Kompost także można wykorzystać do użyźniania gleb. Głównie po to by zaoszczędzić na drogich nawozach mineralnych i użyźnić glebę, wzbogacając ją w cenne związki organiczne, w tym próchniczne. Kompostem nazywamy nawóz organiczny uzyskiwany przez tlenowy rozkład materii organicznej przez bakterie, grzyby i promieniowce, niekiedy także dżdżownice (np. kalifornijskie), ułożony w specjalnej pryzmie lub sztucznych pojemnikach (kompostownikach).
W gospodarstwie rolnym głównym wsadem do pryzmy kompostowej powinna być skoszona trawa, chwasty (najlepiej bez nasion), opadłe jesienią liście, słoma, cieńsze gałęzie lub zrębki powstałe z przycinania lub likwidacji drzew i krzewów owocowych, jak też trociny, kora, szyszki, a nawet papierowe chusteczki i serwetki. Materiały wolniej rozkładające się (celulityczne) powinny być oddzielnie i dłużej kompostowane, choć warto je przekładać szybciej przetwarzanymi.
Spośród odpadów kuchennych szczególnie wartościowe są skorupki jaj, fusy po kawie i herbacie, okruchy pieczywa, resztki warzyw i owoców, w tym z orzechów włoskich, laskowych, arachidowych oraz dyni i słonecznika, także pestki owoców oraz pozostałości z domowej produkcji soków, wina, piwa, itp. Dawniej zalecano także pozostałości mięsne, a także drobniejsze, ewentualnie grubsze, ale zmielone lub rozdrobnione kości. Do pryzmy kompostowej można też dodawać popiół drzewny, zawierający szczególnie duże ilości potasu i innych składników, poza tym wykorzystane wcześniej w produkcji rozsady podłoże torfowe. Wiele tego typu odpadów pozostanie po świętach wielkanocnych, warto je wykorzystać.
Nie powinno się natomiast kompostować świeżych rozłogów perzu, skrzypu, pokrzyw, także innych roślin tworzących podziemne kłącza i rozłogi, gdyż mogą wrastać w pryzmę kompostową i zachwaszczać pole. Wiele z tych materiałów, w tym głównie rozdrobniona słoma, po rozrzuceniu na polu, jest przykrywana lub mieszana z glebą. Po pewnym czasie ulega mineralizacji, a w części humifikacji, w efekcie przynosi równie korzystny efekt dla poprawy żyzności gleby. Jednak kompostowanie niektórych z nich, jest bardziej korzystne, głównie ze względu na możliwość ograniczenia rozwoju i rozprzestrzeniania patogenów chorób, niekiedy także szkodników. W celu jej szybszej mineralizacji i humifikacji warto dodać (poprzez oprysk) specjalne szczepy bakteryjne oraz pożywkę dla ich namnażania, np. w postaci preparatu Bactim słoma lub Preparon słoma.
Jest to szczególnie ważne podczas przyorywania dużej ilości słomy i ścierni kukurydzy, jak też porażonych łęcin ziemniaka (także chwastów), niekiedy również łodyg i liści malin, tytoniu, chmielu, słonecznika. Wprawdzie w wielu opracowaniach podaje się, iż materiał porażony chorobotwórczymi patogenami nie powinien być kompostowany, gdyż nie zawsze ulega całkowitej dezaktywacji. Jednak całkiem zdrowy w praktyce nie występuje, chyba że był traktowany w trakcie wegetacji roślin, większymi dawkami śor, a taki również nie powinienbyć kompostowany. Stąd porażone w niewielkim lub średnim stopniu materiały roślinne, powinny być kompostowane. Tę czynność, w celu eliminacji patogenów, należy prowadzić w dłuższym okresie, do ich pełnego rozkładu.
Podczas układania kolejnych materiałów w stosie kompostowym, zarówno pod własnym ciężarem, a także w wyniku opadów deszczu i śniegu są one ubijane, co stwarza w części pryzmy warunki beztlenowe, sprzyjające procesom fermentacyjnym lub gnilnym. W takich warunkach następuje wzrost temperatury do około 60 st. C, w której ginie większość drobnoustrojów chorobotwórczych i nasion chwastów. Nie jest to już typowy kompost, ponieważ rozkład części tych materiałów, z reguły w środkowej części pryzmy, przebiega w warunkach beztlenowych. Poza tym mogą występować straty biomasy składowanych materiałów, w wyniku powstających i ulatniających się gazowych form azotu i węgla.
By im zapobiec lub istotnie ograniczyć, celowy jest dodatek specjalnych szczepów pożytecznych mikroorganizmów, np. preparatu EM Bokashi Starter Kompostowy. Wówczas zachodzący proces rozkładu nie powoduje wzrostu temperatury oraz strat azotu, węgla i biomasy przetwarzanych materiałów. Giną natomiast chorobotwórcze patogeny chorób, a nawet szkodników. Jeżeli jednak wsad do kompostownika, porażony jest w znacznym stopniu, np. w postaci gnijących owoców i warzyw, nie powinien być kompostowany.
