Kiszonka z całych roślin kukurydzy jest najlepszą paszą objętościową stosowaną w żywieniu bydła. Chętnie pobierana przez zwierzęta, charakteryzuje się niskimi kosztami produkcji, łatwością zakiszania oraz wysoką wartością energetyczną. Stanowi idealne źródło skrobi dla przeżuwaczy.
Zbioru dokonuje się w fazie dojrzałości ziarna – od woskowej do szklistej. Ocenia się ją wybierając ziarniaki ze środkowej części kolby; linia mleczna powinna przebiegać w połowie do 2/3 od podstawy ziarniaka. W takim wypadku roślina zawiera 29–35% suchej masy (s.m.), zaś w kolbach jest jej 45–55%. Wartość pokarmowa kiszonki wzrasta wraz z dojrzałością rośliny (tab. 1). Kukurydza jest wrażliwa na przymrozki jesienne. Po ich wystąpieniu, w ciągu 10–15 dni należy zakończyć zbiór jej na kiszonkę. Zbioru dokonuje się sieczkarniami umożliwiającymi rozdrobnienie sieczki rzędu 0,8–1,5 cm, wyposażonymi w zgniatacze ziarna, celem całkowitego jego zgniecenia. Takie rozdrobnienie umożliwia dokładne ubicie pryzmy i stworzenie warunków beztlenowych w zakiszanej masie.
Najlepiej kosić na wysokości ok. 30–40 cm od ziemi. Uzyskuje się w ten sposób wyższą koncentrację energii i suchej masy zbieranego materiału, nie wprowadza się do silosu grzybów lub bakterii pochodzenia glebowego.
Tab. 1. Skład chemiczny i wartość pokarmowa 1 kg świeżej kiszonki z całych roślin kukurydzy, sporządzonej przy różnej zawartości suchej masy (IZ-PIB, 2015)
Wyszczególnienie | Zawartość suchej masy (%) | ||
25–30 | 30–35 | >35 | |
Skład chemiczny (g/kg):
sucha masa białko og. tłuszcz sur. włókno sur. popiół sur. Energia netto (kg): JPM JPŻ Wartość białkowa (g/kg): BTJP BTJN BTJE Wartość wypełnieniowa (kg): JWO JWK JWB |
277 31 14,4 55 15
0,26 0,24
7 20 21
0,36 0,30 0,30 |
323 32 13,7 72 15
0,29 0,26
7 20 24
0,41 0,34 0,35 |
399 37 16,3 78 17
0,37 0,33
8 24 29
0,52 0,37 0,38 |
Napełnienie silosu powinno być możliwie jak najszybciej, najlepiej w 2–3 dni. Sieczkę z kukurydzy należy ugnieść, aby uzyskać gęstość ubicia rzędu 200–220 kg s.m./m3. Można ją osiągnąć, gdy grubość warstwy ubijanej nie będzie przekraczać 30 cm. Niewłaściwie ubita kiszonka lub nieszczelnie okryta, we wczesnych fazach kiszenia wydłuża fazę tlenową oraz opóźnia obniżenie pH w pryzmie, co zwiększa straty składników pokarmowych i pogarsza oczekiwaną wartość odżywczą.
Po napełnieniu silos musi być dobrze okryty foliami. Pierwsza z nich (grubości 40 μm) winna mocno przylegać do sieczki i zabezpieczać ją przed dostępem powietrza. Druga warstwa, tzw. okrywowa, musi być grubsza (np. 150 μm), najlepiej biała. Dociska pierwszą warstwę oraz chroni przed mechanicznymi uszkodzeniami. Na wierzch warto położyć siatkę zabezpieczającą przed ptakami i gryzoniami oraz obciążyć całość workami ze żwirem lub oponami.
W celu zwiększenia tempa fermentacji i ograniczenia strat podczas wybierania kiszonki, warto do zakiszanego materiału wprowadzać dodatki do zakiszania. Zaleca się stosowanie inokulantów bakteryjno-chemicznych, które oprócz szczepów bakterii mlekowych zarówno homo-, jak heterofermentacyjnych, dodatkowo zawierają sole kwasów organicznych. Celem jest ograniczenie zagrzewania się materiału, rozwoju grzybów, wtórnej fermentacji i powstawania alkoholu. Mają także zabezpieczyć kiszonkę po otwarciu pryzmy, kiedy jest ona najbardziej narażona na wtórną fermentację. Stosowanie konserwantów wymaga specjalnych aplikatorów montowanych na maszynach zbierających. Dozują preparat i gwarantują właściwe wymieszanie z sieczką.
Tab. 2. Cechy fizykochemiczne wzorcowej kiszonki z całych roślin kukurydzy, wyprodukowanej w warunkach klimatycznych Polski
Wskaźnik | Wartość |
Sucha masa (g/kg)
Kwasowość (pH) Suma kwasów fermentacyjnych (g/kg świeżej masy) Udział kwasu mlekowego w sumie kwasów (%) Występowanie kwasu masłowego Ilość kwasu octowego (g/kg świeżej masy) Zawartość alkoholu (g/kg świeżej masy) Występowanie zapachu oraz oznak pleśni i drożdży Wielkość cząstek (mm) |
240–340
3,8–4,4 25–40 75 brak <10 <8 brak 4–15 |
Kiszonka z kukurydzy, po 5–6 tygodniach od sporządzenia nadaje się do skarmiania. Powinna mieć zapach aromatyczny, chlebowy, lekko kwaskowy, ale nie ostry. Barwę od jasno- do ciemnozielonej lub oliwkowej i dobrze zachowaną strukturę, zbliżoną do surowca wyjściowego (tab. 2). Podczas wybierania z silosu, folię odkrywa się tylko z takiej części, jaką trzeba będzie jednorazowo pobrać. Ściana pryzmy powinna być pionowa, aby jej kontakt z powietrzem był jak najmniejszy. Należy wybierać tylko tyle kiszonki, ile przeznaczane jest na jednorazowy odpas.
prof. dr hab. inż. Tadeusz Barowicz
Artykuł ukazał się we wrześniowym numerze Wiadomości Rolniczych Polska