W produkcji rolniczej uzyskanie wysokiego plonu dobrej jakości jest uwarunkowane nie tylko dobrym zaopatrzeniem rośliny uprawnej w makroelementy, ale również pokryciem jej zapotrzebowania na mikroelementy.
Mikroelementy pobierane są przez rośliny w znacznie mniejszych ilościach (od kilku gramów do około 2 kg/ha) niż makroelementy. Składniki te wpływają bowiem pośrednio na roślinę poprzez aktywowanie lub kontrolę wielu procesów życiowych.
Żelazo (Fe) jest głównym składnikiem enzymów i uczestniczy w procesach fotosyntezy oraz wiązaniu azotu. Bierze udział w syntezie chlorofilu i niektórych białek.
Bor (B) uczestniczy w tworzeniu struktur ścian komórkowych w roślinie, także w metabolizmie cukrów. Nie jest przemieszczany z tkanek starszych do młodszych i w związku z tym w trakcie wegetacji roślin, szczególnie przy dużych potrzebach po- karmowych (np. rzepak) musi być przez nie pobierany, gdyż potrzebny jest do budowy nowych organów. Wpływa również na rozwój organów generatywnych, spełniając ważną rolę w procesie kiełkowania pyłku i wzrostu łagiewki pyłkowej. Mikroskładnik ten stymuluje rozwój systemu korzeniowego, głównie strefy włośnikowej.
Miedź (Cu) reguluje przemianę związków azotowych, wpływa na tworzenie chlorofilu oraz budowę ścian komórkowych.
Cynk(Zn) spełnia ważną rolę w syntezie hormonów wzrostu, witamin B, C, P, wpływa na przemianę białek oraz reguluje przemiany fosforu w roślinie. Poprawia zdolność kiełkowania oraz mrozoodporność, dlatego jego niedobory negatywnie odbijają się szczególnie u roślin ozimych. Na skutek deficytu tego mikroskładnika dochodzi do żółknięcia lub bielenia całej powierzchni młodych liści, przez co zmniejszeniu ulega ich powierzchnia asymilacyjna, skracają się międzywęźla, co sprawia, że roślina przybiera karłowaty wygląd.
Molibden (Mo) należy do składników niezbędnych, występujących w najmniejszych ilościach spośród wszystkich mikroelementów w roślinach. Jego funkcje wiążą się z metabolizmem azotu. Ponadto wpływa na przemiany fosforu oraz syntezę chlorofilu i witamin. Zwiększa odporność roślin na niekorzystne warunki atmosferyczne oraz na choroby. Deficyt molibdenu powoduje zahamowanie wzrostu blaszek liściowych i całej rośliny, chlorozę młodych liści oraz deformację pędu.
Mangan (Mn) jest aktywatorem wielu procesów enzymatycznych. Bierze udział w procesie fotosyntezy i tworzeniu chlorofilu, przyswajaniu azotu i syntezie białek. Mangan zaangażowany jest w wytwarzanie przez roślinę lignin, które stanowią część struktury ściany komórkowej i są odpowiedzialne za sztywność oraz odporność mechaniczną liści, łodyg i korzeni. Niedobór manganu powoduje spadek odporności zbóż na choroby,
m. in. na zgorzel podstawy źdźbła. Zboża należą do roślin wrażliwych na niedobór manganu. Zewnętrzne objawy niedoboru manganu uwidaczniają się już w fazie krzewienia zbóż, na liściach młodych w postaci charakterystycznych morfologicznych zmian: pomiędzy zielonymi nerwami pojawiają się chlorozy w postaci podłużnych, żółto-białych pasków, niekiedy przechodzące w brązowe nekrozy. Przy ostrych niedoborach liście żółkną i zasychają.
Mimo że rośliny potrzebują mikroelementów w niewielkich ilościach, są one w określonych ilościach i proporcjach niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju. Jeżeli brakuje któregoś składnika lub występuje w niewielkich ilościach, to jego niedobór powoduje zakłócenia w metabolizmie rośliny. Niedobór składnika prowadzi do zahamowania podstawowych procesów, w tym fotosyntezy, dystrybucji asymilatów oraz do większej podatności roślin na niekorzystne warunki środowiska, a w konsekwencji do obniżenia wielkości plonu i pogorszenia jego jakości.
Potrzeby pokarmowe poszczególnych gatunków roślin, odnośnie konkretnych mikroelementów, wyznacza się w oparciu o średnią zawartość składnika w plonie głównym wraz z odpowiednią ilością plonu ubocznego przy uwzględnieniu średniego lub oczekiwanego plonu roślin. Rośliny najwięcej potrzebują i pobierają manganu, cynku, boru i miedzi, a najmniej molibdenu.
Gatunki roślin różnią się pod względem ilościowego zaopotrzebowania na mikroelementy. Wrażliwość gatunków roślin na niedobór określonego mikroelementu jest różna, przy większej wrażliwości, wymagania pokarmowe z reguły są większe w stosunku do tego składnika. Zboża, w tym pszenica są bardzo wrażliwe na niedobór miedzi, a następnie manganu i cynku. Z kolei kukurydza jest najbardziej wrażliwa na niedobór cynku, a buraki na niedobór boru, następnie manganu i molibdenu.
Problem niedoboru i nawożenia roślin mikroelementami przybrał w ostatnich latach na znaczeniu, ponieważ znaczna część gleb w naszym kraju jest uboga w miedź, cynk oraz mangan. Wynika to przede wszystkim z jednostronnego nawożenia mineralnego NPK, wynoszenia dużej ilości składników z gleby wraz z dużymi plonami roślin. Podstawą nawożenia roślin mikroelementami jest analiza gleby na zawartość tych składników.
Aktualne zalecenia nawozowe odnośnie mikroelementów oparte są, podobnie jak w przypadku makroelementów, na zasobności gleby w te składniki (wyniki analizy gleby) oraz wiedzy dotyczącej zapotrzebowania gatunku uprawnej rośliny na dany składnik. W ramach oceny potrzeb nawożenia roślin mikroelementami, należy co 4 lata wykonywać analizę zasobności gleb w mikroelementy.
Przy stwierdzonych niedoborach danego składnika w glebie (niska klasa zasobności), zaleca się nawożenie roślin tym mikroelementem w dawce pokrywającej zapotrzebowanie roślin na dany składnik. Mikroelementy w formie nawozu, podaje się doglebowo lub dolistnie, często w połączeniu z innymi nawozami, najczęściej azotem, czy środkami ochrony roślin. Przy dużych niedoborach mikroskładnika, głównie Cu i Zn, wskazane jest doglebowe nawożenie roślin nawozem z tym składnikiem, który stosuje raz na kilka lat. Przy niewielkich niedoborach, zwłaszcza w czasie wegetacji roślin, preferowane jest dolistne dokarmianie roślin mikroelementami. Przyjmuje się, że mikroelementy stosowane dolistnie są 10-, a nawet 30-krotnie lepiej wykorzystywane przez rośliny w porównaniu z doglebowym nawożeniem. Dolistne dokarmianie mikroelementami zaleca się w sytuacji utrudnionego pobierania składnika z gleby, nawet przy średniej czy wysokiej zasobności w glebie, m. in. w czasie suszy, przy wysokim pH gleby, gdy większość mikroelementów jest niedostępna.
Dolistne dokarmianie mikroelementami zalecane jest w intensywnych technologiach, przy oczekiwanych dużych plonach, w okresie intensywnego wzrostu roślin. Potrzeba nawożenia mikroelementami roślin rolniczych wynika z większych wymogów pokarmowych nowych wprowadzonych do uprawy wysokoplonujących odmian, które dla wydania dużych plonów potrzebują większych ilości składników pokarmowych, w tym mikroelementów.