Burak cukrowy należy do roślin o stosunkowo dużych potrzebach pokarmowych. W okresie kiełkowania oraz w początkowym okresie wzrostu (do fazy 6 liści) burak jest wrażliwy na zasolenie gleby. Efektywność pobierania składników pokarmowych przez korzenie w początkowym okresie jest niska i zwiększa się po około 60 dniach wegetacji, a w fazie rozrostu korzenia spichrzowego i narastania towarzyszących mu liści (60 – 130 dzień wegetacji) pobiera on około 75% ogólnej dawki NPK i zdecydowaną większość wapnia.
W nawożeniu tej rośliny bardzo ważne jest zachowanie właściwej proporcji pomiędzy składnikami pokarmowymi, która w warunkach glebowo-klimatycznych Polski wynosi najczęściej 1:0,8:1,2.
Nawożenie azotowe wywiera istotny wpływ na wielkość i jakość plonu korzeni buraka cukrowego. Pierwiastek ten warunkuje wytworzenie optymalnej powierzchni asymilacyjnej, co przekłada się na efektywność procesu fotosyntezy i ilość tworzonych cukrów, które są gromadzone w korzeniu buraka. Jednak zbyt duże dawki azotu skutkują pogorszeniem parametrów jakościowych plonu użytkowego, gdyż dochodzi do intensywnego przyrost masy liści przy obniżonym tworzeniu masy korzeniowej, opóźnionego dojrzewania oraz gromadzenia w korzeniu składników melasotwórczych. Zwiększa się również podatność roślin na choroby grzybowe.
Dlatego przy ustalaniu dawki azotu należy uwzględnić zasobność gleby i jej odczyn, stosowany przedplon oraz oczekiwany plon korzeni buraka cukrowego. Przyjmuje się, że dawka azotu, na którą składa się azot nawozowy oraz przedplon w uprawie buraka cukrowego nie powinna być wyższa niż 160 kg/ha. Nawożenie azotem stosuje się przedsiewnie i pogłównie, jednak zbyt późne zastosowanie pogłównej dawki azotu (III dekada maja – I dekada czerwca), zwłaszcza w okresach niewielkich opadów, skutkuje niskim pobieraniem tego składnika przez korzenie sorbujące. Prowadzi to do niekorzystnego wpływu zalegającego azotu w glebie na rozwój korzeni w głąb gleby, co przyczynia się do tworzenia krótkich i silnie rozwidlonych korzeni spichrzowych oraz płytko rozwiniętych korzeni sorbujących. Uniemożliwia to roślinie korzystanie z niżej położonych rezerw wilgoci glebowej oraz występujących w podglebiu składników pokarmowych. Tworzone w takich warunkach małe korzenie zawierają mniej sacharozy, przy jednoczesnej wyższej zawartości niebiałkowych form azotu oraz potasu i sodu.
Nawozy fosforowe należy stosować w okresie jesiennym w dawkach (w granicach 20 – 100 kg P2O5/ha) uwzględniających zasobność gleby w fosfor. W przypadku gleb bardzo ubogich zaleca się dodatkowo przedsiewne stosowanie tego składnika w dawce 30 – 40 kg P2O5/ha. Jesienna aplikacja tego składnika pokarmowego zabezpiecza zasoby fosforu w głębszych warstwach gleby i umożliwia jego wykorzystanie przez rośliny w okresie największego zapotrzebowania, a mianowicie podczas rozwoju korzenia spichrzowego, gdy niejednokrotnie występujące w tym okresie susze, uniemożliwiają pobieranie fosforu z płytszych warstw gleby.
Burak należy do roślin o dużych potrzebach pokarmowych w stosunku do potasu, którego zalecane dawki, w zależności od zasobności gleby, wynoszą od 60 do 140 kg K2O/ha. Głównym zadaniem potasu w buraku cukrowym jest aktywacja enzymów wpływających na odprowadzanie wytworzonych asymilatów z liści do korzeni. Optymalne zaopatrzenie roślin w ten pierwiastek wpływa korzystnie na uzyskany plon korzeni buraka cukrowego oraz zwiększenie w nich zawartości cukru. W uprawie intensywnej buraka cukrowego zapotrzebowanie na składniki pokarmowe jest duże, stąd też powinno być uzupełniane w trakcie wegetacji roślin. Burak dobrze reaguje na dokarmienie pozakorzeniowe azotem, magnezem, siarką i borem.
Przyjmuje się, że w procesie tworzenia masy buraka cukrowego istnieje wyraźne współzawodnictwo o węglowodany pomiędzy liśćmi a korzeniami. Wskazuje się, że zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe w początkowym okresie wzrostu determinuje masę korzeni buraka cukrowego. Szybsze tworzenie liści oraz rozwój ich powierzchni asymilacyjnej skutkuje wcześniejszym wykształceniem struktury korzeni buraka, a w konsekwencji wyższym plonem użytkowym. Z kolei w okresie późniejszej wegetacji roślin dochodzi do wykorzystania tworzonego w liściach cukru do wypełniania struktury korzeni. W okresie tym obecność dużych ilości składników pokarmowych wpływających na wzrost liści obniża plon użytkowy, gdyż cukier tworzony w procesie fotosyntezy wykorzystywany jest do przyrostu masy wegetatywnej, a nie do wzrostu korzeni.
W uprawie buraka cukrowego niedobór azotu obniża zawartość chlorofilu, zwłaszcza w liściach starszych. Przy długotrwałym niedoborze tego składnika dochodzi do ograniczenia aktywności fotosyntetycznej roślin. Z kolei niedobór fosforu prowadzi do częściowego ograniczenia przemian cukrów w roślinie, zaś niedobór potasu wpływa na upośledzenie działania aparatów szparkowych, co skutkuje ograniczeniem tworzenia cukrów. Przy długotrwałym niedoborze fosforu i potasu w efekcie zwiększenia współczynnika transpiracji, zarówno na świetle, jak i w ciemności, dochodzi do nieproduktywnego wykorzystania wody.
Artykuł ukazał się w majowym wydaniu Wiadomości Rolniczych Polska
