Do najważniejszych elementów technologii uprawy rzepaku ozimego należy: uprawa gleby, odmiana, kwalifikowany materiał siewny, nawożenie, termin i gęstość siewu, ochrona plantacji przed chwastami, szkodnikami i chorobami oraz w ostatnich latach coraz częściej podnoszona przez plantatorów rzepaku, kompleksowa regulacja wzrostu i rozwoju roślin rzepaku.
Tegoroczne anomalie pogodowe z powtarzającymi się od maja do września gwałtownymi burzami i ulewami, spowodowały częściowe czy też okresowe – na skutek powodzi, podtopień bądź zastoin wodnych, opóźnienia w zasiewach bądź nawet wyłączenie części gruntów ornych spod upraw w Polsce. W wielu rejonach kraju, zebrano zbyt późno przedplony lub gleba była zbyt wilgotna dla prawidłowego przygotowania pól pod zasiew rzepaku w terminach agrotechnicznych zalecanych dla tej formy rzepaku. Według optymalnych i opóźnionych terminów siewu, na terenie całego kraju rzepak powinien być zasiany, niezależnie od rejonu, najpóźniej pod koniec sierpnia/z początkiem września. Niestety wielu rolników, z przyczyn obiektywnych, nie mogło tego zrobić w optymalnych terminach. Siewy często przeprowadzono dopiero w połowie września lub nawet później.
A jak wiadomo, rzepak ozimy należy do roślin szczególnie mocno reagujących zniżką plonów na wszelkie jesienne zaniedbania agrotechniczne, w tym na opóźnione terminy siewu. Do najważniejszych elementów technologii, oprócz terminu siewu, należą także: prawidłowa uprawa gleby, odmiana, kwalifikowany materiał siewny, odpowiednie nawożenie, gęstość siewu, ochrona przed szkodnikami i chorobami oraz coraz częściej podnoszona przez plantatorów rzepaku kompleksowa regulacja wzrostu i rozwoju roślin rzepaku. Tylko prawidłowo wykształcone rośliny, w odpowiedniej fazie wzrostu, są dobrze przygotowane do zimy, a w przypadku większych mrozów są w stanie ją przeżyć. Stąd też przy późnych siewach, należy pomóc roślinom – przyspieszyć ich rozwój. Dobre efekty w tym względzie daje właściwe nawożenie, w tym nawożenie azotem, o czym będzie mowa w dalszej części artykułu.
Wysoki plon rzepaku w bardzo dużym stopniu zależy do jesiennego wzrostu i rozwoju roślin i ich przygotowania do zimy. Rzepak przed nastaniem zimy, powinien być w pełni do niej przygotowany, mieć dobrze wykształcony palowy system korzeniowy, o średnicy szyjki korzeniowej około 1 cm, z nisko osadzoną rozetą liściową składającą się z 8-12 liści. W tej fazie rozwojowej rośliny rzepaku mają, na ogół, dobrze osłoniętą szyjką korzeniową i stożek wzrostu, którego odporność na mróz jest największa. Okres jesienny dla rzepaku ozimego to również kształtowanie się potencjału plonotwórczego roślin, wtedy bowiem następuje zawiązywanie się organów generatywnych, tworzą się i formują zawiązki pędów bocznych, kwiatostanów. Z tego też względu ważne jest dobre odżywione roślin, by ten potencjał był jak największy. Poza tym, dobrze ożywione rośliny są odporniejsze na wszelkie stresy środowiskowe, w tym też na zimę.
Rzepak zaliczany jest do roślin o wysokich wymaganiach pokarmowych, zwłaszcza w stosunku do azotu, potasu, fosforu i magnezu, zaś z mikroelementów – boru. Prawidłowe odżywienie rzepaku w okresie jesiennym jest jednym z najważniejszych czynników, odpowiedzialnych za prawidłowy rozwój roślin i dobre ich przygotowanie do zimy. Rzepak od najwcześniejszych faz rozwoju pobiera znacznie więcej składników pokarmowych niż zboża. W okresie jesiennej wegetacji pobiera ich około 2-3-krotnie więcej w porównaniu ze zbożami. Żeby nawożenie rzepaku było efektywne, powinno być poprzedzone uregulowanym odczynem gleby tj. pH 6 i powyżej. Jesienne nawożenie rzepaku to przede wszystkim przedsiewne nawożenie potasem i fosforem, które w zależności od zasobności gleby w te składniki kształtuje się, najczęściej w przedziałach wartości: 60-120 kg/ha P2O5 i 80-160 kg K2O/ha. Rola fosforu i potasu w prawidłowym żywieniu jest ogromna. Fosfor odpowiada m.in. za prawidłowy rozwój systemu korzeniowego a także za dostępność wody i składników pokarmowych. Natomiast potas (którego jesienią rzepak pobiera średnio około 60-80 K2O kg/ha) wraz z fosforem i innymi składnikami pokarmowymi pełni kluczową rolę w prawidłowym tworzeniu rozety liściowej, poprawia gospodarkę wodną roślin, sprzyja dobremu przyswajaniu azotu a w okresie jesiennym prowadzi także do poprawy i zwiększenia zimotrwałości roślin.
Mimo że rola potasu i fosforu w żywieniu rzepaku jest bardzo ważna, to i tak głównym składnikiem pokarmowym odpowiedzialnym za tempo wzrostu, nie tylko jesienią, jest azot. Chociaż N, w okresie jesiennym pod rzepak podajemy w niewielkich ilościach (w stosunku do całkowitej dawki składnika), to i tak od niego, w największym stopniu zależy tempo wzrostu roślin. Większość, albo i całą dawkę azotu pod rzepak ozimy podajemy w wiosennym nawożeniu, a pierwszą jego dawkę tuż po ruszeniu wegetacji roślin. Zbyt dużo azotu jesienią w glebie prowadzi do nadmiernego wzrostu i wybujałości roślin. Co nie jest wskazane, szczególnie przy optymalnych terminach siewu rzepaku, gdyż nadmiernie wybujały wzrost pogarsza zimotrwałość roślin. Stąd też, szczególną ostrożność w nawożeniu tym składnikiem należy zachować jesienią przy wczesnych siewach, odmianach o dynamicznym tempie wzrostu, na stanowiskach nawożonych obornikiem lub gnojowicą, na glebach zasobnych w ten składnik a także po przedplonach pozostawiających w glebie dużo azotu. Natomiast na glebach słabszych, po gorszych przedplonach (np. zboża) i przyoranej słomie, a także przy opóźnionych siewach, powinno się zasilić glebę 20-40 kg N/ha. W przypadku, gdy mimo przedsiewnego nawożenia N, na rzepaku pojawią się objawy niedoboru azotu, należy zasilić rośliny tym składnikiem, najlepiej dolistnie w dawkach 10-15 kg N/ha, w postaci roztworu mocznika lub innego nawozu dolistnego przeznaczonego do nawożenia rzepaku, w składzie którego będzie magnez, siarka i mikroelementy (szczególnie wskazany jest bor, ale także mangan, miedź, molibden i cynk). Ma to szczególne znaczenie, gdy jest słabe tempo wzrostu roślin i istnieje ryzyko niedoboru także innych, poza azotem, składników pokarmowych.
W sytuacji, gdy w okresie jesiennym rośliny są nadmiernie wyrośnięte, szczególnie dotyczy to rzepaków wcześnie wysianych bądź przenawożonych azotem, należy ich wzrost ograniczyć, skrócić rośliny”. Nadmiernie wyrośnięte rośliny, między innymi z powodu zbyt wysoko wysuniętej nad powierzchnię gleby szyjki korzeniowej, są bardzo wrażliwe na przemarzanie zimą. Czyni się to na ogół za pomocą fungicydów pełniących również funkcje regulatorów wzrostu. Środki te hamują rozwój chorób grzybowych oraz wzrost roślin, wpływają korzystnie na poprawę pokroju roślin, zwiększają ich korzenienie się oraz zdolność przezimowania. Ograniczenie wzrostu części nadziemnych roślin prowadzi do niższego osadzania się pąka wierzchołkowego oraz zwiększenia nie tylko systemu korzeniowego, ale również wzrostu średnicy szyjki korzeniowej, która magazynuje substancje zapasowe.
W momencie kiedy rzepak osiąga stadium 6 liścia i zachodzi możliwość przedwczesnego rozwoju pędów na plantacji, konieczne staje się zastosowanie regulatorów wzrostu, aby skutecznie zahamować wzrost pędów wierzchołkowych oraz poprawić kondycję roślin. Na rynku jest wiele fungicydów pełniących funkcje regulatorów wzrostu (np. Toprex 375 SC, Toledo 250 EW, Horizon 250 EW). Zwalczają one choroby grzybowe rzepaku, w tym te najgroźniejsze jesienią, suchą zgniliznę kapustnych, czerń krzyżowych czy szarą pleśń a także poprawiają zimotrwałość roślin. Stosuje się je również jako właściwe fungicydy, w przypadku chorób grzybowych w fazie 4-6 (8) liścia rzepaku ozimego.
Preparaty fungicydowe o działaniu regulatorów wzrostu polecane są również wiosną do regulacji wzrostu roślin i ochrony rzepaku przed chorobami grzybowymi. Wiosenna regulacja wzrostu, w przypadku stosowania tego rodzaju środków sprowadza się do zapobiegania wyleganiu roślin oraz synchronizacji kwitnienia i równomiernego dojrzewania łuszczyn. Wiosną przeprowadzenie tego zabiegu zaleca się od fazy wzrostu pędu głównego roślin do fazy zielonego pąka.
Wysoki plon nasion rzepaku w dużym stopniu zależy od właściwego prowadzenia plantacji rzepaku ozimego, od regularnej lustracji pola pod kątem tempa wzrostu i rozwoju roślin, ich stanu odżywienia, stanu zachwaszczenia pola oraz obecności szkodników i chorób. Prawidłowe zbilansowane nawożenie roślin, adekwatne do zasobności gleby w składniki odżywcze i oczekiwanego plonu oraz właściwa, kompleksowa regulacja tempa wzrostu roślin wraz z ochroną herbicydową i fungicydową, to podstawowe czynniki plonotwórcze, których nie można zaniedbać.
“
