Na rynku istnieje wiele dobrych i sprawdzonych odmian cebuli. Różnią się długością okresu wegetacji, barwą łusek i miąższu, przydatnością do określonego sposobu wykorzystania (na pęczki, do bezpośredniego spożycia, do przetwórstwa, do przechowywania), wrażliwością na niekorzystne warunki środowiskowe, tolerancją na choroby. N
Spośród odmian bardzo wczesnych plenną i wszechstronną w wykorzystaniu jest Corona F1 oraz nieco późniejsze Mustang i Alonsa, nadające się do bezpośredniego spożycia i krótkiego przechowywania, zaś do bardzo długiego przechowywania Armstrong F1 i Hyduro F1. Z odmian polskich można polecić znane i chętnie wybierane przez producentów odmiany Wolska, Supra, Sochaczewska, Błońska, charakteryzujące się dobrą trwałością przechowalniczą.
Do uprawy można również wybrać odmiany o barwnych łuskach: Red Baron, Redmate, Karmen, Wenta o czerwonej łusce, lub o białej łusce Agostona, Albion, White Wing F1. Przy uprawie cebuli z dymki można wybrać jedną ze specjalnie przygotowanych do tego typu odmian o żółtej łusce: Forum F1, Troy F1, Hercules F1, Centurion F1, Picko Bello, względnie którąś z cenionych polskich odmian ustalonych (np. Efekt, Kristine, Rawska, Wolska, Sochaczewska). Do tego typu uprawy nadają się także odmiany o łuskach czerwono-fioletowych (np. Red Baron, Wenta) i białych (np. Alibaba).
Minimum cztery lata
Cebula wymaga gleb średnio zwięzłych, próchnicznych, w dobrej kulturze. Do jej uprawy nie należy wybierać gleb podmokłych, kamienistych, łatwo zeskorupiających się. Najlepsze są gleby I – III klasy bonitacyjnej. Cebulę najlepiej uprawiać w pierwszym lub drugim roku po oborniku lub innych nawozach organicznych (nawozy zielone, przyorana słoma wzbogacona w azot w ilości 0,5 0-1% masy słomy). Z uwagi na możliwość wystąpienia groźnych chorób i szkodników nie należy wybierać stanowisk po warzywach cebulowych częściej niż co 4 lat. Ze względu na słabą zdolność pobierania składników pokarmowych, cebula wymaga intensywnego nawożenia, które powinno być przeprowadzone w oparciu o wyniki analizy chemicznej próbki gleby pobranej z pola. Przeciętne zalecane dawki nawozów mineralnych pod to warzywo wynoszą: 100-150 kg azotu (1/2 – 2/3 przedwegetacyjnie, reszta pogłównie, w fazie 4 liścia), 100-150 kg fosforu (P2O5) i 150-200 kg potasu (K2O). Odczyn gleby powinien wahać się między pH = 6,5 a 7, zaś w przypadku, gdy jest niższy, pole należy jesienią zwapnować stosując wapno dolomitowe w ilości 3 – 4 t/ha.
Rzędowo lub pasowo-rzędowo
Najtańszym i najprostszym sposobem uprawy cebuli jest wiosenny siew nasion wprost do gruntu przeprowadzony, w pierwszej dekadzie kwietnia. Ten sposób możliwy jest jednak w rejonach kraju charakteryzujących się wczesną, wilgotną wiosną, wymaga również gleb o dobrej strukturze. Gleba pod wysiew nasion powinna być starannie uprawiona. Po zbiorach poplonów w roku poprzedzającym uprawę cebuli, należy wykonać podorywkę oraz bronowanie ograniczając rozwój chwastów. Późną jesienią wykonuje się orkę przedzimową przykrywającą wcześniej rozrzucony obornik względnie nawozy fosforowe i potasowe. Wiosna po wczesnym włókowaniu pola, przeprowadza się kultywatorowanie pola przykrywające nawozy azotowe oraz bronowanie. Przed siewem nasion pole należy zwałować, co zapewni lepsze podsiąkanie wody i poprawi wschody.
Cebulę sieje się rzędowo lub pasowo-rzędowo na głębokość 2 – 2,5 cm, a na glebach lżejszych do 3 cm. Przy siewie rzędowym odległość między rzędami wynosić powinna 30-45 cm, przy siewie pasowo rzędowym np. w pasy o szerokości 150 cm wysiewa się 4 rzędy co 25 cm, pozostawiając pomiędzy nimi wolne nie obsiane pasy szerokości 50 cm. Norma wysiewu nasion zależy od planowanego zagęszczenia roślin, warunków pogodowych i glebowych. Do siewu należy wybrać tylko nasiona wysokiej zdolności kiełkowania klasy Ekstra. Najczęściej wysiewa się około 3 – 5 kg nasion na 1 ha. Kupując nasiona na sztuki (odmian heterozyjnych) przeznaczyć należy na 1 ha od 500 000 do 1 125 000 sztuk nasion. Nasiona przedsiewnie należy zaprawić stosując zaprawy grzybobójcze np. Zaprawę Funaben T (3-4 g/kg nasion) + Apron (1 ml/kg) oraz przeciwko szkodnikom Marshal 250 DS (70 g/kg).
Wysoki plon z dymki
Innym popularnym w Polsce sposobem produkcji cebuli jest uprawa cebuli z dymki zapewniająca wysoki, wczesny plon cebuli o wyrównanym kształcie i wielkości. Ten sposób uprawy nadaje się szczególnie do zastosowania w rejonach o krótkim okresie wegetacji, jak również na słabszych glebach. W obrocie towarowym jest dymka różnej wielkości: najlepsza jest dymka o średnicy 10-15 cm, z której uzyskuje się wysoki i wczesny plon o małej liczbie pośpiechów. Do obsadzenia 1 ha należy przeznaczyć ok. 350 kg dymki drobnej (o średnicy 5-10 cm), 700 kg dymki średniej (średnicy 10-15 cm) lub 1500 kg dymki dużej (średnicy 16-20 cm). Cebulki dymki przed sadzeniem należy zaprawić Zaprawą Funaben T na sucho (4-6 g/kg cebuli) lub na mokro (0,2-0,4%).
Uciążliwy mączniak
Spośród zabiegów pielęgnacyjnych, szczególnie w uprawie cebuli z siewu najważniejsze jest utrzymanie pola w stanie wolnym od chwastów oraz zwalczanie chorób (szczególnie mączniaka rzekomego) i szkodników. Zalecenia dotyczące terminów zwalczania chorób, szkodników i chwastów znaleźć można w Programie Ochrony Warzyw. Przykładowy sprawdzony sposób zwalczania chwastów obejmuje następujące zabiegi: przedsiewnie Stomp 330 EC (3-5 l/ha), 2-3 dni prze wschodami Ramrod Flo 480 SC (8-10 l/ha) + Basta 150 SL (3 l/ha) i w fazie 3-4 liści Goal 240 EC + Pantera 040 EC.
Cebulę zbiera się z pola w zależności od przeznaczenia i sposobu uprawy: cebulę do sprzedaży w pęczkach zbiera się ręcznie, gdy średnica zgrubienia osiągnie 2,5 cm, zaś cebulę przeznaczoną do długiego przechowywania zbiera się mechanicznie jedno- lub dwufazowo w momencie, gdy 50% szczypioru ulegnie załamaniu. Cebulę z dymki zbiera się najwcześniej – w lipcu, zaś uprawianą z siewu w sierpniu.
Pomidorowe pewniaki
Równie ważnym zagadnieniem w uprawie pomidora jest właściwy dobór odmian. W celu ograniczenia stosowania środków ochrony roślin należy wybierać odmiany wykazujące jak największą tolerancję lub odporność na choroby bakteryjne, wirusowe oraz choroby grzybowe (zaraza ziemniaka i szara pleśń). Odmiany pomidora powinny wykazywać również tolerancję na niesprzyjające warunki atmosferyczne, szczególnie w początkowym okresie uprawy, w czasie kwitnienia i zawiązywania owoców. Owoce odmian przemysłowych powinny charakteryzować się dużą zawartością suchej masy, cukrów, karotenów i niską zawartością kwasów, jak również dużą twardością – co zabezpiecza je przed pękaniem i uszkodzeniami w czasie transportu. Są to zarówno odmiany o owocach kulistych, jak i wydłużonych, różniące się pokrojem i siłą wzrostu. Spośród odmian o owocach kulistych nie mają tendencji do pękania Korsarz i Anula – tzw. odmiany bezkolankowe (cecha ta pozwala na łatwe odrywanie owoców bez szypułki), odporne na wirusa mozaiki tytoniu o dużych owocach powyżej 100 g Lubań i Delta, partenokarpiczna Alka oraz odmiany zagranicznej hodowli Dublet F1 i Pluton F1 (partenokarpiczny, tolerancyjny wobec zarazy ziemniaka). Spośród odmian o owocach wydłużonych cały czas do najbardziej popularnych zaliczyć można bardzo plenną Limę oraz podobnie jak ona odporne na Fusarium i Verticilium Dalię F1, Elko F1, o zbliżonej masie owoców bezkolankową Red Hunter oraz odmianę Kmicic polecaną do produkcji ketchupu i konserwowania w całości. Na zaopatrzenie rynku warzyw świeżych, można uprawiać również odmiany wysokie prowadzone przy podporach, nadające się zarówno pod tunel, jak i na pole, polskie: Atut F1, Merkury F1, Julia F1 oraz zagraniczne Terra F1, Delfine F1, Feustine F1 o masie owoce powyżej 130 g.
Nie po psiankowatych
Pomidor polowy uprawi się najczęściej w 2 roku po oborniku lub innych nawozach organicznych. Przeciętne dawki nawozów azotowych wahają się od 100 do 150 kg N/ha: 50 – 80 kg przedwegetacyjnie, resztę 2 tygodnie po posadzeniu rozsady na miejsce stale. Dawki nawozów fosforowych i potasowych najlepiej ustalać na podstawie wyników analizy chemicznej próbki gleby, najczęściej stosuje się je pod orkę przedzimową w postaci superfosfatu potrójnego (80-150 kg P2O5) i siarczanu potasu (150-200 kg K2O). Pomimo że pomidory można uprawiać w monokulturze, ze względu na nagromadzenie się w glebie chorobotwórczych patogenów, w uprawie polowej lepiej nie wybierać stanowiska po roślinach psiankowatych (papryka, ziemniak). Najlepsze pod tę roślinę będą gleby szybko ogrzewające się o uregulowanych stosunkach powietrzno wodnych np. gliniasto piaszczyste. Pomidor może być uprawiany na glebach o odczynie w zakresie pH = 5,5 – 7,0.
Do ciepłej gleby
Pomidor jest rośliną ciepłolubną o długim okresie wegetacji, stąd też w naszym kraju w większości uprawia się go z rozsady. Dobrze wyprodukowana rozsada powinna być zdrowa, krępa, z mocna łodygą, silnym systemem korzeniowym nieuszkodzonym stożkiem wzrostu, powinna poosiadać 4 – 8 zdrowych, rozwiniętych liści. Na miejsce stałe rozsadę sadzi się po ustąpieniu ostatnich wiosennych przymrozków w połowie maja, ręcznie lub przy pomocy sadzarki. Rozstawa zależy od odmiany i sposobu prowadzeni: odmiany wczesne sadzi się rozstawie 80×40-50 cm, późne 80×100-150 cm, karłowe 60-70×50 cm. Zabiegi pielęgnacyjne obejmują zwalczanie chwastów oraz ochronę przed chorobami (szczególnie zarazą ziemniaka na pomidorze) i szkodnikami, która powinna być wykonywana zgodnie z zaleceniami Programu Ochrony Warzyw. W uprawie towarowej należy pamiętać o częstym lustrowaniu plantacji: jej brzegów i po przekątnej w celu wczesnego wychwycenia pojawiających się objawów występowania chorób i szkodników na roślinach. Pozwala to na uzyskanie wysokiego plonu dobrej jakości i jednocześnie ogranicza zużycie drogich środków ochrony roślin. Bardzo dobrze sprawdza się ściółkowanie gleby folią zapewniające wzrost polonu o 20%. Pomidor wysoki prowadzi się przy palikach lub drutach rozciągniętych sztywno wzdłuż zagonów na trzech poziomach (40, 80, 120 cm na ziemią), do których podwiązuje się luźno rośliny prowadzone na 1 – 3 pędy. W celu ogłowienia roślin, po wytworzeniu przez rośliny 3 – 4 grona usuwa się szczyt pędu głównego nad drugim liściem za ostatnim pozostawionym gronem. Jako pierwszy pęd boczny pozostawia się ten, który wyrasta pod pierwszym gronem, a jako drugi ten, który wyrósł z kąta pierwszego liścia.
Zbiór owoców zaczyna się po 45-60 dniach od zakwitnięcia grona, jest on wielokrotny wykonywany ręcznie 1-2 razy w tygodniu.
SURYA F1 (Vilmorin) – Owoc: o kształcie wydłużonym (70×55 mm) i wadze 100-110g+, twardy, trwały, nie wykazuje tendencji do mikrospękań, błyszczący, intensywnie wybarwiony. Roślina: o krótkich międzywęźlach i dobrym okryciu owoców gwarantującym tolerancję na nasłonecznienie.
Uwagi: odmiana bardzo wczesna, polecana dla przemysłu i na świeży rynek.
CANTO F1 (Nickerson-Zwaan) – Średniowczesna odmiana do bardzo długiego przechowywania, cebule kuliste o złotobrązowej, mocnej łusce, twarde. Duży udział cebul o jednym stożku wzrostu. Szczypior wzniesiony, silnie rosnący (liście szerokie i liczne), szyjka cienka. Odmiana wyróżnia się silnym wigorem od stadium siewek. Zalecana norma wysiewu ok. 3,2-3,8 jedn./ha, szeroki zakres terminów siewu.
mgr Anna Kuś
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
