Pomoc w ramach instrumentu „Restrukturyzacja małych gospodarstw” skierowana jest do rolników — posiadaczy małych gospodarstw rolnych, którzy prowadzą w celach zarobkowych osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą. Kto i na jakich zasadach może skorzystać z programu?
Mając na uwadze przywołany wyżej cel omawianego instrumentu wsparcia (przeprowadzenie zasadniczych zmian w gospodarstwie w celu jego restrukturyzacji), prowadzenie gospodarstwa osobiście i na własny rachunek ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia podejmowania strategicznych decyzji związanych z gospodarstwem.
Rolnik przedstawia bowiem w biznesplanie koncepcję restrukturyzacji swojego gospodarstwa (załącznik do wniosku o przyznanie pomocy), który zawiera opis wyjściowej sytuacji gospodarstwa (w tym strukturę produkcji, wielkość ekonomiczną gospodarstwa), opis docelowej sytuacji gospodarstwa, tj. sytuacji po realizacji biznesplanu (w tym strukturę produkcji, wielkość ekonomiczną), informację, o tym jak realizacja biznesplanu doprowadzi do osiągnięcia wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa do co najmniej 10 tys. euro i co najmniej o 20% w stosunku do wielkości wyjściowej, jak również informacje dotyczące działań mających na celu rozwój gospodarstwa.
Ponadto, mając na uwadze konieczność zapewnienia realizacji celu instrumentu wsparcia „Restrukturyzacja małych gospodarstw”, określono zobowiązania (5 18 ww. rozporządzenia), które beneficjent powinien spełniać w okresie 5 lat liczonym od dnia wypłaty pierwszej raty premii. Z punktu widzenia celu omawianego instrumentu wsparcia istotne jest przede wszystkim to, aby beneficjent prowadził działalność rolniczą w gospodarstwie, którego rozwoju dotyczy biznesplan, po osiągnięciu (w wyniku realizacji biznesplanu) wymaganej wielkości ekonomicznej gospodarstwa utrzymywał ją na odpowiednim poziomie, prowadził ewidencję przychodów i rozchodów w gospodarstwie, lub gromadził dane z gospodarstwa w innej określonej w przepisach formie, prowadził działanie w zakresie produkcji roślin wysokobiałkowych, a w przypadku gdy pomoc była udzielona w związku z rezygnacją z chowu lub hodowli świń — nie podejmował chowu lub hodowli świń. W przypadku niedotrzymania zobowiązań, beneficjent zwraca pomoc w całości lub w części (system sankcji został szczegółowo opisany w 20 i 22 ww. rozporządzenia).
Mając na uwadze konieczność realizacji zobowiązań w okresie 5 lat liczonym od dnia wypłaty pierwszej raty premii, w szczególności w zakresie prowadzenia przez beneficjenta działalności rolniczej w gospodarstwie. którego rozwoju dotyczy biznesplan, przepisy ww. rozporządzenia nie dopuszczają możliwości przejęcia zobowiązań przez następcę prawnego (np. po osiągnięciu wieku emerytalnego beneficjenta); jedynym wyjątkiem kiedy następcy prawnemu może być przyznana pomoc jest śmierć beneficjenta (5 25 rozporządzenia).
Innym zagadnieniem jest natomiast wystąpienie sytuacji o charakterze siły wyższej, które to zdarzenie może zwolnić beneficjenta z realizacji zobowiązań wynikających z przyznanej pomocy.
W przepisach rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 352/78, (WE) nr 165/94, (WE) nr 2799/98, (WE) nr 814/2000, (WE) nr 1290/2005 i (WE) nr 485/2008 (Dz. Urz UE L 347 z 20.12.2013, str. 549, z późne zm.) wymienione zostały przypadki, które mogą zostać uznane jako „siła wyższa” i „nadzwyczajne okoliczności”. Wystąpienie tych przypadków może zwolnić beneficjenta z realizacji zobowiązań wynikających z przyznanej pomocy. Są to:
- śmierć beneficjenta;
- długoterminowa niezdolność beneficjenta do wykonywania zawodu;
- poważna klęska żywiołowa powodująca duże szkody w gospodarstwie rolnym;
- zniszczenie w wyniku wypadku budynków inwentarskich w gospodarstwie rolnym;
- choroba epizootyczna lub choroba roślin dotykająca, odpowiednio, cały inwentarz żywy lub uprawy należące do beneficjenta lub część tego inwentarza lub upraw;
- wywłaszczenie całego lub dużej części gospodarstwa rolnego, jeśli takiego wywłaszczenia nie można było przewidzieć w dniu złożenia wniosku.
Z uwagi na to, że nie jest to wyczerpujący wykaz możliwych przypadków siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności, organ właściwy w sprawach o przyznanie pomocy finansowej na operacie typu „Restrukturyzacja małych gospodarstw” PROW 2014-2020 (dyrektor oddziału regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa) podejmuje decyzje dotyczące siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności indywidualnie dla każdego przypadku na podstawie odpowiednich dowodów oraz stosując pojęcie siły wyższej w świetle prawa Unii dotyczącego rolnictwa, w tym orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
Należy przy tym wskazać, że zgodnie z art. 4 ust. 2 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 640/2014 z dnia I I marca 2014 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli oraz warunków odmowy lub wycofania płatności oraz do kar administracyjnych mających zastosowanie do płatności bezpośrednich, wsparcia rozwoju obszarów wiejskich oraz zasady wzajemnej zgodności, przypadki siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności zgłasza się na piśmie właściwemu organowi wraz z odpowiednimi dowodami wymaganymi przez właściwy organ. w ciągu piętnastu dni roboczych od dnia. w którym beneficjent lub upoważniona przez niego osoba są w stanie dokonać tej czynności.
Rolnik przedstawia w biznesplanie koncepcję restrukturyzacji swojego gospodarstwa i zobowiązuje się do jego zrealizowania. Zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia w sprawie „Restrukturyzacji małych gospodarstw”, beneficjent powinien zrealizować biznesplan w terminie przewidzianym w biznesplanie, lecz nie później niż do dnia upływu 3 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy (ewentualnie 4 lat w przypadku wystąpienia przez beneficjenta z wnioskiem o wydłużenie realizacji biznesplanu).
Należy również zauważyć, że w ramach kryteriów wyboru operacji w omawianym instrumencie wsparcia, preferowana jest tzw. „kompleksowość biznesplanu” przez którą rozumie się m. in. realizację inwestycji budowlanej czy też prowadzenie działalności w zakresie przetwarzania produktów rolnych pochodzących z gospodarstwa. Inwestycje o tym charakterze wymagają zazwyczaj dłuższego harmonogramu czasowego.
Ponadto, beneficjent w okresie 5 lat (liczonym od dnia wypłaty pierwszej raty premii) zobowiązuje się do spełnienia określonych zobowiązań, w szczególności do prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwie, którego rozwoju dotyczy biznesplan oraz do osiągnięcia (w wyniku realizacji biznesplanu) i utrzymania wymaganej wielkości ekonomicznej gospodarstwa na odpowiednim poziomie.
