Odchodzący komisarz UE ds. rolnictwa Janusz Wojciechowski opublikował wstępne sprawozdanie ze swojej kadencji w latach 2019–2024. Wymienił w nim „7 kluczowych osiągnięć dla żywności i rolnictwa UE w ciągu 5 lat wyjątkowych wyzwań”, które uważa za swój osobisty sukces.
We wstępie swojego wstępnego sprawozdania Janusz Wojciechowski przypomniał wszystkie kryzysy, które dotknęły rolnictwo w trakcie sprawowania przez niego funkcji unijnego komisarza ds. rolnictwa.
5 „plag egipskich”
Od grudnia 2019 roku, kiedy rozpoczął urzędowanie, do chwili obecnej wydarzyły się:
-
Rok 2020: Pandemia COVID-19
-
Rok 2021: Drastyczny wzrost kosztów energii i nawozów w wyniku działań Rosji
-
Od roku 2022: Wojna na Ukrainie (jak wiemy, to m.in. zamknięcie portów czarnomorskich, otwarcie rynku UE na import z Ukrainy i zalanie UE ukraińskim zbożem, dumpingowa sprzedaż zbóż przez Rosję i spadek cen zbóż na giełdach światowych)
-
Katastrofy klimatyczne – powodzie, susze, pożary, przymrozki, grad, nawałnice
-
Epidemie chorób zwierzęcych – HPAI, ASF
Walka komisarza z kryzysem
Janusz Wojciechowski starał się zaradzić wszystkim tym kryzysom. W jego ocenie udało się to zrobić dzięki 7 kluczowym działaniom.
1. Zwiększenie środków UE na rolnictwo na lata 2021-2027
W maju 2020 komisarz zaproponował zwiększenie budżetu WPR o 26 mld euro, a ostatecznie Rada Europejska w lipcu 2020 r. przyjęła zwiększenie o 22 mld euro (do 387 mld euro).
2. Szybka i skuteczna reakcja kryzysowa w czasie pandemii:
Np. otwarcie zielonych korytarzy dla produktów rolnych, ułatwienie przekraczania granic pracownikom rolnym, interwencje rynkowe oraz umożliwienie elastycznego transferu środków rolnych na cele związane z kryzysem (wszystkie działania wymienia komisarz w sprawozdaniu).
3. Szybka i zdecydowana reakcja na rzecz wsparcia rolników z UE dotkniętych wojną Rosji na Ukrainie.
To m.in. zatwierdzenie pomocy doraźnej w wysokości 500 mln EUR w celu wsparcia rolników, obejmującą dalsze wsparcie w wysokości 1,4 mld EUR, w tym jednorazowe kwoty ryczałtowe w wysokości 15 000–100 000 EUR, oraz wyjątkowe, tymczasowe odstępstwo umożliwiające prowadzenie upraw na gruntach odłogowanych w UE, przy jednoczesnym utrzymaniu pełnej płatności za zazielenianie dla rolników.
4. Skuteczne środki zaradcze w walce z kryzysem nadmiernego importu produktów rolnych z Ukrainy.
To uzasadnienie warto przytoczyć w całości:
– Redukcja nadmiernego importu produktów rolnych z Ukrainy i tymczasowy zakaz (od 2 maja do 15 września 2023 r.) importu pszenicy, kukurydzy, rzepaku i słonecznika z Ukrainy do 5 krajów granicznych – to było ważne osobiste osiągnięcie. Ten zakaz (obejmujący import końcowy, a nie ograniczający tranzytu), wprowadzony pomimo początkowego sprzeciwu aż 20 krajów UE, odegrał skuteczną rolę w redukcji nadmiernego importu zbóż z Ukrainy. Był to pierwszy tego typu regionalny zakaz w historii wspólnego rynku UE – pisze komisarz Janusz Wojciechowski.
5. Udany kompromis polityczny w sprawie reformy WPR
To m.in. wprowadzenie krajowych planów strategicznych; stworzenie systemu dobrowolnych eko-programów i zachęt finansowych dla praktyk rolniczych korzystnych dla środowiska i klimatu; włączenie dobrostanu zwierząt do programów ekologicznych i czterokrotny wzrost wydatków na dobrostan zwierząt w ramach WPR, z około 1,5 mld EUR do ponad 6 mld EUR; uproszczony system kontroli dla rolników i przeniesienie całościowej kontroli na szczebel krajowy.
6. Uproszczenie Wspólnej Polityki Rolnej z uwzględnieniem obaw rolników.
Tu komisarz wymienił odłogowanie, z obowiązkowego przekształcone w dobrowolne; płodozmian zastąpiony dywersyfikacją; elastyczność zimową określaną przez państwa; zwolnienie gospodarstw do 10 ha z kar za nieprzestrzeganie WPR; redukcję o 50% kontroli w gospodarstwach pow. 10 ha; zwolnienie rolników z kar za nieprzestrzeganie warunków WPR ze skutkiem wstecznym od 1 stycznia 2024 r.
7. Intensywna i skuteczna promocja produktów rolno-spożywczych UE:
Sześć promocyjnych misji do Wietnamu, Singapuru, Japonii, Indii, Chin i Kazachstanu, każda z udziałem dziesiątek rolników i przedstawicieli agrobiznesu. „W szerszym ujęciu skuteczna promocja europejskiej żywności przyczyniła się do osiągnięcia przez UE rekordowej nadwyżki eksportowej w handlu żywnością w 2023 r., wynoszącej ponad 70 mld euro (eksport 228 mld euro, import 158 mld euro)” – pisze komisarz.
Duma i wdzięczność komisarza
– Jestem dumny z tych osiągnięć, ale jestem również wdzięczny za współpracę, jaką otrzymałem w czasie mojej kadencji, bez której te osiągnięcia nie byłyby możliwe. Rzeczywiście, jestem wdzięczny za protesty rolników, zwłaszcza te w latach 2023–2024, które miały istotny wpływ na wiele zmian w polityce rolnej, w szczególności na uproszczenie polityki rolnej realizowane w 2024 r. Przede wszystkim, w tych trudnych czasach, jestem wdzięczny, że nigdzie w Europie nie brakowało żywności. Za to rolnicy i wszyscy pracownicy sektora spożywczego zasługują na wielkie podziękowania, które wyrażałem im wielokrotnie, a teraz wyrażam je raz jeszcze – pisze Janusz Wojciechowski.
Wspólna Polityka Rolna jako wartość
Na zakończenie swojego sprawozdania Janusz Wojciechowski cytuje profesora Waltera Hallsteina, który ponad 60 lat temu, uzasadniając utworzenie Wspólnej Polityki Rolnej pisał:
„wiemy, co społeczność rolnicza oznacza dla Europy, nie tylko z punktu widzenia ekonomicznego, ale także moralnego, społecznego i ludzkiego… w miarę rozwoju współczesnego społeczeństwa istotne jest, aby rolnik i jego rodzina, z ich niezależnością i wartościami ludzkimi, mieli możliwość przetrwania” .
Pierwszy i ostatni?
Niezależnie od oceny kadencji Janusza Wojciechowskiego na stanowisku komisarza ds. rolnictwa warto pamiętać, że kolejny komisarz nie będzie Polakiem, i polscy rolnicy będą mogli mu na…pisać list protestacyjny. Prawdopodobnym komisarzem będzie Włoch – trudno pomyśleć, że przyjedzie on na jakąś polską blokadę i zgodzi się wysłuchiwać krzyków nad swoją głową. Oddajmy więc Wojciechowskiemu, co jego. Nie był z niego zły chłop.
