Z roku na rok rośnie liczba osób nie tolerujących laktozę i nie tylko. Wzrasta więc zapotrzebowanie na mleko oraz jego przetwory o obniżonej alergenności. Wykorzystanie technik selekcji genomowej umożliwia produkcję mleka o lepszej przyswajalności.
Mleko krowie odgrywa istotną rolę w żywieniu człowieka. Sprawia to cenne białko, witaminy rozpuszczalne w tłuszczu, a szczególnie wapń. Znajdujące się w mleku krowim składniki, w istotny sposób zwiększają wchłanianie tego ostatniego. Należą do nich witamina D, laktoza, niektóre aminokwasy i fosfolipidy mleka. Białka mleka to głównie kazeina. Składa się ona z ponad 20 różnych białek. Rozróżnia się 4 jej warianty. Szczególnie znane są β-kazeina oraz κ-kazeina. Ta ostatnia znana jest i odgrywa ważną rolę w serowarstwie. Z kolei, Β-kazeina, która stanowi niecałe 30% wszystkich białek mleka krowiego, okazuje się dziś kluczową dla konsumentów mleka i jego przetworów. To ona wywoduje nietolerancję mleka przez organizm człowieka.
Mleko krowie zawiera 12 wariantów β-kazeiny (A1, A2, A3, B, C, D, E, F, G, H1, H2, i I). z czego najczęściej występującą formą jest A1 oraz A2, rzadziej B. Obie formy A1 oraz A2 zawierają w swoich łańcuchach 209 aminokwasów. Różni je jedynie pojedynczy z nich w pozycji 67. W kazeinie A1 jest w tym miejscu aminokwas histydyna, z kolei zaś w A2 – prolina. Ta niewielka zmiana w składzie wywiera istotny wpływ na trawienie białka mleka przez konsumenta. W wyniku trawienia mleka A1, w jelicie cienkim konsumenta powstają substancje powodujące zaburzenia żołądkowo-jelitowe, reakcje immunologiczne, a także stymulujące powstawanie cukrzycy typu 1. Opublikowane dotychczas badania sugerują, że eliminacja z diety mleka zawierającego kazeinę typu A1 i zastąpienie go mlekiem zawierającym wyłącznie β-kazeinę A2 może prowadzić do redukcji nietolerancji laktozy i alergii na białko mleka.
Aby móc produkować mleko A2, krowy muszą posiadać w swoim genotypie geny kodujące β-kazeinę A2. Za pomocą selekcji można zmienić częstotliwość występowania genu β-kazeiny A2 w stadzie.. W tym celu należy pobrać wycinek ucha jałówki, a następnie przesłać go do badań. W naszym kraju takie badania przeprowadza Laboratorium Genetyki Bydła PFHBiPM w Parzniewie. Na podstawie wykonanych badań można się dowiedzieć, czy nasze cielę lub jałówka w przyszłości będą produkować mleko A1A1, A2A2 lub A1A2. Po pokryciu jałówek z genem A2A2 buhajem przekazującym w swoim genotypie cechę β-kazeiny A2 istnieje w 75% prawdopodobieństwo, że uzyskane potomstwo będzie produkować mleko A2. Nasienie takich buhajów znajduje się powszechnie w ofercie rynkowej. Trzeba konsekwentnie wybierać buhaje homozygotyczne (A2A2), by w rezultacie doprowadzić swoje stado do homozygotyczności pod tym względem. Jest to kwestia czasu oraz sukcesywnego doboru oraz selekcji.
Produkcja mleka A2 w niczym się nie różni od wytwarzanego w sposób konwencjonalny. Utrzymanie krów nosicielek genu A2A2 nie wymaga dodatkowych nakładów, a ich żywienie w niczym nie odbiega od żywienia tradycyjnego. Produkcja mleka A2 nie przynosi także żadnych negatywnych konsekwencji odnośnie średniej wydajności stada. Zaobserwowano natomiast, że krowy nosicielki genu A2A2 charakteryzują się wyższą odpornością np. na mastitis. Lepiej znoszą warunki sprzyjające powstawaniu tego schorzenia.
Mleko o obniżonej alergenności stwarza nowe perspektywy rozwojowe dla polskich hodowców bydła mlecznego. Dzięki genotypowaniu krów mlecznych wkrótce będzie możliwe wprowadzenie do polskich sklepów nowej jakości mleka oraz jego przetworów, o obniżonej alergenności. Na całym świecie istnieje ogromny popyt na takie mleko i jego produkty ze strony osób prowadzących zdrowy tryb życia, a szczególnie odżywiających się zdrowo. Mleko A2 jest dostępne w sklepach szeregu krajów. Uznaniem konsumentów mleko takie cieszy się m. in. w Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Australii, Kanady, w Indiach, Chinach, Japonii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Holandii oraz w Niemczech. W tych krajach cena mleka A2 jest 3-krotnie wyższa niż mleka tradycyjnego. Oferowanie mleka A2, w istotny sposób może zwiększyć opłacalność produkcji mleka w naszym kraju, oraz stworzyć nowe możliwości eksportowe dla polskiego mleczarstwa. Mleko A2 jest produktem o wysokiej jakości odżywczej, niwelującym główne bariery konsumpcji mleka wynikające z alergii na mleko krowie.
Prof. dr hab. inż. Tadeusz Barowicz
