W Polsce obserwuje się coraz częstsze występowanie na oziminach rdzy żółtej zbóż i traw (Puccinia striiformis), a rdza brunatna występuje na pszenicy, pszenżycie i życie (Puccinia recondita). Wynika to z przełamania odporności na porażenie wielu odmian i coraz większego zagrożenia ze strony ww sprawców chorób.
Rdza żółta zbóż i traw
Rdza żółta zbóż i traw nazywana jest również rdzą pasiastą ze względu na charakterystyczne ułożenie urediniów i ich żółtą barwę. Obecnie choroba ma istotne znaczenie ekonomiczne i w przypadku braku podjęcia działań mających na celu ograniczenie choroby może prowadzić do znacznych strat w ilości i jakości plonu. Objawy choroby powodowane przez P. striiformis mogą być widoczne już jesienią na zasiewach zbóż ozimych. Wraz z rozwojem grzyba dochodzi do pojawienia się chlorotycznych plam między nerwami liści z liniowo ułożonymi na ich powierzchni żółtymi i jasnopomarańczowymi urediniami. Wraz z dojrzewaniem porażone rośliny zasychają, a w miejscu urediniów tworzą się czarne telia.
W początkowym stadium infekcji istnieje ryzyko pomylenia objawów wystąpienia choroby z septoriozą paskowaną liści pszenicy oraz rdzą brunatną. W przypadku wystąpienia sprzyjających do rozwoju warunków rdza żółta poraża wszystkie nadziemne części rośliny. W ostatnich latach obserwuje się pojawienie nowych ras grzyba P. striiformis takich jak: Warrior, Kranich, Triticale agressive. Pojawiające się rasy cechują się wysoką wirulencją i zdolnością porażania roślin żywicielskich w wyższych temperaturach przy minimalnym udziale wody.
Rdza żółta stanowi obecnie bardzo duże zagrożenie dla obniżenia plonu niektórych odmian różnych gatunków zbóż (głównie pszenicy i pszenżyta). Ciągle istnieje niewystarczająca znajomość objawów rdzy żółtej. W przypadku tej rdzy objawów tej choroby należy poszukiwać także to wykłoszeniu się wymienionych zbóż. Warto obserwować plewy pszenicy i pszenżyta. Na zewnątrz porażone plewy kłosów są jaśniejsze, jasnozielone. Gdy taką plewę się wyrwie i obejrzy się jej wewnętrzną stronę to przy porażeniu przez sprawcę rdzy zauważa się żółty lub pomarańczowy „pył”. Są to uredospory zarodniki P. striiformis, które wypełniają wnętrza plewy. Jest to doskonały sposób rozpoznawania obecności tej choroby w tej fazie rozwojowej roślin.
Rdza brunatna
Jej występowanie, podobnie jak rdzy żółtej zbóż i traw prowadzić może do strat w ilości i jakości plonu o charakterze ekonomicznym. Pierwsze objawy powodowane przez grzyb P. recondita mogą być widoczne już jesienią w postaci małych brązowobrunatnych poduszeczek występujących na liściach pszenicy, żyta i pszenżyta. Wraz z rozwojem rośliny pojawiają się nowe „poduszeczki” oznaczające pojawienie się milionów uredospor (zarodników propagacyjnych), które zdolne są do porażania sąsiednich roślin i plantacji pszenicy.
Istnieje możliwość ograniczania występowania sprawców rdzy przy pomocy substancji czynnych z grupy triazoli, strobiluryn oraz karboksyamidów lub ich mieszanin. Zabiegi stosowane w terminie T-1 ukierunkowane na ochronę podstawy źdźbła umożliwiają również ograniczenie rozwoju ww. sprawców chorób na liściach zbóż. Porażenie przez rdzę roślin w fazie BBCH 39 w przypadku odmian podatnych może skutkować 75 proc. obniżką plonu, dlatego bardzo ważne jest, aby w okresie wykonywania zabiegów w terminie T-2 (liść flagowy) zwrócić uwagę na występowanie charakterystycznych poduszeczek powodowanych przez porażenie grzybami rodzaju Puccinia. W zależności od warunków tempo rozwoju rdzy jest zróżnicowane. Przykładowo pokazane jest to w załączonych tabelach.
Dr inż. Jakub Danielewicz, IOR-PIB w Poznaniu
