Kwestie kontroli na miejscu, przeprowadzanych przez ARiMR, budzą wątpliwości i z tego względu Ministerstwo Rolnictwa postanowiło jej obszerniej wyjaśnić.
Zasady powiadamiania rolnika o kontroli oraz termin, w którym możliwe jest takie powiadomienie wynika wprost z obowiązujących przepisów prawa Unii Europejskiej tj. art. 25 rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 809/2014 z dnia 17 lipca 2014 r. (L 227/69 z 31.7.2014 z późn. zm.), zgodnie z którym: „Kontrole na miejscu mogą zostać zapowiedziane, pod warunkiem, że nie koliduje to z ich celem lub skutecznością. Zapowiedzenie kontroli następuje z wyprzedzeniem ściśle ograniczonym do niezbędnego minimum i nie przekracza 14 dni.
Jednakże w przypadku kontroli na miejscu odnoszących się do wniosków o przyznanie pomocy związanej z produkcją zwierząt gospodarskich lub wniosków o płatność w ramach środków wsparcia związanych z produkcją zwierzęcą, zapowiedzenie nie przekracza 48 godzin, z wyjątkiem należycie uzasadnionych przypadków. Ponadto, jeżeli prawodawstwo stosowane do aktów i norm dotyczących zasady wzajemnej zgodności wymaga, aby kontrole na miejscu miały niezapowiedziany charakter, wymienione zasady mają również zastosowanie w przypadku kontroli na miejscu przeprowadzanych pod kątem przestrzegania zasady wzajemnej zgodności”.
Z tych przepisów wynika, że kontrole na miejscu mogą zostać zapowiedziane, jeżeli nie zagraża to ich celowi i skuteczności, a w odniesieniu do kontroli dotyczących produkcji zwierzęcej termin ten nie może przekraczać 48 godzin – informuje Ryszard Bartosik, sekretarz stanu w MRiRW.
W przypadku kontroli realizowanych przez ARiMR, powiadamianie o kontroli uzależnione jest od rodzaju i zakresu przeprowadzanej kontroli oraz od faktu, czy nie zagraża ono celowi kontroli. Rolnik jest powiadamiany o kontroli wówczas, gdy jego obecność jest niezbędna do przeprowadzenia kontroli, dotyczy to m.in. kontroli, które wymagają weryfikacji prowadzonej przez rolnika dokumentacji, posiadania maszyn itp. (np. kontrole w zakresie działania rolno-środowiskowo-klimatycznego, działań o charakterze inwestycyjnym i premiowym, kontrole wzajemnej zgodności).
Jak podkreśla resort rolnictwa pracownicy ARiMR starają się uwzględniać charakter i sezonowość pracy rolnika. Informując rolnika o planowanym terminie kontroli, często biorą pod uwagę prośby dotyczące dostosowania terminu rozpoczęcia czynności kontrolnych do możliwości rolnika, o ile jest to zgodne z przepisami prawa. Ponadto, rolnik informowany jest o możliwości pisemnego upoważnienia osoby trzeciej do uczestnictwa w czynnościach kontrolnych. Powiadomienie o kontroli może nastąpić telefonicznie lub osobiście, a informacja o powiadomieniu zostaje odnotowana w Raporcie z kontroli i potwierdzona własnoręcznym podpisem osoby powiadamiającej.
W przypadku kontroli w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, rolnik może być powiadomiony o kontroli jedynie w sytuacji, gdy nie zagraża to celowi kontroli. Wynika to z ww. art. 25 rozporządzenia Komisji (UE) nr 809/2014 oraz ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego (Dz.u. z 2021 r. poz. 2114). Zgodnie z art. 37 ust. 4 ww. ustawy, czynności kontrolne mogą być wykonywane podczas nieobecności rolnika także wówczas, gdy rolnik został zawiadomiony o kontroli zgodnie z art. 25 rozporządzenia nr 809/2014.
Na podkreślenie zasługuje również fakt, że kontrole w zakresie kwalifikowalności powierzchni ograniczają się zasadniczo jedynie do ustaleń w zakresie powierzchni działek rolnych i weryfikacji grupy upraw/uprawy prowadzonej na działce. W większości przypadków, podczas takiej kontroli nie ma konieczności wizyty w siedzibie gospodarstwa, np. w celu weryfikacji dokumentacji lub wymogów, co wiązałoby się z niezbędną obecnością rolnika – wyjaśnia minister Bartosik
Jak podaje MRiRW nie ma obowiązku informowania rolnika o planowanym terminie kontroli w jego gospodarstwie. Rolnik może być powiadomiony o kontroli jedynie w sytuacji, gdy nie zagraża to celowi kontroli, a jego nieobecność podczas kontroli, nawet w sytuacji, gdy został on powiadomiony o kontroli, nie ma wpływu na realizację czynności kontrolnych i ważność wyników kontroli.
Zgodnie z informacjami przekazanymi przez ARiMR, dokładane są starania, aby udział rolnika możliwy był w jak największej liczbie kontroli w ramach systemów wsparcia obszarowego. Możliwe jest to jednak w sytuacji, gdy kontrole realizowane są wyłącznie metodą inspekcji terenowej, polegającej na przeprowadzeniu w terenie czynności kontrolnych (np. pomiar działek, weryfikacja uprawy) jednorazowo w odniesieniu do wszystkich działek rolnych w jednym, konkretnym gospodarstwie wytypowanym do kontroli.
– Podejście takie nie jest możliwe w przypadku kontroli realizowanych metodą FOTO, gdzie pomiar powierzchni działek rolnych wykonuje się w oparciu o ortofotomapę (cyfrowe odwzorowanie terenu wykonane na podstawie zobrazowań satelitarnych), a w terenie przeprowadza się tzw. wywiad terenowy. Należy również zaznaczyć, że w ramach kontroli FOTO, wywiad terenowy jest realizowany kompleksowo na wszystkich działkach rolnych znajdujących się na danym obszarze kontroli (np. gmina) należących do wielu rolników, a nie przeprowadzany wybiórczo w odniesieniu do działek rolnych należących do jednego rolnika. Biorąc pod uwagę również fakt, iż działki należące do jednego gospodarstwa mogą znajdować się na kilku obszarach, wówczas rolnik musiałby być wielokrotne informowany o wywiadzie terenowym dla poszczególnych działek rolnych, gdyż na każdej z nich wywiad może być przeprowadzany w innym terminie – podsumowuje Ryszard Bartosik.
