Zbieracze pokosów umożliwiają zbiór objętościowych produktów paszowych z wałów lub pokosów, ich transport i samoczynny rozładunek na przenośniki lub w miejsce składowania. Ponadto mogą być wykorzystywane jako technologiczne środki transportowe do odbioru i transportu zielonek zbieranych sieczkarniami polowymi.
Nowoczesne przyczepy zbierające powinny charakteryzować się wysoką wydajnością zbioru, trwałością i niezawodnością, a także umożliwiać zbiór materiałów o różnej wilgotności, z cięciem ich na sieczkę o żądanej długości oraz regulowanym w dużym zakresie dozowanym wyładunkiem.
Uniwersalne czy specjalizowane?
Ze względu na konstrukcję i przeznaczenie przyczepy zbierające można podzielić na specjalne i uniwersalne. Pierwsze z nich są przeznaczone wyłącznie do zbioru z wałów lub pokosów produktów takich, jak: suche i półsuche siano oraz słoma. Mogą być one wyposażone w uproszczone mechanizmy tnące oraz w urządzenia dozujące. Natomiast przyczepy zbierające uniwersalne stosuje się do zbioru (zarówno zielonek wilgotnych, jak i podsuszonych przeznaczonych do kiszenia), transportu i zadawania zwierzętom zielonek nisko łodygowych. Wyposażane są w urządzenia do dokładnego cięcia roślin oraz w urządzenia dozujące pociętą zielonkę zarówno do tyłu (podczas rozładunku w silosach), jak i na boki do żłobów.
Ze względu na pełną konstrukcję obudowy ścian bocznych można je wykorzystywać także jako przyczepy technologiczne do gromadzenia i transportu zielonek wysoko łodygowych zbieranych sieczkarnią polową. Przyczepy zbierające przeznaczone dla małych gospodarstw czasem wyposaża się też w kosiarki (palcowe lub rotacyjne) ścinające zielonkę, która następnie przez podbieracz załadowywana jest do przyczepy. Ten sposób zbioru stosuje się przy bezpośrednim wykorzystaniu zielonek do skarmiania w oborze.
Konstrukcja
Przyczepa zbierająca jest zbudowana ze skrzyni ładunkowej opartej na jedno- lub dwuosiowym (w układzie osi tandem) zespole jezdnym, podbieracza, ładowacza, przenośnika podłogowego, układu przeniesienia napędu oraz układu sterowania zespołami roboczymi, a także z dyszla łączącego ją z zaczepem ciągnika.
W kanale pomiędzy podbieraczem i skrzynią umieszczony jest zespół tnący do rozdrabniania przetłaczanego materiału. W tylnej części przyczepa może być wyposażona w otwieraną do góry klapę, lub urządzenie dozujące zielonkę w miejscu rozładunku. Podstawowe zespoły robocze przyczepy (podbieracz, ładowacz, zespół rozdrabniający) są napędzane z wałka odbioru mocy ciągnika, natomiast do otwierania ściany tylnej, napędzania przenośnika podłogowego, bębnów urządzenia dozującego i przenośnika poprzecznego stosuje się zazwyczaj siłowniki i silniki hydrauliczne.
Podbieracz, ładowacz i zespół tnący stanowią konstrukcyjnie całość – uruchomienie napędu podbieracza powoduje włączenie do pracy ładowacza i odwrotnie. Obecnie w przyczepach zbierających najczęściej montuje się podbieracz pchany, który umożliwia bardzo dokładny zbiór materiałów krótko łodygowych. Ponadto można go łatwiej schować pod dyszlem, w czasie wjazdu przyczepą na silos przejazdowy i wyładunku materiału. Jego konstrukcja jest elastyczna (przegubowa), co umożliwia dokładne kopiowanie nierówności terenu, a wysokość robocza regulowana poprzez zmianę położenia kół podporowych, za pomocą przetyczek lub hydraulicznie.
Bardzo ważny podbieracz
Zadaniem ładowacza jest odebranie materiału z podbieracza i wtłoczenie go do skrzyni ładunkowej. Od jego działania zależy stopień zagęszczenia materiału w skrzyni, a więc wykorzystanie pojemności i ładowności przyczepy. Kinematyka zespołu powinna umożliwiać uzyskanie niskiej wartości momentu obrotowego, a palce muszą być ukształtowane tak, aby podczas pracy nie uszkadzały ładowanego materiału. Dzięki temu można ograniczyć straty m.in. obłamanie delikatnych części roślin, szczególnie liści z roślin motylkowych.
Nowoczesny ładowacz musi też współpracować z zespołem tnącym krótkiego cięcia. Początkowo w przyczepach zbierających montowano ładowacz wahaczowy ze względu na jego prostą budowę, małą awaryjność i dużą wydajność zbioru. Ma on jednak i wady, z których główną jest nierównomierny moment obrotowy na WOM ciągnika. Ponadto nie nadaje się on do współpracy z zespołem tnącym. Obecnie najczęściej oferuje się ładowacze rotacyjne ze sterowanymi prowadnicami oraz bębnowe z palcami stałymi. Zwarta budowa ładowacza umożliwiła ustawienie noży zespołu tnącego w jednym rzędzie i łatwy wybór długości cięcia.
Rozwój konstrukcji zespołu tnącego był związany ze zmianą zastosowań przyczep uniwersalnych, oraz wyodrębnieniem się przyczep silosowych, w których konieczne było pocięcie zbieranego materiału na krótką sieczkę. W większości przyczep stosuje się noże bierne, montowane zazwyczaj w górnej części kanału załadowczego. Proces cięcia zachodzi w wyniku bezpośredniej współpracy zespołów ładującego i tnącego – krawędzie przeciw tnące stanowią palce belek ładujących. Aby proces cięcia przebiegał prawidłowo noże powinny obejmować całą szerokość kanału, a palce wchodzić w bezpośredni kontakt z nożami tak, aby odległość między krawędziami była jak najmniejsza.
Cięcie materiału w przyczepach uniwersalnych miało ułatwić czynności przeładunkowe. Dlatego w kanale załadowczym montowano 2-8 noży, a minimalna długość sieczki wynosiła 120mm. Jednak zastosowanie przyczep zbierających do zbioru zielonek, w tym także w przeznaczonych do zakiszania, doprowadziło do powstania tzw. zespołów krótkiego cięcia. Uzyskanie w nich teoretycznej długości cięcia 40-20mm, wymaga zamontowania 41 do 74 noży.
Wydajności przyczep zbierających zależy głównie od pojemności i ładowności skrzyni ładunkowej. W przyczepach standardowych i uniwersalnych całkowitą pojemność wykorzystuje się tylko przy zbiorze słomy i siana. Podczas zbioru zielonek, aby nie przekroczyć dopuszczalnej ładowności przyczepy, nadstawki muszą być złożone, a pojemność przyczepy ograniczona jest od góry linią brzegową pełnych ścian bocznych. Natomiast w przyczepach silosowych dzięki odpowiedniej konstrukcji podwozia wykorzystuje się pełną ładowność skrzyni, czyli 5,6-7,7 t.
W ostatnich latach zmieniły się wymagania stawiane przyczepom zbierającym, szczególnie uniwersalnym. Uznano, że warto rozszerzyć ich przeznaczenie na zbiór zielonek do zakiszania w zbiornikach przejazdowych i silosach wieżowych oraz do zadawania zielonek w oborach przejazdowych. Wyodrębniono grupę tzw. przyczep silosowych przeznaczonych wyłącznie do zbioru zielonek na kiszonki, z możliwością zadawania rozdrobnionych zielonek bezpośrednio do skarmiania w oborach. Natomiast przyczepy specjalne, po wyposażeniu w zespół tnący krótkiego cięcia, umożliwiający zbioru zielonek do zakiszania, stały się standardem.
Przyczepy zbierające w porównaniu z innymi maszynami do zbioru zielonek mają wiele zalet. Na przykład jeden operator obsługuje maszynę i napełnia silos, niezależnie od innych elementów technologii zakiszania zielonek. Przy niewielkiej odległości między polem a miejscem zakiszania (do 7km) ich wydajność jest większa, a koszt zbioru niższy niż w technologii z sieczkarnią, współpracującą ze środkami transportowymi. Przyczepa zbierająca wyposażona w walce dozujące równomiernie rozdziela sieczkę w silosie, na ogół bez konieczności stosowania dodatkowych urządzeń rozgarniających.
W gospodarstwach, w których stosuje się nadal bezpośrednie skarmianie zielonkami, efektywność ekonomiczna wykorzystania przyczepy zbierającej jest wysoka. Przyczepa silosowa może być też wykorzystana w technologii zbioru kukurydzy jako przyczepa objętościowa. Rozszerzenie zakresu zastosowań przyczepy obniża jednostkowe koszty jej eksploatacji.
