadzonek umieszczonych w kostkach torfu o kształcie cylindrycznym, stożkowatym lub w kształcie ściętego stożka. Bogatą ofertą sadzarek chwytakowych dysponuje firma Solan. Gama produktowa wytwórcy z Lublina obejmuje modele o liczbie rzędów od 1 do 7. Na zamówienie klienta liczba rzędów może być zwiększona. Na rynku polskim dostępne są także sadzarki włoskiej firmy Sfoggia, którą w Polsce reprezentuje AgroTimh z Łagiewnik.
Sadzarki karuzelowe
Półautomatyczne sadzarki karuzelowe są przeznaczone do sadzonek uprawianych w paletach wielokomórkowych. Maszyny wyróżnia dokładność i szybkość sadzenia. Są one stosowane do sadzenia kapusty, kalafiorów, pomidorów, selerów, tytoniu, ziół, kwiatów itp. Sadzarki kubełkowe składają się z niezależnych sekcji montowanych na ramie. Jednym z elementów roboczych jest obracający się talerz karuzeli z metalowymi kubkami do których pracownik wkłada rozsadę. Następnie sadzonka poprzez lej spada na dno redlicy a następnie zostaje z niej wypchnięta za pomocą wypychacza i wciśnięta w rowek wyryty w ziemi przez redlicę. Znajdujące się obok koła dogniatające zaciskają ziemię z sadzonką. Sadzarki karuzelowe w Polsce oferuje kilka firm polskich i zagranicznych. Należą do nich Łuczak Maszyny Rolnicze, Solan, Weremczuk. W ich ofercie są dostępne maszyny 2, 3, 4, 5 i 6-rzędowe. Bogatą gamą sadzarek karuzelowych dysponują obecne na polskim rynku włoskie firmy Hortech i Ferrari Costruzioni.
Sadzarki kubeczkowe
Wszelkiego rodzaju rozsady z uprawy w paletach wielokomórkowych mogą być wysadzane za pomocą sadzarek kubeczkowych. Elementem roboczym są dwie obracające się sprzężone ze sobą tarcze pomiędzy którymi znajdują się luźno zawieszone na sworzniach kubeczki o przekroju prostokątnym. Siedzący na maszynie pracownicy umieszczają sadzonki w kubeczkach, które następnie wbijają się w glebę pozostawiając rozsadę w rzędzie zagarniętym przez dwa ukośnie ustawione kółka dogniatające. Tego typu maszyny w wersji 2,3 i 4-rzędowej oferuje firma AgroMax Lublin.
Autor: dr inż. Jacek Skudlarski
